Kościół ewangelicko-reformowany Warszawa (mazowieckie)

Zabytkowe organy firmy Schlag und Söhne ze Świdnicy (opus 552). Instrument poświęcony został w dniu 10 czerwca 1900 roku. Następująca relacja zamieszczona została w „Zwiastunie Ewangelickim” (nr 6 z 1900 roku):

Dnia 10 b.m. [VI 1900] rozpoczął się w kościele ewangelicko-reformowanym Warszawskim doroczny synod uroczystym nabożeństwem, podczas którego PW. Ks. superintendent Diehl poświęcił nowo ustawione organy. Instrument, zbudowany przez firmę Schlag und Söhne w Schweidnitz, o 24 głosach i 5 połączeniach sprawia nader dodatnie wrażenie zarówno zewnętrznym obudowaniem, jak i tonem oddzielnych głosów. Obudowanie zewnętrzne z drzewa dębowego w stylu czysto gotyckim zastosowane jest w zupełności do stylu ambony i całego kościoła. Głosy, szczególnie II manuału (łagodne), wydają bardzo miły dźwięk; potężne wprost wrażenie sprawiają trąba (I manuału) i puzon (pedału). Przytem zastosowane są wszystkie najnowsze wynalazki sztuki organmistrzowskiej. Poprzez połączenie Superoctavcoppel i Suboctavcoppel organy zyskują na potędze i sile, czyniąc wrażenie 30-kilkogłosowego instrumentu. Miejsca zajmują niewiele, a jednak dostęp do każdego głosu jest wolny i w razie potrzeby naprawy lub nastrojenia którejkolwiek piszczałki nie będzie najmniejszej trudności. Nowe te organy są potwierdzeniem zasłużonej renomy, jaką się cieszy powszechnie firma Schlaga. Niech głos tych organów rozbrzmiewa zawsze na chwałę Najwyższego i zbudowanie Zboru.

Niestety instrument ten nie miał szczęścia, bowiem niedługo po poświęceniu rozpoczęła się jego stopniowa destrukcja. W 1917 roku na cele wojenne zarekwirowano piszczałki cynowe o wadze 173 kg, a w kolejnych latach został zdewastowany i część piszczałek rozkradziono. Organy wielokrotnie remontowane (1910, 1937, 1944, 1958, 1975, 1989), nigdy jednak z dobrym skutkiem.

W latach 2004-2008 przeprowadzono gruntowną i historyczną rekonstrukcję i renowację organów przy współudziale finansowym Stołecznego Konserwatora Zabytków.

Całą drewnianą szafę organową oczyszczono, umyto i zakonserwowano. Usunięte zostały nieoryginalne warstwy lakieru a całość pokryto nowym lakierem. Konstrukcję wyprostowano i ustabilizowano. Dorobiono brakujące 14 płycin bocznych uzupełniono wszystkie brakujące zdobienia szafy – lilijki, kwiatony, głowice, żabki – jak również drzwi, zawiasy i zamki. Zachowano oryginalne rurki doprowadzające niegdyś gaz do lamp oświetlających stół gry. Prace konserwatorskie przy szafie organowej wykonała firma „Rescona” mgr Magdaleny Bogdan z Katowic.

Prace organmistrzowskie objęły: całkowitą renowację wiatrownic, wymianę mieszków rejestrowych oraz sprężyn zaworowych, zdemontowanie wszystkich rurek trakturowych i przedmuchanie powietrzem o zwiększonym ciśnieniu w celu poprawienia drożności, wymianę nieoryginalnych plastikowych rurek trakturowych na ołowiane jak również dorobienie brakujących. Wymieniono wszystkie mieszki membranowe we wszystkich sekcjach i przekaźnikach, odrestaurowano szafkę gry, pulpit nutowy, klawiatury, wymieniono okleiny celuloidowe na oryginalne z kości słoniowej, zrekonstruowano tabliczkę firmową jak również wszystkie porcelanowe tabliczki z nazwami głosów i wyłączników. Zainstalowano nowe oświetlenie przy stole gry jak i wewnątrz instrumentu. Wyczyszczono miech, zainstalowano nowe jego obciążenie, zrekonstruowano całkowicie zużyte kanały harmonijkowe łączące miech z wiatrownicami. Najwięcej pracy wymagało jednak zrekonstruowanie piszczałek. Wszystkie metalowe piszczałki wykonano na podstawie zachowanych menzur Schlaga (w następnym instrumencie opus 553 z kościoła św. Józefa w Katowicach-Załężu). Piszczałki drewniane naprawiono a brakujące dorobiono. Całość zakonserwowano środkami przeciw owadom drzewnym. Głosy językowe zamówione zostały w firmie Killinger Pfeifen z Freibergu nad Neckarem a wszystkie prace organmistrzowskie wykonała firma "Budowa, konserwacja i renowacja organów" – mgr inż. Olgierd Nowakowski z Zabrza. Dyspozycja organów została odtworzona na podstawie odnalezionych oryginalnych wpisów na pokrywach dolnych wiatrownic.

Organy stanowią ogromną wartość historyczną i artystyczną. Są jednym z niewielu romantycznych instrumentów w Warszawie.

Skala instrumentu: manuały C-f³, pedał C-d¹.