Kościół farny św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja Kazimierz Dolny (lubelskie)

Słynne organy kościoła farnego w Kazimierzu Dolnym powstały ok. 1620 roku. Instrument został umieszczony na drewnianym chórze muzycznym zlokalizowanym nad emporą murowaną. W dwóch kartuszach (podwieszonych pod parapetem chóru drewnianego) widnieją napisy: ANNO (z lewej strony) oraz 1620 (z prawej strony). Za twórcę instrumentu uznawany jest przeważnie Szymon Liliusz, Włoch przybyły do Kazimierza Dolnego z Warszawy, jednakże ks. prof. Jan Chwałek opublikował artykuł, w którym podważa tę atrybucję, a budowniczego kazimierskich organów upatruje w organmistrzu z kręgu północnoeuropejskiego.

Skrótowe kalendarium dziejów instrumentu przedstawia się następująco:

• 1644 r. – Urząd Radziecki Kazimierski powierza opiekę nad organami wspomnianemu Szymonowi Liliuszowi;
• 1721 r. – odnotowano polecenie naprawienia instrumentu;
• 1748 r. – pierwszy udokumentowany remont, podczas którego naprawiono 12 spośród 35 głosów;
• 1763 r. – wzmianka o złym stanie organów i konieczności podjęcia naprawy;
• 1781 r. – 36-głosowy instrument zostaje wyremontowany;
• 1832 r. – miejscowy organista Stanisław Witkowski przeprowadza doraźną naprawę;
• lata 1883-1884 – kolejny remont, wykonany przez Stanisława Kaliszka z Żelechowa, na który wydano ponad 1000 rubli;
• ok. 1902 r. – remont połączony z zamontowaniem dwóch miechów magazynowych w miejsce pierwotnego zespołu miechów klinowych;
• 1951 r. – br. Teodor Wrzesień z zakonu franciszkanów-reformatów przeprowadza ostatni udokumentowany remont organów;
• 28 listopada 1959 r. – firma Dominika Biernackiego z Warszawy przedkłada orzeczenie o stanie technicznym instrumentu oraz kosztorys proponowanego remontu, który nie zostaje zrealizowany (w podsumowaniu orzeczenia czytamy: Całość organów jest w obecnym okresie katastrofalna, robak mnożący się atakuje dalsze części drewniane organów, większość głosów i piszczałek jest już unieruchomiona, granie na tych organach jest niemożliwe);
• lata 1974-1982 – Pracownia Konserwacji Organów Zabytkowych w Krakowie przeprowadza gruntowny remont i konserwację zabytku wraz z rekonstrukcją miechów klinowych;
• 1998 r. – instrument zostaje wyremontowany przez Jerzego Kuklę;
• 2012 r. – Michał Klepacki wykonuje remont przy konsultacjach z Jerzym Kuklą.

Organy z kazimierskiej fary, wespół ze swym wspaniałym prospektem, są obiektem szczególnie wartościowym i stanowią unikat w skali światowej. Na uwagę zasługuje stół gry, wbudowany centralnie w cokół sekcji głównej, wraz z oryginalnymi, żelaznymi kluczami rejestrowymi. Analogiczne manubria obsługujące głosy sekcji pozytywu zostały wbudowane w szafę tejże sekcji, wobec czego znajdują się one za plecami grającego, podczas gdy klucze rejestrowe manuału głównego i pedału rozmieszczono po bokach klawiatur manuałowych.

Instrument 35-głosowy, o trakturze mechanicznej i wiatrownicach klapowo-zasuwowych, z wbudowanym stołem gry o 2 manuałach (krótka oktawa: CF^DG^EA^BH-c³) i pedale (krótka oktawa: CF^DG^EA^BH-c¹).

Prospekt organowy architektoniczny, manierystyczny, dwusekcyjny: złożony z sekcji głównej (flankowanej wieżami basowymi) i pozytywu w balustradzie chóru muzycznego.