Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa i Matki Bożej Pocieszenia (jezuitów) – organy w kaplicy Matki Bożej Różańcowej Poznań (wielkopolskie)

Organy w kaplicy Matki Bożej Różańcowej zostały wybudowane przez Józefa Gryszkiewicza w roku 1880. Ze względu na zaginięcie tabliczki firmowej informacje te nie są w sposób jednoznaczny potwierdzone, jednak cechy stylistyczne instrumentu są na tyle charakterystyczne, że jego autorstwo nie budzi wątpliwości.

Prospekt organowy nawiązuje stylistycznie do wnętrza, w którym się znajduje, reprezentując styl neogotycki. Wykorzystano w nim wzornik Laukhuffa. Składa się z czterech symetrycznie rozstawionych pól piszczałkowych – dwóch mniejszych zewnętrznych i dwóch większych wewnętrznych. Pola piszczałkowe zakończone ostrołukowo,. Nad dwoma środkowymi polami znajduje się duża wimperga z rozetą, natomiast nad dwoma zewnętrznymi mniejsze wimpergi. Zwieńczenie prospektu stanowią rozłożyste kwiatony oraz symetrycznie rozmieszczone żabki. Elementy prospektu wykończone mazerunkiem w kolorze ciemnobrązowym, w obramowaniach pól piszczałkowych i rozetkach występują elementy pozłacane.

Instrument składa się z trzech sekcji brzmieniowych: dwóch manuałów oraz pedału. Wiatrownica manuału głównego znajduje się bezpośrednio za prospektem organowym, za nią znajduje się sekcja manuału II oraz chodnik. Sekcja pedału zlokalizowana jest z tyłu instrumentu, w przestrzeni nad schodami, poza szafą organową. Obok szafy organowej znajduje się także miech magazynowy z czerpakiem oraz dmuchawa elektryczna, które zaopatrują w powietrze cały instrument za pośrednictwem drewnianego kanału powietrznego zlokalizowanego pod chodnikiem.

Wymiary ogólne instrumentu:

• szerokość szafy organowej: 255 cm
• głębokość szafy organowej: 125 cm
• głębokość organów razem z sekcją pedału: 190 cm
• wysokość boków szafy organowej: 330 cm
• wysokość prospektu organowego: 470 cm
• wymiary poziome miecha: 225 x 103 cm

Pod względem brzmieniowym organy zostały wybudowane w stylu niemieckiego romantyzmu. Pomimo niewielkiej obsady głosów dyspozycja ukazuje szereg różnych cech świadczących o jej ukierunkowaniu stylistycznym. Są to: przewaga labialnych głosów 8-stopowych, charakterystyczne głosy (Lieblich Gedackt, Aeoline), romantyczna intonacja. Najbardziej charakterystycznym elementem organów jest zastosowany system traktury. W instrumencie występują bocznozaworowe wiatrownice rejestrowe. System ten można odnaleźć w wielu innych organach wybudowanych przez Gryszkiewicza.

Organy zachowane są w oryginalnym stanie i cechują się wysoką wartością historyczną, co potwierdza ich wpis do rejestru zabytków. 

Stan instrumentu jest zły, wymaga on generalnego remontu. W szczególności dotyczy to takich elementów, jak:

• drewniane elementy konstrukcji i mechanizmu organów oraz piszczałki, na których widoczna jest działalność drewnojadów (kołatka)
• piszczałki organowe powyginane, utlenione, z licznymi wgnieceniami, mocno zabrudzone. Na końcówkach piszczałek widać rozdarcia oraz ślady prób niefachowych napraw
• nieszczelny kanał powietrzny, kancele, miech oraz głośna dmuchawa elektryczna
• wytarte okładziny klawiatur, zużyte wyciągi rejestrowe

Odpowiednie zainteresowanie instrumentem oraz utrzymywanie go w stanie umożliwiającym jego użytkowanie pozwalają żywić nadzieję, że organy doczekają się kiedyś koniecznego już remontu.