Kościół św. Katarzyny Wolbrom (małopolskie)

Barokowy kościół św Katarzyny w Wolbromiu wzniesiono na przełomie XV i XVI wieku. Obecną formę zawdzięcza przebudowie przeprowadzonej w XVII wieku. Póżniej została dobudowana do niego nawa północna zakończona Kaplicą Pojednania.

Dnia 13 maja 1460 r. „Simon de Cracovia” zawarł umowę na wybudowanie nowych organów w tutejszym kościele (za: „Cracovia artificum 1300-1500”, wyd. J. Ptaśnik, Kraków 1917, s. 167 –informacja Piotra Matogi).

Poprzednikiem obecnego instrumentu Truszczyńskiego były organy Antoniego Sapalskiego zbudowane w 1874 roku, o jednym manuale i pedale oraz mechanicznej trakturze gry i rejestrów. Po zbudowaniu nowych organów w tymże kościele zostały translokowane do drewnianego kościoła św. Mikołaja w Dłużcu, gdzie znajdują się do dnia dzisiejszego.

Obecne organy zostały wybudowane przez Stefana Truszczyńskiego z Włocławka w latach 50. XX wieku. Pierwotnie dmuchawa znajdowała się na poddaszu oraz była czynna dźwignia do kalikowania nożnego, która obecnie jest zdemontowana. Znajdowała się ona w prawej bocznej ścianie szafy organowej. Obecnie dmuchawa usytuowana jest we wnęce zabezpieczonej drzwiczkami przy drzwiach na chór główny, po prawej stronie szafy organowej. Instrument jest zasilany dwoma miechami pływakowymi.

Rozmieszczenie sekcji:

• Manuał I po prawej stronie;
• Manuał II w skrzyni ekspresyjnej zamykanej dwoma skrzydłami żaluzjowymi w górnej ścianie szafy (jest to rozwiązanie często spotykane w instrumentach tego organmistrza) za centralną częścia prospektu, nad kontuarem, układ piszczałek prostopadły do prospektu;
• Pedał po lewej stronie.

Stół gry jest wolnostojący, grający siedzi przodem do prezbiterium na niewielkim podwyższeniu. Prospekt ma pięć grup piszczałek, których labia pomalowane są na złoto. Górna część szafy wysunięta jest około metr do przodu w stosunku do cokołu.

W 2017 roku prace przy instrumencie wykonywał Eugeniusz Fac, mając na celu siłowe wzmocnienie brzmienia instrumentu kosztem możliwości ekspresyjno-barwowych (w zamyśle wykonawcy był między innymi demontaż skrzyni ekspresyjnej manuału II), poszerzenie ławki poprzez przywiercenie do niej płyty pilśniowej z kożuchem, powiększenie pulpitu poprzez naklejenie nań pleksiglasu o wymiarach ok. 130 x70 cm, oraz wmontowanie wentyla powietrznego w drzwiczki komory dmuchawy. Aktualnie stan instrumentu ciągle się pogarsza.

Skala manuałów: C-a³; skala pedału: C-f¹.

Ciśnienie powietrza dla manuału I i pedału wynosi 105 mm H₂O, natomiast dla manuału II – 100 mm H₂O.

CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH GŁOSÓW

Manuał I

Bourdon 16': C-F drewniany otwarty 5 1/3', Fis-a³ drewniany kryty 16' (na piszczałkach inskrypcja "Kwintflet");
Pryncypał 8': metalowy otwarty, C-f w prospekcie;
Flet Jasny 8': C-h drewniany, c-a³ metalowy otwarty;
Gamba Viola 8': metalowy otwarty;
Gemshorn 4': metalowy koniczny;
Rurflet 4': C-h drewniany kryty, c-a³ metalowy rurkowy;
Oktawa 4': metalowy otwarty;
Kwintflet 2 2/3'; C-h drewniany kryty, c-es² metalowy kryty, e²-a³ metalowy otwarty;
Dublet 2': C-a¹ metalowy kryty, b¹-a³ metalowy otwarty;
Mixtura 3-5rz: metalowy otwarty, o układzie:

C: 2'+1 1/3'+1',
c: 4'+2 2/3'+2'+1 1/3',
c¹: 5 1/3'+4'+2 2/3'+2'+1 1/3'.

Manuał II

Kwintaton 16': C-H kryty 5 1/3', c-a³ metalowy kryty;
Bachflet 8': C-H kryty, c-a3 metalowy otwarty;
Kryty łagodny 8': drewniany kryty;
Salicet 8': C-H metalowy kryty, c-a3 metalowy otwarty;
Vox coelestis 8': od c, metalowy otwarty; manubrium załącza jednocześnie Salicet 8';
Pryncypał 4': metalowy, otwarty;
Róg Nocny 4': C-H drewniany kryty, c-a³ metalowy kryty;
Piccolo 2': metalowy otwarty;
Nasard 2 2/3': metalowy, kryty;
Blokflet 1 3/5': metalowy, koniczny.

Pedał

Kontrabas 16': C-F drewniany otwarty 8'+kryty 5 1/3', Fis-f¹ drewniany, otwarty; C-H na osobnej wiatrownicy ulokowanej za szafą ekspresyjną manuału II,  c-f¹ na wiatrownicy pedału;
Subbas 16': drewniany kryty;
Oktawbas 8': metalowy otwarty; C-f w prospekcie, fis-f¹ na wiatrownicy;
Cello 8': metalowy otwarty;
Fletbas 8': drewniany kryty;