Bazylika św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa (OO. Paulinów) na Skałce Kraków (małopolskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Pierwotny kościół na Skałce zbudowany został w XI wieku. Na jego miejscu w XV w. stanęła nowa, gotycka świątynia. Pierwsza wzmianka o miejscowym organiście pochodzi z 1541 roku, zaś najwcześniejsza pewna informacja o organach – z 1599 roku. Organy istniały również w XVII wieku.

Obecna, barokowa świątynia powstała w latach 1733-1751. Istniał w niej 7-głosowy pozytyw wzmiankowany w 1748 roku. W 1760 r. powstał nowy chór muzyczny, natomiast z 1761 r. pochodzą kontrakty zawierane z Józefem Weismannem (snycerzem) i Bonawenturą Batkowskim (malarzem), którzy zostali zatrudnieni do prac przy prospekcie organowym, częściowo zachowanym aż do dnia dzisiejszego. Budowniczy pierwotnego instrumentu pozostaje nieznany. Organy miały kilkanaście głosów, 1 manuał i pedał. Stół gry wbudowany był centralnie w cokół szafy organowej. W 1889 r. dyspozycja przedstawiała się następująco:

Manuał
Pryncypał 8’
Flet major 8’
Flet Portunal 8’
Quintaton 8’
Salicynał 8’
Oktawa 4’
Quinta 3’
Super=Octava 2’
Tercya 1’ (1 1/3’)
Decima 1’

Pedał
Subbass 16’
Pryncypał 8’
Quintbass 6’
Oktawa 4’

Instrument był wielokrotnie naprawiany, m.in. na przełomie lat 80. i 90. XIX w. przez krakowskiego organmistrza Tomasza Wojciechowskiego. Z 1911 r. pochodzi niezrealizowany projekt nowych organów (24 głosy, 2 manuały i pedał, traktura pneumatyczna) opracowany przez firmę Braci Rieger z Karniowa.

W latach 1913-1914 Kazimierz Żebrowski z Krakowa wykonał nowy instrument (18 głosów, 2 manuały i pedał, traktura pneumatyczna, wolnostojący stół gry) o romantycznej dyspozycji. Żebrowski zachował rokokowy prospekt sekcji głównej, jednak zlikwidował przylegające doń boczne segmenty, za którymi pierwotnie mieściły się piszczałki pedałowe. Organy były kilkakrotnie naprawiane, czyszczone i strojone. Pracowali przy nich m.in.: Stanisław Żebrowski z Krakowa (w latach 20. XX w.), firma Rieger z Karniowa (w latach: 1931 i 1949), Michał Grygorowicz (w 1950 r.) oraz firma Kuźnik & Mildner z Rybnika (w 1952 r.). W 1971 r. remont połączony z przebudową wykonała firma Henryka Siedlara z Krakowa.

W latach 1983-1984 firma Włodzimierza Truszczyńskiego z Warszawy zbudowała nowe organy (24 głosy, 2 manuały i pedał, traktura mechaniczna, stół gry wbudowany w cokół XVIII-wiecznego prospektu). Zachowano wówczas 9 głosów Żebrowskiego, dodając 15 nowych głosów (piszczałki do 12 głosów labialnych wykonała firma Jana Chacińskiego z Kobyłki k. Warszawy, natomiast 3 głosy językowe sprowadzono z zagranicy, z firmy Carl Gisecke).

Instrument 24-głosowy, o trakturze mechanicznej i wiatrownicach klapowo-zasuwowych, z wbudowanym stołem gry o 2 manuałach (C-g3) i pedale (C-f1); prospekt organowy rokokowy, architektoniczny, jednosekcyjny.

* * *

Warto dodać, że na początku lat 20. XIX w. w inwentarzach wzmiankowany jest 8-głosowy pozytyw w chórze zakonnym.


Budowniczy
Włodzimierz Truszczyński
Rok zakończenia budowy
1984
Liczba głosów
24
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
mechaniczna
Traktura rejestrów
mechaniczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
1. Pryncypał 8'1. Flet rurkowy 8'1. Subbas 16'
2. Flet major 8'2. Amabilis 8'2. Contrabas 16'
3. Viola da gamba 8'3. Pryncypał 4'3. Pryncypał basowy 8'
4. Octava 4'4. Flet minor 4'4. Flet kryty 8'
5. Travers 4'5. Octava 2'5. Octava tenor. 4'
6. Flet leśny 2'6. Quinta 1 1/3'6. Mixtura 3x
7. Mixtura 5-6x7. Mixtura acuta 3x7. Trompet 16'
8. Sesquialtera 2x8. Cromorne 8'
9. Dulzian 16'
Pomoce
Połączenia (włączniki nożne): II-I, I-P, II-P.
Urządzenia dodatkowe: Vibrato man. I, Vibrato man. II.
Tabliczka firmowa (pozostałość po organach K. Żebrowskiego z lat 1913-1914)

Tabliczka firmowa (pozostałość po organach K. Żebrowskiego z lat 1913-1914)

Część piszczałek sekcji pedału i ślady wtórnego pogłębiania szafy organowej

Część piszczałek sekcji pedału i ślady wtórnego pogłębiania szafy organowej

Stół gry

Stół gry

Prospekt (fotografia z lipca 1983 r.; widoczny dawny, wolnostojący stół gry)

Prospekt (fotografia z lipca 1983 r.; widoczny dawny, wolnostojący stół gry)






Opis na medal

Powyższy artykuł został uznany przez Redakcję jako wzorcowy. Jest to szczególne wyróżnienie dla profesjonalnych opisów instrumentów: opartych o bogatą bibliografię oraz wizję lokalną, posiadających wyczerpujący i ciekawy opis, udokumentowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości oraz powstałych z dbałością o szczegóły. Opis posiadający to wyróżnienie jest wzorem dla wszystkich innych i powinien być przez nie naśladowany. Potwierdza również wiedzę i umiejętności autora w zakresie analizy budowy instrumentu.




Źródło
Piotr Matoga, "Organy w bazylice paulinów na Skałce w Krakowie" [w:] "Studia Claromontana", t. 29, Warszawa 2011 (tam również pełna bibliografia).
Autor
Piotr Matoga


Ostatnia modyfikacja: 2017-02-07 19:12:26

Kościół NMP Matki Kościoła (Prądnik Biały) (Kraków) - 29 głosów
Kościół Najświętszego Imienia Maryi (pijarów – Rakowice) (Kraków) - 13 głosów
Kościół Stygmatów św. Franciszka z Asyżu (OO. Franciszkanów-Reformatów – Bronowice Wielkie) (Kraków) - 27 głosów