Kościół św. Wawrzyńca Gniezno (wielkopolskie)

Kościół św. Wawrzyńca prawdopodobnie ufundowali dworzanie Bolesława Chrobrego. Pierwszy zapis na kościół pochodzi z 1255 r. W 1331 r. Krzyżacy spalili drewnianą świątynię, na miejscu której w XVI w. postawiono nowy, murowany kościół. Świątynia ta była dwukrotnie rozbudowywana: w 1896 r. oraz w latach 1935–1936.

Najwcześniejsza wzmianka o organach pochodzi z II połowy XVIII w. Instrument ten dotrwał prawdopodobnie do okresu wojen napoleońskich. W 1845 r. nowy pozytyw o 8 głosach zbudował Antoni Jankowski z Szemborowa. Nie posłużyły one zbyt długo, gdyż już w 1884 r. nowe organy wykonał Alexy Welzant z Gniezna. Ten instrument przetrwał do czasu budowy obecnych organów, zaś stare piszczałki drewniane przeznaczono na opał.

Obecne organy zostały wykonane przez Wacława Biernackiego, mającego wówczas siedzibę w Wilnie, niedługo przed przeniesieniem jej do Warszawy. W katalogu firmy wydanym najwcześniej w 1926 roku zamieszczono następujące podziękowania za zbudowany instrument:

Z polecenia Księdza Dziekana Zabłockiego przejąłem urzędowo organy w kościele św. Wawrzyńca w Gnieźnie, nowo zbudowane przez p. organmistrza Biernackiego w Wilnie.

Ogólne wrażenie jest znakomite. Pan Biernacki wykonał wszelkie zobowiązania kontraktowe co do użytego materjału jak i co do samego wykonania dokładnie. Rzetelne przerobienie dobrego surowca, staranna intonacja i dobre nastrojenie pojedyńczych rejestrów, jakoteż pewne funkcjonowanie mechanizmu i miecha, świadczą o pracy zadowalającej najdalej idące wymagania.

Przy rozumnem ich używaniu i pewnej opiece ze strony organmistrza mogą organy służyć przez wiele lat przeznaczeniu swemu.

Gniezno, 11 lipca 1923.

A. Zepke, organista katedralny.

Z organów postawionych przez p. Biernackiego jestem w zupełności zadowolony.
Praca szła gładko, nie było trudności ani nieporozumień. Mogę zatem p. B. każdemu szczerze polecić.
Gniezno (Fara), 23 sierpnia 1923. 

Z kolei na stole gry znajduje się tabliczka fundacyjna o nastepującej treści:

Organy
ufundowali w roku 1923.
Edward i Janina z Prądzyńskich
Grabscy z Bieganowa
w powiecie wrzesińskim

Instrument pierwotnie miał 12 głosów i był pozbawiony połączeń oktawowych. W 1957 r. Jan Bednarek z Wrześni dokonał rozbudowy organów: w manuale I umieścił głos Quinta 2 2/3, Octawa 2’, zaś manuał II powiększył o dwa głosy: Concert flet 8’ oraz przeniesiony z manuału I Pikolo 2’. Dodał on również połączenia oktawowe. Piszczałki zostały zamówione zapewne w zakładzie Kamińskiego z Warszawy. Ponadto podwyższono i powiększono o dwa boczne segmenty szafę organową. Kolejny remont przeprowadzony został przez Bernarda Berndta w 1984 r. W 2022 r. została wymieniona dmuchawa, a w 2023 r., w związku z jubileuszem stulecia instrumentu, przeprowadzono prace naprawcze i konserwatorskie, które wykonał Tomasz Padoł.

Prospekt w stylu neoromańskim. W lewej części szafy znajduje się sekcja manuału II, w prawej – sekcja manuału I, za nią sekcja pedału. Miech wraz z dmuchawą ulokowane są na piętrze wieży, w pomieszczeniu przylegającym do chóru muzycznego. Wiatrownice stożkowe. Stół gry wolnostojący; grający siedzi przodem do prezbiterium.

Skala manuałów: C–f³; skala pedału: C–d¹.