Kościół św. Jakuba Apostoła (Głuszyna) Poznań (wielkopolskie)

Historia i domniemanie autorstwa

Instrument w kościele pw. św. Jakuba Apostoła w Głuszynie (dzielnicy Poznania) jest prawdopodobnie jednym z dwóch instrumentów Friedricha Ladegasta oraz jego syna, Oskara, w Polsce, jednak brakuje jakiejkolwiek tabliczki lub innej sygnatury poświadczającej pochodzenie instrumentu z warsztatu Ladegastów. Według kopii zaginionej i niepełnej dokumentacji budowa organów została ukończona w roku 1882. Wedle podań włodarzy parafii dowodem na autorstwo Ladegasta miała być odwrotna strona pulpitu, która zawierała inskrypcję tegoż budowniczego. Jednakże oprócz podań i dokumentacji dowodem na autorstwo mistrza z Weißenfells może być podobieństwo dyspozycji do instrumentu w Jaanikirik w mieście Valga w Estonii, a także rozwiązania konstrukcyjne identyczne z tymi zastosowanymi w poznańskiej farze. Następną poszlaką może być fakt, że Głuszyna (do 1953 r. osobna miejscowość) należała do parafii farnej w Poznaniu, natomiast kościół św. Jakuba był jej świątynią filialną. Inwestycje w obydwu kościołach wykonywali ci sami rzemieślnicy. Prawdopodobnie jeszcze w I połowie XX wieku zainstalowano dmuchawę elektryczną, która została umieszczona na poddaszu, a stamtąd został poprowadzony do miecha kanał powietrzny. W trakcie II wojny światowej część elementów z organów została rozkradziona przez niemieckiego okupanta: w całości został wywieziony cynowy prospekt, zastąpiony później cynkowym. Instrument (zarówno szafa organowa, jak i cały mechanizm) wpisany jest do rejestru zabytków. Na początku XXI wieku aparat z włącznikiem został uszkodzony, natomiast kabel wyrwany (nie odłączony i nie odcięty) z sieci elektrycznej. Instrument po raz ostatni wybrzmiał w roku 1977, a jego ostatnie uruchomienie miało miejsce w roku 2005. Do dnia dzisiejszego pozostaje nieczynny.

Remonty i reperacje

Instrument będąc powierzony osobom niekompetentnym padł ofiarą licznych prób drobnych napraw i reparacji, które w efekcie pogarszały jego jakość, wartość i użyteczność. Przykładem takich napraw jest łączenie uszkodzonych abstraktów za pomocą skrawków gazet przymocowanych klejem do papieru. Kolejną ingerencją była próba nastrojenia organów, jednak czynność ta wykonana w nieodpowiedniej temperaturze poskutkowała przestrojeniem.

Uszkodzenia

Głównym uszkodzeniem, które częściowo uniemożliwia zbadanie innych, jest nieszczelność miecha w kilku miejscach, oraz kanałów harmonijkowych. Braki te uniemożliwiają sprawdzenie stanu wiatrownic. Kolejnym uszkodzeniem jest brak kilku sprężyn w klawiaturze pedałowej, a także śrub regulacyjnych, które powinny utrzymywać klawisze na jednym poziomie. Tych samych elementów brakuje w kilku klawiszach manuału II; w klawiaturze manuału I zestaw jest kompletny. Szafa organowa jest znacznie uszkodzona przez drewnojady, jednakże piszczałki drewniane i chodniki wewnątrz instrumentu pozostały niemal nienaruszone. Prawie całkowicie zostały zniszczone piszczałki głosu Octave 2', najprawdopodobniej zdeptane przez osoby transportujące głośniki kompatybilne z instrumentem cyfrowym, umieszczone są za piszczałkami prospektowymi. Brak oryginalnych piszczałek prospektowych z cyny, które zostały zastąpione cynkowymi. Liczne odpadki z tynku i cegły unieruchomiły część traktury rejestrowej i dokonały licznych zanieczyszczeń na piszczałkach.

Ciekawostki

• Organy wciąż mają sprawne i kompletne urządzenie do kalikowania;
• Instrument jest świadkiem konfliktu z początku ubiegłego wieku między organistą a ówczesnym proboszczem. Muzyk poskarżył się na niską płacę, opisując sytuację ołówkiem na jednej z wewnątrznych ścian instrumentu;
• Jedymym głosem organowym, który nie występuje równocześnie w poznańskiej farze jest Fugara 8' z manuału II. Pozostałe głosy można odnaleźć w tamtejszym instrumencie;
• Jedyne wejście na dolny poziom instrumentu ma wymiary 80cm×45cm;
• Piszczałki drewniane pozostały nieuszkodzone, pomimo intensywnej działalności kornika na zewnątrz szafy.

Plan renowacji

Pierwszy pomysł renowacji wyłonił się około 2000 roku. Oględzin dokonała wówczas firma Alexander Schuke z Poczdamu. Zaproponowano wówczas cenę 1 500 000 zł, która przerosła możliwości finansowe parafii, jednakowoż okazując się nieadekwatną do stanu instrumentu i zakresu prac. Kilka lat później przy parafii zawiązał się komitet działający na rzecz remontu instrumentu. Ze zorganizowanych zbiórek udało się zebrać 17 000 zł, po czym w 2015 roku podjęto decyzję o rozwiązaniu komitetu. Według opinii organmistrzów z zakładu Nawrot i Synowie, koszt remontu nie powinien przekroczyć 200 000 zł. Obecnie parafia nie dysponuje środkami pozwalającymi nawet na zaplanowanie renowacji.