Klasycystyczny kościół został zbudowany w latach 1839-1841. Początkowo nie wybudowano w nim organów z braku środków w kościele. Instrument zamówiono dopiero ok. 1847 roku, zaś jego fundatorami byli oficerowie 8 Estońskiego Pułku Piechoty. Zbudowany został w roku 1851 lub 1852 przez Stanisława Dłużewskiego, organmistrza z Łomży. Zdobienie organów wykonał Franciszek Fórst, suwalski fabrykant robót złoconych i rzeźbiarskich, który zaczął swą pracę w 1854 roku.
Organy usytuowane są na drewnianym chórze nad głównym wejściem do kościoła. Szafa organowa przysłania arkadę w tylnej ścianie chóru. Składa się z wysokiego cokołu z umieszczoną pośrodku konsolą, na którym wsparta jest symetryczna, pięcioosiowa część prospektowa. Pośrodku niej znajduje się ostrokątna wieżyczka, wysunięta dwubocznie, a po bokach – płaskie segmenty oddzielone od wieżyczki niższymi polami piszczałkowymi.
Oryginalny wystrój plastyczny stanowią płaskorzeźbione kwiatony, ornament palmetowy na konsoli wspierającej wieżę piszczałkową, ostrołuczne i ćwierćłuczne przesłony w górnych częściach wykrojów piszczałkowych, płaskie słupki oddzielające segmenty piszczałkowe z liściastymi kapitelami i stojące na nich oryginalne w swej formie cebulaste zwieńczenia. Na bocznym ścianach szafy zamontowane są żaluzje z poziomo ułożonych listew. Cała obudowa pokryta jest białą monochromią ze złoconymi ornamentami.
Stół gry o jednym manuale (C-f3) i pedale (C-f) wbudowany jest w lewy bok szafy organowej. Klawisze diatoniczne manuału pokryte są okładziną z kości słoniowej, a chromatyczne wykonane są z czernionego drewna. Nad manuałem mieści się prostokątna wnęka pulpitowa, a nad nią rząd rejestrów manuałowych zakończonych drewnianymi uchwytami. Nad klawiaturą nożną znajduję się wnęka na nogi, a z jej prawej strony – pionowy rząd rejestrów zespołu pedałowego.
Sekcje manuału (8 głosów) i pedału (6 głosów) mają niezależne wiatrownice klapowo- zasuwowe obsługiwane przez mechaniczną trakturę gry i rejestrów. Wiatrownica manuałowa znajduje się w górnej części cokołu, a wiatrownica pedałowa – w głębi pomieszczenia nad kruchtą kościoła. Pomiędzy wiatrownicami znajduje się chodnik serwisowy.
Traktura gry w obu sekcjach jest typowa. Składa się poziomych abstraktów połączonych z ramą wałków skrętnych i pionowymi abstraktami do klap. Traktura rejestrów w sekcji manuału również jest typowa, przeprowadzona za pomocą pionowych dźwigni dwustronnych prowadzącej od rejestrów do zasuw. Oryginalne rozwiązanie zastosowane jest w sekcji pedału: dźwignie dwustronne ułożone są poziomo, jedna nad drugą, w formie płaskich deseczek.
System powietrzny składa się z dwóch miechów klinowych umieszczonych jeden nad drugim za wiatrownicą pedału. Pierwotnie były one uruchomiane nożnymi dźwigniami, a obecnie są zasilane wentylatorem elektrycznym, który znajduje się w skrzyni razem z miechami.
Organy po wojnie były bardzo zniszczone i pozbawione metalowych piszczałek. W latach 1985-1988 Edmund Kamiński z Warszawy przeprowadził remont organów. Wówczas zmieniono dyspozycję według koncepcji Józefa Serafina oraz Josefa Menzla. Niestety, remont ten nie został ukończony. Nie zostały wykonane prace przy miechach oraz sekcji pedału i obecnie organy są w bardzo złym stanie. W kwietniu 2017 r. ruszyła akcja Społecznego Komitetu Ratowania Organów Dłużewskiego, która ma na celu zebranie środków potrzebnych do remontu instrumentu.
Dyspozycja prezentuje się dosyć spójnie, ale można przypuszczać, że dokonywano w niej pewnych zmian, np. Kwinta 1 1/3' powinna być niższa, o stopażu 2 2/3'. Prawdopodobnie jest to skutek próby ‘’barokizowania’’ instrumentu. Również na miejscu Fletu krytego w sekcji manuału prawdopodobnie znajdował się kiedyś głos językowy. Także na miejscu innego głosu stoi prawdopodobnie Rourflet 4’ w manuale.
Manuał | Pedał |
---|---|
1. Pryncypał 8' * | 1. Oktawbas 8' |
2. Flet otwarty 8' | 2. Bourdon 8' |
3. Rourflet 4' * | 3. Flet 8' |
4. Oktawa 4' * | 4. Viola 4' * |
5. Oktawa 2' * | 5. Trompet 8' |
6. Mixtura 1 1/3' 2ch* | 6. Subbas 16' |
7. Kwinta 1 1/3' * | |
8. Flet kryty 8' |
Powyższy artykuł został uznany przez Redakcję jako wzorcowy. Jest to szczególne wyróżnienie dla profesjonalnych opisów instrumentów: opartych o bogatą bibliografię oraz wizję lokalną, posiadających wyczerpujący i ciekawy opis, udokumentowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości oraz powstałych z dbałością o szczegóły. Opis posiadający to wyróżnienie jest wzorem dla wszystkich innych i powinien być przez nie naśladowany. Potwierdza również wiedzę i umiejętności autora w zakresie analizy budowy instrumentu.
Ostatnia modyfikacja: 2020-04-04 12:50:42