Kościół św. Tomasza – organy na emporze północnej Leipzig (Sachsen)

Kościół św. Tomasza w Lipsku może poszczycić się liczącą kilka stuleci tradycją użytkowania organów w liturgii. Pierwsze zachowane świadectwa wspominające „śpiew z organami” datują się na lata 1384 i 1392. Dokument z roku 1489 zawiera wzmiankę o „małych organach”. W roku 1511 organmistrz Blasius Lehmann z Budziszyna zbudował na zachodniej emporze świątyni duże organy, zastąpione następnie (1601 r.) trzymanuałowym instrumentem Johanna Lange, odnawianym i rozbudowywanym w kolejnych wiekach. W roku 1639 na nowopowstałej emporze przy łuku tęczowym wzniesiono zdemontowane sto lat później organy o konstrukcji architektonicznej tzw. „jaskółczego gniazda”. Oba instrumenty zagrały w 1739 r. podczas pierwszego wykonania Bachowskiej Pasji wg św. Mateusza.

Powstały w roku 2000 instrument zastąpił wybudowane przez Alexandra Schukego 47-głosowe, trzymanuałowe organy, służące od 1967 r. do wykonywania repertuaru przedromantycznego.

Szczegółowe dane techniczne:

– Prospekt: ma barokową formę, charakterystyczną dla wielkich instrumentów; opracowany nowocześnie; malowany w technice historycznej; na obrzeżach pól piszczałkowych posrebrzany i iryzowany;
– Konstrukcja: w nawiązaniu do zachowanego szkicu dawnych organów kościoła św. Pawła w Lipsku barokowy mechanizm odpowiada zewnętrznej formie instrumentu: nad stołem gry, po obu stronach klawiatur umiejscowiono Brustwerk, Principal 2'od B (w kamertonie) w prospekcie, za nim pośrodku nieco głębiej leżący Unterwerk; jako Echo brzmi (od zewnątrz) po lewej i prawej stronie tzw. Klein-Pedal; Principal 8' od B (kamerton) w prospekcie, ponad nim, pośrodku Hauptwerk; Principal 8' od D w prospekcie, ponad Hauptwerkiem sekcja Oberwerk, Principal 8' od F najgłębiej w tyle; w niszy okiennej znajdują się głosy Puson 32' i 16'.
– Aparat gry: I manuał – Brustwerk, II manuał – Hauptwerk, III manuał – Oberwerk, IV manuał – Echo.
– Połączenia: mechaniczne poł. trakturowe; dodatkowo Kammertonkoppel dla całego aparatu, uruchamiany mechanicznie przy pomocy dźwigni.
– Aparat powietrzny: pod podestami empory, po prawej i lewej stronie organów dwa miechy klinowe, miech pomocniczy i wentylator dla manuałów, z prawej strony instrumentu dwa miechy klinowe; miech pomocniczy i dmuchawa dla pedału po stronie lewej.
– Wysokość stroju: dla całości mechanizmu istnieje możliwość przełączania pomiędzy dwoma strojami, hortonem (ok. 466 Hz) i kamertonem (ok. 415 Hz).
– Strój: specjalna temperacja dla muzyki Bachowskiej, obejmująca oba typy stroju.