Kościół św. Augustyna i św. Jana Chrzciciela (SS. Norbertanek) parafii Najświętszego Salwatora Kraków (małopolskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Organy w kościele norbertańskim istniały już w średniowieczu, o czym świadczą wzmianki dotyczące miejscowych organistów, jednak najwięcej dokumentów archiwalnych dotyczących instrumentarium pochodzi z XVIII i XIX wieku.

W 1778 r. ksieni Magdalena Otffinowska w imieniu konwentu zawarła umowę na wybudowanie nowych organów z Janem Sitarskim, organmistrzem z Krakowa. Dyspozycja instrumentu miała przedstawiać się następująco:

Manuał

Pryncypał 8’
Flet Major 8’
Salicynał 8’
Octava 4’
Spil Flet 4’
Quinta 3’
Super Octava 2’
Mixtura 2’ 3x
Cymbał [polski]

Pozytyw

Flet Major 8’
Flet Minor 4’
Octava 2’

Pedał

Sub Bas 16’
Salici Bas 16’
Pryncypał 8’
Baor Flet 8’

Budowa organów zakończyła się w 1779 roku. Aparat brzmieniowy instrumentu został rozmieszczony w dwóch szafach organowych, ustawionych na chórze muzycznym w prezbiterium, po bokach głównego ołtarza. Było to unikatowe rozwiązanie, tym bardziej, że w prospekcie zamiast pól piszczałkowych wprowadzono prostokątne płyciny z rzeźbionymi motywami instrumentów muzycznych. Projektantem szaf organowych, jak również całego wystroju prezbiterium, był ks. Sebastian Sierakowski. Snycerkę wykonał Matheus Szeps, natomiast polichromię – Johann Peter Molitor.

Przez ponad sto lat organy były tylko doraźnie remontowane. Jedyną poważniejszą ingerencją w ich oryginalną substancję była wymiana głosu Octava 2’ w pozytywie na Portunal (8’?).

W latach 1890-1891 instrument został gruntownie wyremontowany przez Tomasza Wojciechowskiego z Krakowa, który dokonał następujących zmian:

  • wstawienie 45 nowych piszczałek dla głosu Salicynał 8’,
  • wymiana części piszczałek w głosie Quinta 3’,
  • wstawienie 45 nowych piszczałek dla głosu Super Octava 2’,
  • przerobienie głosu Flet Major 8’ w pozytywie na Nachthorn/Kwintamor 8’ z dodaniem 35 nowych piszczałek,
  • wstawienie 21 nowych piszczałek dla głosu Flet Minor 4’ w pozytywie,
  • zainstalowanie nowego miecha,
  • wymiana kilku kanałów powietrznych na nowe.

Mechaniczne organy istniały w kościele do połowy lat 40. XX wieku. W 1946 r. firma Wacława Biernackiego z Krakowa ukończyła budowę nowego instrumentu o trakturze pneumatycznej i następującej dyspozycji:

Manuał I

Pryncypał 8’
Bourdon 8’
Salicet 8’
Oktawa 4’
Rurflet 4’
Kwinta 2 2/3’
Super oktawa 2’
Mixtura 3ch
Trompet 8’

Manuał II

Holflet 8’
Aeolina 8’
Vox coelestis 8’
Pryncyp. skrzypc. 8’
Gedekt 4’
Viola 4’
Nasard 2 2/3’
Sifflet 1’
Obój 8’
Dzwonki

Pedał

Subbas 16’
Violon 16’
Kwintbas 10 2/3’
Oktawbas 8’
Fletbas 8’
Chorałbas 4’

Połączenia: II-I, I-P, II-P, Super I, Super II-I, Sub II-I, Super II.

W latach 2001-2003 firma Włodzimierza Truszczyńskiego z Warszawy zbudowała za XVIII-wiecznym prospektem nowe organy, wykorzystując część głosów z poprzedniego instrumentu firmy W. Biernackiego. Nowopowstałe organy mają elektryczną trakturę rejestrów oraz mieszaną trakturę gry: dla I i II manuału – mechaniczną, natomiast dla III manuału i pedału – elektryczną. Niektóre części instrumentu sprowadzono z firmy Augusta Laukhuffa w Weikersheim (Niemcy).

Instrument 32-głosowy, o mieszanej trakturze gry i elektrycznej trakturze rejestrów (wyposażonej w elektroniczny system pamięci typu setzer), z wolnostojącym stołem gry o 3 manuałach (C-g3) i pedale (C-f1).

Prospekt organowy architektoniczny, o dekoracji klasycystycznej, jednosekcyjny, dwuczęściowy.


Budowniczy
Włodzimierz Truszczyński
Rok zakończenia budowy
2003
Liczba głosów
32
Liczba klawiatur
3+P
Traktura gry
mieszana
Traktura rejestrów
elektryczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIManuał IIIPedał
1. Bourdon 16'1. Flet harmoniczny 8'1. Pryncypał dr. 8'1. Violon 16'
2. Pryncypał 8'2. Gedackt 8'2. Bourdon 8'2. Subbas 16'
3. Flet kryty 8'3. Pryncypał 4'3. Gamba 8'3. Oktawbas 8'
4. Oktawa 4'4. Trawersflet 4'4. Vox coelestis 8'4. Fletbas 8'
5. Gedackt 4'5. Siflet 2'5. Flet oktawiante 4'5. Chorałbas 4'
6. Nasard 2 2/3'6. Sesquialtera 2x6. Fugara 4'6. Puzon 16'
7. Oktawa 2'7. Larigot 1 1/3'7. Picolo 2'
8. Mixtura 4-5x8. Cromorne 8'8. Hautbois 8'
9. Trompet 8'9. Vox humana 8'
Pomoce
Połączenia: II-I, III-I, III-II, I-P, II-P, III-P.
Urządzenia dodatkowe: crescendo (wałek), żaluzja, tremolo II i III manuału.
Setzer.
Szafa organowa

Szafa organowa

Stół gry

Stół gry






Opis na medal

Powyższy artykuł został uznany przez Redakcję jako wzorcowy. Jest to szczególne wyróżnienie dla profesjonalnych opisów instrumentów: opartych o bogatą bibliografię oraz wizję lokalną, posiadających wyczerpujący i ciekawy opis, udokumentowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości oraz powstałych z dbałością o szczegóły. Opis posiadający to wyróżnienie jest wzorem dla wszystkich innych i powinien być przez nie naśladowany. Potwierdza również wiedzę i umiejętności autora w zakresie analizy budowy instrumentu.




Źródło
Archiwum Klasztoru Sióstr Norbertanek w Krakowie: umowy z organmistrzami, inwentarze, kroniki.
Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie: karta ewidencyjna zabytkowych organów.
Archiwum po firmie organmistrzowskiej Włodzimierza Truszczyńskiego w Warszawie: kosztorys, rachunki, pisma, wycinki prasowe.
Biblioteka Jagiellońska w Krakowie: projekt prospektu organowego autorstwa ks. S. Sierakowskiego.
Autor
Piotr Matoga


Ostatnia modyfikacja: 2017-02-07 19:12:29

Kościół NMP Matki Kościoła (Prądnik Biały) (Kraków) - 29 głosów
Kościół Najświętszego Imienia Maryi (pijarów – Rakowice) (Kraków) - 13 głosów
Kościół Stygmatów św. Franciszka z Asyżu (OO. Franciszkanów-Reformatów – Bronowice Wielkie) (Kraków) - 27 głosów