Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego – sala kameralna II Katowice (śląskie)

Zabytkowe organy mieszczące się w sali kameralnej II zostały zbudowane dla kościoła parafialnego w Przyszowej k. Limanowej. Instrument powstał prawdopodobnie w latach 30. XIX wieku, a jego twórcą mógł być Jan Baranowski ze Starego Sącza.

Omawiany obiekt służył przyszowskiej wspólnocie do czasu wybudowania nowego kościoła, do którego okazał się za mały. Instrument został więc sprzedany, zaś w nowej świątyni zbudowano 21-głosowy, elektropneumatyczny instrument autorstwa Józefa Brylli z Krapkowic.

W 1958 roku zabytkowe organy kupiła parafia Najświętszych Imion Jezusa i Maryi w Katowicach-Brynowie. Podczas transportu do Katowic szafa organów uległa dość poważnym zniszczeniom, dlatego też zlecono organmistrzowi Franciszkowi Magierze zasłonić wybrakowaną szafę "płotem" z niegrających piszczałek. W latach 70. F. Magiera dokonał pewnych zmian w instrumencie (m.in. dobudował 3-głosowy manuał "pomocniczy" mający zaledwie 2,5 oktawy. Te same głosy zostały wykorzystane w sekcji pedału). Organy były używane w liturgii do roku 1999; wówczas parafia brynowska zdecydowała się na zakup większych organów firmy Marcussen & Söhne z Aabenraa (22 głosy, 2 manuały + pedał, traktura mechaniczna), a zabytkowy XVIII-wieczny instrument przekazała do konserwacji.

Przed zdemontowaniem instrumentu powstała kompletna dokumentacja historyczno-konserwatorska, sporządzona przez mgr Małgorzatę Trzaskalik-Wyrwę, oraz projekt odrestaurowania i przywrócenia oryginalnego wyglądu i dyspozycji, odkrytych w trakcie badań nad instrumentem. Było to możliwe, ponieważ zmiany dokonane przy jego adaptacji w 1958 roku nie ingerowały w zabytkową materię organów, która dzięki temu zachowała się w znacznym stopniu.

Kompleksowa renowacja objęła wszystkie części składowe zabytkowego instrumentu. Odnowieniem zespołu brzmieniowego i elementów mechaniki instrumentu zajmował się organmistrz Mieczysław Klonowski; zrekonstruował on również pierwotną, dwugłosową sekcję pedału. Przywrócona została oryginalna wysokość stroju (a1 = 465 Hz), zastosowano również historyczną temperację Werckmeister III. Prace przy polichromii szafy organowej i rekonstrukcję ozdób snycerskich wykonała pracownia konserwacji zabytków Katarzyny Dzienniak. Cała rekonstrukcja instrumentu trwała prawie cztery lata. Dzięki niej instrument powrócił do swojego pierwotnego stanu.

Po odrestaurowaniu organów pierwotnie planowano przenieść je do drewnianego kościółka św. Barbary w Górze k/Pszczyny. Ostatecznie, staraniem ks. Eugeniusza Krasonia, przy pomocy katowickiego Urzędu Miasta instrument trafił do Akademii, wzbogacając jej liczne zbiory organowe. Obecnie jest to jeden z najstarszych obiektów działającego przy uczelni Muzeum Organów Śląskich i zarazem jedyny zabytkowy instrument w posiadaniu polskich uczelni muzycznych.

Inauguracja odnowionego instrumentu, połączona z koncertem prof. Marka Toporowskiego, odbyła się 22.03.2004 roku. Towarzyszyła jej wystawa ukazująca historię instrumentu i poszczególne etapy konserwacji.

Prospekt architektoniczny, 5-osiowy, trójwieżyczkowy. W polach wieżyczkowych znajduje się po 7 piszczałek, w polu z lewej strony środkowej wieży znajduje się 14 piszczałek, z prawej zaś 13. Stół gry wbudowany w lewą stronę szafy (patrząc na scenę).

Skala manuału: CFDGEABH-f³ (krótka oktawa); skala pedału: C-c. Wiatrownice klapowo-zasuwowe.

Charakterystyka poszczególnych głosów:

Manuał

Flet major 8' - drewniany, otwarty;
Dolce 4' - brzemienie bardziej fletowe niż smyczkowe, piszczałki drewniane otwarte);
Mikstura 1' + 2/3' + 1/2' (3 x) - piszczałki metalowe, otwarte, głos repetujący);
Oktawa 2'[-4'], z repetycją na c² - piszczałki metalowe, otwarte;
Kwinta 2 2/3' - piszczałki metalowe, otwarte;
Flet minor 4' - drewniany, otwarty, o szerszej menzurze niż Dolce;
Kryty 8' - drewniany;
Pryncypał 4' - piszczałki metalowe, otwarte, E-f³ w prospekcie.

Pedał

Oktawbas 8' - metalowy, otwarty;
Subbas 16' - drewniany, kryty.