Kościół św. Wawrzyńca Gniezno (wielkopolskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Kościół św. Wawrzyńca prawdopodobnie ufundowali dworzanie Bolesława Chrobrego. Pierwszy zapis na kościół pochodzi z 1255 r. W 1331 r. Krzyżacy spalili drewnianą świątynię, na miejscu której w XVI w. postawiono nowy, murowany kościół. Świątynia ta była dwukrotnie rozbudowywana: w 1896 r. oraz w latach 1935–1936.

Najwcześniejsza wzmianka o organach pochodzi z II połowy XVIII w. Instrument ten dotrwał prawdopodobnie do okresu wojen napoleońskich. W 1845 r. nowy pozytyw o 8 głosach zbudował Antoni Jankowski z Szemborowa. Nie posłużyły one zbyt długo, gdyż już w 1884 r. nowe organy wykonał Alexy Welzant z Gniezna. Ten instrument przetrwał do czasu budowy obecnych organów, zaś stare piszczałki drewniane przeznaczono na opał.

Obecne organy zostały wykonane przez Wacława Biernackiego, mającego wówczas siedzibę w Wilnie, niedługo przed przeniesieniem jej do Warszawy. W katalogu firmy wydanym najwcześniej w 1926 roku zamieszczono następujące podziękowania za zbudowany instrument:

Z polecenia Księdza Dziekana Zabłockiego przejąłem urzędowo organy w kościele św. Wawrzyńca w Gnieźnie, nowo zbudowane przez p. organmistrza Biernackiego w Wilnie.

Ogólne wrażenie jest znakomite. Pan Biernacki wykonał wszelkie zobowiązania kontraktowe co do użytego materjału jak i co do samego wykonania dokładnie. Rzetelne przerobienie dobrego surowca, staranna intonacja i dobre nastrojenie pojedyńczych rejestrów, jakoteż pewne funkcjonowanie mechanizmu i miecha, świadczą o pracy zadowalającej najdalej idące wymagania.

Przy rozumnem ich używaniu i pewnej opiece ze strony organmistrza mogą organy służyć przez wiele lat przeznaczeniu swemu.

Gniezno, 11 lipca 1923.

A. Zepke, organista katedralny.

Z organów postawionych przez p. Biernackiego jestem w zupełności zadowolony.
Praca szła gładko, nie było trudności ani nieporozumień. Mogę zatem p. B. każdemu szczerze polecić.
Gniezno (Fara), 23 sierpnia 1923. 

Z kolei na stole gry znajduje się tabliczka fundacyjna o nastepującej treści:

Organy
ufundowali w roku 1923.
Edward i Janina z Prądzyńskich
Grabscy z Bieganowa
w powiecie wrzesińskim

Instrument pierwotnie miał 12 głosów i był pozbawiony połączeń oktawowych. W 1957 r. Jan Bednarek z Wrześni dokonał rozbudowy organów: w manuale I umieścił głos Quinta 2 2/3, Octawa 2’, zaś manuał II powiększył o dwa głosy: Concert flet 8’ oraz przeniesiony z manuału I Pikolo 2’. Dodał on również połączenia oktawowe. Piszczałki zostały zamówione zapewne w zakładzie Kamińskiego z Warszawy. Ponadto podwyższono i powiększono o dwa boczne segmenty szafę organową. Kolejny remont przeprowadzony został przez Bernarda Berndta w 1984 r. W 2022 r. została wymieniona dmuchawa, a w 2023 r., w związku z jubileuszem stulecia instrumentu, przeprowadzono prace naprawcze i konserwatorskie, które wykonał Tomasz Padoł.

Prospekt w stylu neoromańskim. W lewej części szafy znajduje się sekcja manuału II, w prawej – sekcja manuału I, za nią sekcja pedału. Miech wraz z dmuchawą ulokowane są na piętrze wieży, w pomieszczeniu przylegającym do chóru muzycznego. Wiatrownice stożkowe. Stół gry wolnostojący; grający siedzi przodem do prezbiterium.

Skala manuałów: C–f3; skala pedału: C–d1.


Budowniczy
Wacław Biernacki
Rok zakończenia budowy
1923
Stan instrumentu
Dostateczny
Liczba głosów
14
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
pneumatyczna
Traktura rejestrów
pneumatyczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
1. Bourdon 16'1. Concert flet 8' *1. Subbas 16'
2. Pryncypał 8'2. Dolce 8'2. Cello 8’
3. Gamba 8'3. Aeolina 8'
4. Qwintaton 8'4. Voxangel. 8'
5. Oktawa 4'5. Flet 4'
6. Quinta 2 2/3', Octawa 2' *6. Picolo 2' *
Pomoce
Połączenia: M I z pedałem,
M II z pedałem, M II z M I*, Sub. oct. cop. [II–I]*, Sup. oct. cop. [II–I]*,
M. I–I super. oct. copel*
Urządzenia dodatkowe: automat pedałowy, wałek crescendo
Stałe kombinacje: Piano, Forte, Tutti
Przypisy
*) tabliczki rejestrowe nieoryginalne
Stół gry

Stół gry

Sekcja manuału I

Sekcja manuału I






Źródło

Uzupełnienie informacji w opisie w oparciu o archiwum parafii św. Wawrzyńca w Gnieźnie: Adam Bigosiński, Szymon Szykowny

Autor
Paweł Pasternak


Ostatnia modyfikacja: 2023-07-05 21:42:50

Kościół bł. Bogumiła (Gniezno) - 9 głosów
Bazylika Prymasowska Wniebowzięcia NMP (Gniezno) - 52 głosów
Kościół NMP Królowej Polski (Gniezno) - 19 głosów