Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej (augustianów) – organy w nawie głównej Kraków (małopolskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Kościół augustianów od początku swego istnienia miał na wyposażeniu organy umieszczone na niewielkim chórze muzycznym przy północnej ścianie prezbiterium, natomiast pierwsza wzmianka pisana o nich, zawarta w dokumencie Zbigniewa z Brzezia, pochodzi z 1422 roku, kiedy todnotowano istnienie instrumentu dostępnego przez klatkę schodową usytuowaną pomiędzy murem prezbiterium a południowym ramieniem krużganków. Od 1522 roku trwała budowa nowych organów ulokowanych pomiędzy arkadami w nawie głównej. Twórcą tegoż instrumentu był Jakub de Santo Francisco z Włoch. Prace organmistrzowskie zakończyły się dopiero w 1538 roku. Niestety, po osiemnastu latach funkcjonowania obiekt ten spłonął podczas pożaru kościoła w 1556 r.

Po wspomnianym pożarze odbudowano w świątyni dwa instrumenty, a mianowicie organy „wielkie” (w nawie głównej) oraz pozytyw „w małym chórze” (w prezbiterium). Instrument w nawie głównej był wielokrotnie remontowany, zaś w 1745 roku wyposażono go w miechy pochodzące z organów krakowskiego kościoła Mariackiego. W 1802 r. kościół zamieniono na magazyn, więc organy popadły w ruinę i ich dalszy los nie jest znany.

Prawie 100 lat później, w sukcesywnie remontowanym kościele, w latach 1893–1896 zostały wykonane nowe, obecne organy, zbudowane przez jednego z najbardziej cenionych polskich organmistrzów ówczesnych czasów, Jana Śliwińskiego, znanego z sumienności, używania do budowy organów bardzo dobrych materiałów, świetnej intonacji oraz z wprowadzania nowinek technicznych, które zaobserwował we Francji, w firmie Cavaillé-Colla. W pełni romantyczny, 28-głosowy instrument w kościele św. Katarzyny, o trakturze mechanicznej, ulokowano w neogotyckiej szafie zaprojektowanej przez Karola Knausa, związanego z Krakowem architekta i konserwatora zabytków. Było to pierwsze i właściwie jedyne dzieło Śliwińskiego na ziemiach polskich, w którym zastosowano specjalnie sprowadzony z firmy G. Masure z Paryża głos językowy.

W latach 1947-1950, przy okazji remontu wykonanego przez firmę Biernacki, zainstalowano dmuchawę elektryczną. Wtedy też z inicjatywy organisty, prof. Bronisława Rutkowskiego, dokonano pewnych korekt w dyspozycji instrumentu, sugerując się założeniami ruchu Orgelbewegung. Były to głosy w I manuale: Kwinta 2 2/3’ i Flautino 1’ (w miejsce Fletu harmonicznego 8’ i Fletu minor 4’), oraz w II manuale: Nasard 2 2/3’ i Tercflet 1 3/5’ (w miejsce Aeoliny 8’ i Traversfletu 4’). Zainstalowano także sterowaną elektrycznie wiatrownicę z głosem językowym na zasadzie transmisji, który w pedale włączany był jako Puzon 16’ i Trąba 8’, a manuale Trąba 8’ i Clairon 4’. Jakiś czas później, w wyniku nieodpowiedniego zabezpieczenia wnętrza organów podczas prac konserwatorskich w kościele, organy wyłączono z użytkowania, a podczas liturgii służył instrument ulokowany w prezbiterium.

Dopiero na początku lat 80. XX w. instrument wyczyszczono i nastrojono. Prace te wykonał Jerzy Kukla, który pełnił także w tamtym czasie posługę organisty. W takiej postaci instrument przetrwał do początku lat 90. XX w. W latach 1991–1992 organy przeszły gruntowy remont wykonany przez Pracownię Konserwacji Zabytkowych Organów w Krakowie. Remont ten nadzorował prof. Jan Jargoń jako członek Archidiecezjalnej Komisji ds. Muzyki Kościelnej. Zdecydował on wtedy o częściowym przywróceniu pierwotnej dyspozycji Śliwińskiego, ale tylko poprzez usunięcie elektrycznej „dostawki” językowej. Głosy alikwotowe i głos 1’ pozostały więc w dyspozycji instrumentu.

Szafa organowa została zaprojektowana przez Karola Knausa. Prospekt neogotycki, jednosekcyjny, pięcioosiowy. Piszczałki w wieżach skrajnych dekorowane wstęgami z napisami "LAUDAMUS" (na lewej wieży) i "DOMINUS" (na prawej wieży).

Skala manuałów: C-f3; skala pedału: C-c1.


Budowniczy
Jan Śliwiński
Rok zakończenia budowy
1896
Stan instrumentu
Dobry
Liczba głosów
28
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
mechaniczna
Traktura rejestrów
mechaniczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
1. Princypał 8’1. Geigen princypał 8’1. Princypal bas 16’
2. Flet major 8’2. Gemshorn 8’2. Subbas 16’
3. Waldhorn 8'3. Gamba 8’3. Doppelflet 8’
4. Viola major 8’4. Buordon 16’4. Violonbass 16'
5. Octawa 4’5. Vox Humana 8’5. Contra Cello 16'
6. Salicyonał 8’6. Tercflet 1 3/5’6. Octavbass 8'
7. Quint amor 8’7. Flet harmonic 4’
8. Piccolo 2'8. Nasard 2 2/3’
9. Dolcan 4'
10. Hohlfot 8'
11. Mixtura 5[x]
12. Flauton 4’
13. Flautino 1’
14. Kwinta 2 2/3
Pomoce
Połączenia: II/P, I/P, II/I (jako włączniki nożne)
Szafa ekspresyjna manuału II (pozycja otwarta lub zamknięta)
Stół gry

Stół gry

Manubria, strona prawa

Manubria, strona prawa

Tabliczka budowniczego

Tabliczka budowniczego






Źródło
Oględziny własne
Jacek Kulig, O organach historycznych Małopolski, Kraków 2018
Informacje szczegółowe uzyskane od Jerzego Kukli
Tekst opracował Maciej Leśniak
Zdjęcie prospektu: Bartosz Skop
Autor
Arkadiusz Stefaniak-Guzik


Ostatnia modyfikacja: 2021-11-05 09:22:42

Kościół NMP Matki Kościoła (Prądnik Biały) (Kraków) - 29 głosów
Kościół Najświętszego Imienia Maryi (pijarów – Rakowice) (Kraków) - 13 głosów
Kościół Stygmatów św. Franciszka z Asyżu (OO. Franciszkanów-Reformatów – Bronowice Wielkie) (Kraków) - 27 głosów