Kościół św. Jakuba Apostoła (Głuszyna) Poznań (wielkopolskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Historia i domniemanie autorstwa

Instrument w kościele pw. św. Jakuba Apostoła w Głuszynie (dzielnicy Poznania) jest prawdopodobnie jednym z dwóch instrumentów Friedricha Ladegasta oraz jego syna, Oskara, w Polsce, jednak brakuje jakiejkolwiek tabliczki lub innej sygnatury poświadczającej pochodzenie instrumentu z warsztatu Ladegastów. Według kopii zaginionej i niepełnej dokumentacji budowa organów została ukończona w roku 1882. Wedle podań włodarzy parafii dowodem na autorstwo Ladegasta miała być odwrotna strona pulpitu, która zawierała inskrypcję tegoż budowniczego. Jednakże oprócz podań i dokumentacji dowodem na autorstwo mistrza z Weißenfells może być podobieństwo dyspozycji do instrumentu w Jaanikirik w mieście Valga w Estonii, a także rozwiązania konstrukcyjne identyczne z tymi zastosowanymi w poznańskiej farze. Następną poszlaką może być fakt, że Głuszyna (do 1953 r. osobna miejscowość) należała do parafii farnej w Poznaniu, natomiast kościół św. Jakuba był jej świątynią filialną. Inwestycje w obydwu kościołach wykonywali ci sami rzemieślnicy. Prawdopodobnie jeszcze w I połowie XX wieku zainstalowano dmuchawę elektryczną, która została umieszczona na poddaszu, a stamtąd został poprowadzony do miecha kanał powietrzny. W trakcie II wojny światowej część elementów z organów została rozkradziona przez niemieckiego okupanta: w całości został wywieziony cynowy prospekt, zastąpiony później cynkowym. Instrument (zarówno szafa organowa, jak i cały mechanizm) wpisany jest do rejestru zabytków. Na początku XXI wieku aparat z włącznikiem został uszkodzony, natomiast kabel wyrwany (nie odłączony i nie odcięty) z sieci elektrycznej. Instrument po raz ostatni wybrzmiał w roku 1977, a jego ostatnie uruchomienie miało miejsce w roku 2005. Do dnia dzisiejszego pozostaje nieczynny.

Remonty i reperacje

Instrument będąc powierzony osobom niekompetentnym padł ofiarą licznych prób drobnych napraw i reparacji, które w efekcie pogarszały jego jakość, wartość i użyteczność. Przykładem takich napraw jest łączenie uszkodzonych abstraktów za pomocą skrawków gazet przymocowanych klejem do papieru. Kolejną ingerencją była próba nastrojenia organów, jednak czynność ta wykonana w nieodpowiedniej temperaturze poskutkowała przestrojeniem.

Uszkodzenia

Głównym uszkodzeniem, które częściowo uniemożliwia zbadanie innych, jest nieszczelność miecha w kilku miejscach, oraz kanałów harmonijkowych. Braki te uniemożliwiają sprawdzenie stanu wiatrownic. Kolejnym uszkodzeniem jest brak kilku sprężyn w klawiaturze pedałowej, a także śrub regulacyjnych, które powinny utrzymywać klawisze na jednym poziomie. Tych samych elementów brakuje w kilku klawiszach manuału II; w klawiaturze manuału I zestaw jest kompletny. Szafa organowa jest znacznie uszkodzona przez drewnojady, jednakże piszczałki drewniane i chodniki wewnątrz instrumentu pozostały niemal nienaruszone. Prawie całkowicie zostały zniszczone piszczałki głosu Octave 2', najprawdopodobniej zdeptane przez osoby transportujące głośniki kompatybilne z instrumentem cyfrowym, umieszczone są za piszczałkami prospektowymi. Brak oryginalnych piszczałek prospektowych z cyny, które zostały zastąpione cynkowymi. Liczne odpadki z tynku i cegły unieruchomiły część traktury rejestrowej i dokonały licznych zanieczyszczeń na piszczałkach.

Ciekawostki

  • Organy wciąż mają sprawne i kompletne urządzenie do kalikowania;
  • Instrument jest świadkiem konfliktu z początku ubiegłego wieku między organistą a ówczesnym proboszczem. Muzyk poskarżył się na niską płacę, opisując sytuację ołówkiem na jednej z wewnątrznych ścian instrumentu;
  • Jedymym głosem organowym, który nie występuje równocześnie w poznańskiej farze jest Fugara 8' z manuału II. Pozostałe głosy można odnaleźć w tamtejszym instrumencie;
  • Jedyne wejście na dolny poziom instrumentu ma wymiary 80cm×45cm;
  • Piszczałki drewniane pozostały nieuszkodzone, pomimo intensywnej działalności kornika na zewnątrz szafy.

Plan renowacji

Pierwszy pomysł renowacji wyłonił się około 2000 roku. Oględzin dokonała wówczas firma Alexander Schuke z Poczdamu. Zaproponowano wówczas cenę 1 500 000 zł, która przerosła możliwości finansowe parafii, jednakowoż okazując się nieadekwatną do stanu instrumentu i zakresu prac. Kilka lat później przy parafii zawiązał się komitet działający na rzecz remontu instrumentu. Ze zorganizowanych zbiórek udało się zebrać 17 000 zł, po czym w 2015 roku podjęto decyzję o rozwiązaniu komitetu. Według opinii organmistrzów z zakładu Nawrot i Synowie, koszt remontu nie powinien przekroczyć 200 000 zł. Obecnie parafia nie dysponuje środkami pozwalającymi nawet na zaplanowanie renowacji.


Budowniczy
Friedrich Ladegast
Rok zakończenia budowy
1882
Stan instrumentu
Bardzo zły
Liczba głosów
16
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
mechaniczna
Traktura rejestrów
mechaniczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
Hauptwerk Oberwerk 
1. Principal 8'1. Salicional 8'1. Cello 8'
2. Gambe 8'2. Principal 4'2. Subbass 16'
3. Principal 4'3. Floete 8'3. Violon 16'
4. Rohrfloete 4'4. Liebl. Gedackt 8'
5. Bordun 16'5. Fugara 8'
6. Octave 2'
7. Doppelfloete 8
8. Mixtur III fach.
Pomoce
Man. Coppel.
Ped. Coppel.





Źródło
Oględziny własne, szczegółowe zbadanie instrumentu, świadectwa pracowników kościoła, analiza kopii niekompletnej dokumentacji
Autor
Tomasz Kramer


Ostatnia modyfikacja: 2021-03-15 14:55:56

Kościół Świętego Krzyża (Górczyn) (Poznań) - 49 głosów
Kościół Najświętszego Zbawiciela (Poznań) - 49 głosów
Bazylika Kolegiacka św. Stanisława Biskupa parafii NMP Nieustającej Pomocy i św. Marii Magdaleny (Fara) (Poznań) - 43 głosów