Organy znajdują się w kościele rektorskim parafii farnej w Poznaniu wybudowanym w 1704 roku. Powstał on na miejscu kamienicy, w której w 1399 roku dokonano profanacji hostii wykradzionych z pobliskiego kościoła dominikanów. Projekt świątyni wykonał prawdopodobnie Jan Cantenazzi, który pracował wówczas przy budowie kolegium jezuickiego. Kościół dzieli się na dwa poziomy: kościół górny i Kaplicę Cudu Eucharystycznego (kościół dolny). Podczas odnawiania elewacji zewnętrznej kościoła w 1977 roku na fasadzie frontowej odkryto relikty dawnych portali i wnęk okiennych, które zachowano1.
Pierwszy instrument znajdujący się w kościele górnym mógł powstać lub być sprowadzony niedawno po wybudowaniu świątyni. O jego istnieniu wspomina inwentarz z 1843 roku, mówiący o małych organach na chórze w złym stanie2. Organy sprzedano w 1847 roku, uznając za tak dawne i tak zębem czasu zruynowane, iż je tylko za małe pieniądze sprzedać będzie można, a nawet aby zbytecznych kosztów nie robić, taxy ich sporządzać nie warto3.
Obecnie istniejące organy powstały na mocy kontraktu podpisanego 30 marca 1846 roku z organmistrzem Peterum. Organmistrzem tym był najprawdopodobniej Fryderyk Petera, jeden z synów Johanna Gotloba Petery, budowniczego organów katedry poznańskiej z 1798 roku. Drugi syn Johanna Gotloba zakończył swoją działalność w Poznaniu w 1841 roku, a więc pięć lat wcześniej. Koszt budowy organów miał wynieść 460 talarów Rzeszy4. Budowę zakończono w pierwszej połowie 1848 roku5.
Instrument ten kilkukrotnie naprawiano i przebudowywano. Pierwsza przebudowa miała miejsce w 1906 r. W 1912 roku Franz Tomiński przebudował między innymi miech za 550 marek6. Ostatni remont i przebudowa instrumentu miała miejsce w latach 2010–2015, a dokonała jej firma Jana Drozdowicza z Poznania. Podczas przebudowy dodano nieobecne w roku 2010 urządzenie Timpani, usunięto nożną dźwignię kalikanta wraz z podawaczem, wymieniono szyldy rejestrowe na nowe, ujednolicając ich styl i poprawiając błędne nazewnictwo szyldów nieoryginalnych, wymieniono na nowe klawiatury manuału i pedału oraz usunięto drzwiczki zamykające stół gry.
Organy mają dwie wiatrownice klapowo-zasuwowe z podziałem na strony C i Cis. Prospekt w stylu klasycystycznym z początku XIX wieku. Piszczałki prospektowe wykonane zostały ze stopu cyny i należą do głosów Principal 8’ i Octave 4’. Stół gry wbudowany w lewy bok szafy organowej. Instrument zasila dmuchawa elektryczna umieszczona pod nowym dwufałdowym miechem magazynowym.
Organy Fryderyka Petery to cenny zabytek sztuki organmistrzowskiej. Cechą charakterystyczną organów jest mikstura dzielona na wzór włoski7.
Skala manuału: C-d3, skala pedału: C-c1.
Manuał | Pedał |
---|---|
1. Principal 8’ | 1. Subbass 16’ |
2. Octave 4’ | 2. Oktav bass 8’ |
3. Salicional 8’ | |
4. Doppel Flöte 8’ | |
5. Flöte 4' | |
6. Quinte 2 2/3’ | |
7. Super octave 2’ | |
8. Mixtur 2-3f |
1) https://trzyhostie.pl/sanktuarium/o-kosciele/ [dostęp: 8.01.2024]
2) Inwentarz z 1843 r., Akta kons. Jen. Arcyb. Pozn., AA Poznań, sygn. KA 12727, pag. 233, poz. 12.
3) Pismo przełożonych kaplicy do Kons. Jen. Arcyb. z 24 stycznia 1847, tamże, pag. 107.
4) Pismo z 3 marca 1847 r. informujące konsystorz arcyb. o podpisaniu kontraktu i szacowanej wysokości kosztów: honorarium
i wsadu materiałowego, tamże, pag. 109.
5) O ukończeniu informuje konsystorz ks. Albin Thinel w korespondencji z 28 stycznia i 1 czerwca 1848, tamże, pag. 166 i 149.
6) Akta Kons. Jen. Arcyb. tyczące się Kaplicy Pana Jezusa, AA Poznań, sygn. KA II 341/1, pag. 139.
7) L. Czacharowski, Organy poznańskie w świetle badań źródłowych (XIV w.–1945 r.). Krąg murów staromiejskich, „Kronika Miasta Poznania” 1997, nr 4, s. 359.
Dziękuję Adamowi Bigosińskiemu za pomoc w poszukiwaniu źródeł
Ostatnia modyfikacja: 2024-01-08 13:13:29