Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego Lubliniec (śląskie)

Protokoły powizytacyjne parafii św. Mikołaja z lat 1679 i 1687, w których znajdują się zwięzłe informacje o kościele Świętego Krzyża, nie wspominają, by w kościele tym znajdowały się organy. Pierwszą wiarygodną wiadomością na ten temat jest zapis w „Księdze wpływów i wydatków kościoła św. Mikołaja w Lublińcu od 1731 do 1799” (w archiwum parafialnym), gdzie w odniesieniu do roku 1734 odnotowano wydatek 4 srebrnych groszy i 6 halerzy za „ad deportatione positivi ad alias Ecclesias”, tzn. „za przetransportowanie pozytywu (małe organy) do innego kościoła” W roku 1736 odnotowano wypłacenie 1 srebrnego grosza i 6 halerzy „a reparare positivi ad S. Crocem” , czyli „za naprawę pozytywu u Św. Krzyża”. Pozwala to przyjąć, że u św. Mikołaja były organy oraz pozytyw i tenże przeniesiono do „innego kościoła” czyli do omawianej świątyni. 13 czerwca 1781 r. wypłacono organmistrzowi o nazwisku Józef Weiss kwotę 6 talarów za naprawę pozytywu.

W 1834 r. kościół był zrujnowany i zamknięty. W księdze wpływów i wydatków pieniężnych kościoła parafialnego św. Mikołaja w Lublińcu za okres od 1808 do 1871 roku odnotowano w roku 1846 w rozdz. V „wydatki nadzwyczajne” wypłatę 100 talarów cesarskich na budowę organów stosownie do zezwolenia patrona kościoła, hrabiego Renarda. Ówczesny nauczyciel szkoły parafialnej i organista w kościele św. Mikołaja, Paweł Rendschmidt, w swym piśmie z 30 września 1883 r. do Zarządu Kościelnego stwierdził między innymi, że „… bezinteresownie pomagał przy budowie organów w kościele Św. Krzyża …”. Trzeba zaznaczyć, że wspomniany P. Rendschmidt pracował jako nauczyciel od roku 1828 do 1880, w latach 1831-1855 pełnił funkcję organisty, a w latach 1855-1883 był kierownikiem chóru.

W okresie I wojny światowej zarekwirowano na cele zbrojeniowe około 16 kg piszczałek organowych cynowych, za które parafia otrzymała 126,20 marek niemieckich tytułem rekompensaty. 3 września 1917 r. zlecono Karlowi Spieglowi z Opola wykonanie piszczałek zastępczych w miejsce zarekwirowanych.

Spis inwentarza z roku 1930 stwierdza między innymi, że organy „starego typu” zostały przez parafię wojskową przebudowane na pneumatyczne i dodano piszczałki, których brakowało.

Pod datą 29 listopada 1941 r. ówczesny administrator parafii św. Mikołaja, ks. Jan Jarczyk, odnotował wydatek 470 marek za reparację organów. 6 grudnia 1944 r. budowniczy organów Zygmunt Klimosz z Rybnika, na prośbę ks. administratora dokonał przeglądu organów i stwierdził brak niektórych piszczałek c-f oraz brak dopływu powietrza do innych, natomiast do naprawy brak było rurek ołowianych. W lipcu i sierpniu 1957 roku strojenia organów dokonał Maksymilian Pałeszniak zamieszkały w Lublińcu, za co wypłacono mu 3350 zł.

We fragmencie krótkiej kroniki sporządzonej przez pierwszego rektora ks. Tadeusza Jaskółkę w roku 1962 znajduje się odrębna strona maszynopisu pt. „Organy w kościele Św. Krzyża”, w której autor stwierdził między innymi, że stan organów w 1962 roku był taki, że wymagał kapitalnego remontu. Przeprowadzenie naprawy zlecono rybnickiemu organmistrzowi Ryszardowi Franke zamieszkałemu przy ul. Kościuszki. Prace z udziałem mistrza i pomocnika trwały dwa tygodnie. Mieszkali i stołowali się u państwa Kandorów przy ul. Żwirki i Wigury w Lublińcu. Jak stwierdził ks. Jaskółka, praca ich była solidna i niedroga. Oprócz tego podał, że instrument jest jednomanuałowy i zbudowany prze organmistrza z Nysy. W III niedzielę Adwentu 15 grudnia 1963 r. odbyła się skromna uroczystość poświęcenia organów oraz koncert muzyki organowej w wykonaniu ks. Eugeniusza Hurskiego z Katowic. 

Bieżące naprawy instrumentu zlecane też były przez następnych ks. rektorów: Rudolfa Kierę i Franciszka Misia. Na czas remontów użytkowano elektroniczny instrument klawiszowy. W roku 1995 ks. proboszcz Leonard Pająk zlecił generalny remont liczącego 150 lat instrumentu. Wymieniono między innymi miechy, wymieniono piszczałki drewniane na cynowe i uzupełniono szereg brakujących piszczałek. Roboty na przełomie lat 1995 i 1996 wykonała firma Henryka Hobera z Olesna. W roku 2016 ten sam wykonawca wybudował nowy instrument, zachowując oryginalny prospekt.