Kościół św. Józefa (Sióstr Bernardynek) Kraków (małopolskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Barokowy kościół klasztorny został wzniesiony w latach 1694-1702. W 1788 r. zainstalowano w nim używane organy przeniesione z kościoła św. Agnieszki na Stradomiu w związku z likwidacją tamtejszego klasztoru bernardynek. Instrument był zapewne identyczny z pozytywem sprawionym między 1670 r. a 1685 r. przez ówczesną przełożoną, s. Wiktorię Trzebieńską. W 1798 r. zakupiono nową ławkę dla organisty. Później, przeważnie co kilka lat, instrument był doraźnie naprawiany (po raz pierwszy w 1799 r., po raz ostatni w 1841 r.).

W latach 1855-1856 Antoni Sapalski z Krakowa zbudował nowe, 8-głosowe organy o 1 manuale i pedale.

Musiał to być instrument miernej jakości, skoro po niespełna półwieczu, w latach 1904-1905, powstały nowe organy, wybudowane przez Tomasza Falla ze Szczyrzyca. Według kosztorysu z 27 VIII 1904 r. ich dyspozycja miała przedstawiać się następująco:

Manuał Pedał*
Pryncypał 8’ Sub Bas 16’
Flet Major 8’ Celo 8’
Viola Gamba 8’  
Salicyonał 8’  
Oktawa 4’  
Flet Amabilis 4’     
Quinta 3’  
Mixtura 2’ III  


Expresion
*) dźwięki drugiej oktawy transmitowane z pierwszej

W trakcie budowy organmistrz zmodyfikował dyspozycję i zrezygnował z transmisji w pedale na rzecz klawiatury nożnej o wąskim, 1-oktawowym zakresie. Organy, oddane do użytku 2 VI 1905 r., zostały pobłogosławione 11 VI tegoż roku.

Instrument był kilkakrotnie remontowany. W 1923 r. Stanisław Żebrowski z Krakowa przeprowadził czyszczenie i strojenie, a także wstawił nowe piszczałki prospektowe (zapewne w miejsce tych zarekwirowanych na cele wojenne) oraz zainstalował dmuchawę elektryczną. Po 10 latach, w 1933 r., organy zostały ponownie wyczyszczone i nastrojone, tym razem przez firmę Braci Rieger, która wykonała również konieczne naprawy. W tym samym roku naprawiono dmuchawę elektryczną. Z kolei w 1945 r. krakowski oddział firmy Wacława Biernackiego wymienił 2 sprężyny w klawiaturze pedałowej. Według opisów z lat: 1970 i 1982, miały wówczas następującą dyspozycję (później jeszcze modyfikowaną):

Manuał (C-f3) Pedał (C-c)
Principal 8’ Subbas 16’
Rohrflöte 8’ Flauto 8’
Viola Gamba 8’     
Voix Celest. 8’  
Oktawa 4’  
Fugara 4’  
Quinta 3’  
Mixtura  

Expression pour

W 1994 r. Tomasz Nowak z Krakowa przeprowadził przegląd instrumentu. Wymienił on głos fletowy 8’ (wstawiony w nieznanym czasie) na kwintę 2 2/3’ (zgodnie z oryginalnym napisem przy kluczu rejestrowym). Nadto wyregulował klawiaturę, wyczyścił organy oraz zintonował je i nastroił.

W 2006 r. firma Jacka Siedlara z Modlnicy k. Krakowa zbudowała nowy instrument z wykorzystaniem dotychczasowej szafy organowej oraz części piszczałek. Powstał wówczas szereg nowych elementów: traktura, wiatrownice, miech, stół gry oraz piszczałki kilku głosów.

Instrument 12-głosowy, o trakturze mechanicznej i wiatrownicach klapowo-zasuwowych, z wbudowanym stołem gry o 2 manuałach (C-g3) i pedale (C-f1).

Prospekt organowy eklektyczny z przewagą elementów neoklasycystycznych, jednosekcyjny, pięciopolowy.


Budowniczy
Jacek Siedlar
Rok zakończenia budowy
2006
Liczba głosów
12
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
mechaniczna
Traktura rejestrów
mechaniczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
1. Pryncypał 8' *1. Flet amabilis 8' ***1. Subbas 16' **
2. Flet kryty 8' **2. Flet rurkowy 4' ***2. Oktawbas 8' **
3. Oktawa 4' ***3. Pryncypał 2' *
4. Flet kryty 4' *4. Kwinta 1 1/3' *
5. Oktawa 2' *
6. Mikstura 3-4x **
Pomoce
II-I, I-P, II-P
Przypisy
*) głos nowy
**) głos złożony częściowo z piszczałek nowych (z wykorzystaniem piszczałek sprzed 2006 r.)
***) głos złożony z piszczałek sprzed 2006 r.
Stół gry

Stół gry






Opis na medal

Powyższy artykuł został uznany przez Redakcję jako wzorcowy. Jest to szczególne wyróżnienie dla profesjonalnych opisów instrumentów: opartych o bogatą bibliografię oraz wizję lokalną, posiadających wyczerpujący i ciekawy opis, udokumentowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości oraz powstałych z dbałością o szczegóły. Opis posiadający to wyróżnienie jest wzorem dla wszystkich innych i powinien być przez nie naśladowany. Potwierdza również wiedzę i umiejętności autora w zakresie analizy budowy instrumentu.




Źródło
Archiwum Sióstr Bernardynek w Krakowie: kroniki, inwentarze, księgi rachunkowe, rachunki i pokwitowania, opisy prac organmistrzowskich;
Archiwum Prowincji Ojców Bernardynów w Krakowie: kronika;
Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie: karta ewidencyjna zabytkowych organów (opr. E. Kubala, 1982), wypisy archiwalne (opr. W. Łyjak);
Narodowy Instytut Dziedzictwa w Warszawie: ankieta dotycząca organów (1970);

P. Matoga, "Historia organów w kościele pw. św. Józefa przy klasztorze sióstr bernardynek w Krakowie" [w:] "Teka Historyka", nr 50, Warszawa 2015.

Szczególne podziękowania dla Siostry Katarzyny za udostępnienie źródeł archiwalnych.
Autor
Piotr Matoga


Ostatnia modyfikacja: 2017-02-07 19:13:13

Kościół NMP Matki Kościoła (Prądnik Biały) (Kraków) - 29 głosów
Kościół Najświętszego Imienia Maryi (pijarów – Rakowice) (Kraków) - 13 głosów
Kościół Stygmatów św. Franciszka z Asyżu (OO. Franciszkanów-Reformatów – Bronowice Wielkie) (Kraków) - 27 głosów