Bazylika św. Elżbiety Wrocław (dolnośląskie)

Opis Instrumentu

Kościół św. Elżbiety jest jedną z dwóch średniowiecznych far Starego Miasta we Wrocławiu, należy więc do najstarszych świątyń tego miasta. Pierwotnie był to budynek romański. Swą obecną formę trójnawowej bazyliki w stylu gotyku redukcyjnego otrzymał w latach 1309–1387. Sądzić więc należy, że znane współczesnym badaczom informacje nie obejmują pierwszych organów, jakie znajdowały się w tym miejscu.

W 1458 lub 1460 roku instrument wybudował Stephan Kaschendorf. Były to organy niezwykle awaryjne i wrażliwe na warunki pogodowe, ale służyły farze elżbietańskiej przez ponad 150 lat.

W latach 1627–1630, na zlecenie parafii działającej już w duchu Reformacji, nowe organy wybudował Wilhelm Haupt, lokując je w «jaskółczym gnieździe» na ścianie północnej, w pobliżu kazalnicy. Dyspozycja tego instrumentu przedstawiała się następująco:

Rück-Positiv Oberwerk Brust-Positiv Pedal
Gedeckt 8 Fuß Principal 16 Fuß Principal 4 Fuß Sub-Baß 32 Fuß
Quintadena 8 Fuß Gedeckt 16 Fuß Quintadena 4 Fuß Principal 16 Fuß
Principal 4 Fuß Octave 8 Fuß Octave 2 Fuß Octave 8 Fuß
Flaute 4 Fuß Super Octave 4 Fuß Flaute 2 Fuß Flaute 8 Fuß
Quinte 3 Fuß Mixtur 7 fach Sedecime 1 Fuß Mixtur 7 fach
Octave 2 Fuß Cimbel 3 fach Regal 8 Fuß Cimbel 3 fach
Trompete 8 Fuß     Bauernpfeifen 2 Fuß

 

Organy te istniały niecałe 20 lat, w 1649 r. doszło bowiem do katastrofy budowlanej (być może właśnie przez zbytnie obciążenie filarów konstrukcją organów), w wyniku której zniszczeniu uległ fragment nawy wraz z instrumentem.

Po odbudowie kościoła, zakończonej w 1652 roku, od razu przystąpiono do prac mających na celu budowę nowych organów na skonstruowanej wówczas emporze zachodniej. Kontrakt na ich wykonanie podpisał 8 sierpnia jeszcze w tym samym roku wrocławski organmistrz Niklaus Kaßner (vel Kestner), nie podołał on jednak zadaniu. Od 1655 jako budowniczego instrumentu dokumenty wymieniają Christiana Crella (vel Crellia), który zakończył prace 1 sierpnia 1657 roku. Skala manuałów: CDEFFis–c3; skala pedału: CDEFGABHc–c1. Dyspozycja organów prezentowała się następująco:

Unter-Clavier Haupt-Manual Brust-Clavier Pedal
Principal 4 Fuß Principal 8 Fuß Flaute 4 Fuß Principal 16 Fuß
Flaute 8 Fuß Quintadena 16 Fuß Octave 2 Fuß Sub-Baß 32 Fuß (otwarty)
Quintadena 8 Fuß Gems-Horn 8 Fuß Quintadecima 1 1/2 Fuß Sub-Baß 16 Fuß (kryty)
Flaute 4 Fuß Salicet 8 Fuß Sedecima 1 Fuß Octave 8 Fuß
Super Octave 2 Fuß Flaute 8 Fuß Cimbel 1 fach Flaute 8 Fuß
Quinte 1 1/2 Fuß Octave 4 Fuß Dulcian-Regal 8 Fuß Octave 4 Fuß
Cimbel 1 fach Rausch-Quinte 3 Fuß   Sedecima 1 Fuß
Krummhorn 8 Fuß Super Octave 2 Fuß   Mixtur 3 fach
  Quintadecima 1 1/2 Fuß   Pommert 16 Fuß
  Sedecima 1 Fuß   Posaune 8 Fuß
  Mixtur 5 fach    

 

Był to niestety kolejny mocno awaryjny instrument. Prace naprawcze, prowadzone w roku 1712 przez Adama Horatiego Caspariniego, nie przyniosły zadowalających efektów, podjęto więc decyzję o budowie kolejnych organów.

W 1750 roku podpisano konktrakt z Michaelem Englerem młodszym. Nieszczęśliwie prace nie przebiegały sprawnie. Być może m.in. z powodu choroby organmistrza, który finalnie zmarł 15 stycznia 1759 lub 60, lub 61 roku. Budowę dokończył jego syn, Benjamin Gottlieb Engler, wraz ze swym szwagrem Carlem Gottliebem Zieglerem, a instrument został oddany we wrześniu 1761 roku i poświęcony 27 dnia tego samego miesiąca.

Organy otrzymały niezwykle bogaty prospekt, wzorowany na wcześniejszej Englerowskiej realizacji w kościele św. Mikołaja w Brzegu. W zasadzie były to bliźniacze opracowania architektoniczno-plastyczne, z tym że fronton brzeski był smuklejszy ze względu na wyższą wysokość tamtejszej nawy głównej.

Dyspozycja tych organów była tożsama z dyspozycją instrumentu współczesnego. Skala manuałów: C,D,Dis–c3; skala pedału: C,D,Dis–e1.

Organy zostały znacznie uszkodzone w 1806 w wyniku ostrzału artyleryjskiego wojsk franuskich. Naprawa szkód została przeprowadzona w latach 1828–1830 przez Johanna Christiana Benjamina Müllera. W latach 1848–1851 remont generalny instrumentu przeprowadził Adolph Alexander Lummert. Dodano wówczas dźwięki Cis we wszystkich klawiaturach, a także łączniki manuałów do pedału. Zlikwidowano również głos Mixtur 6 Chor z pedału.

Od połowy XIX w. muzycy fary elżbietańskiej rozpoczęli działania na rzecz usunięcia z empory pozytywów, które przeszkadzały im w wykonawstwie muzyki chóralnej i wokalno-instrumentalnej. 16 maja 1867 r. podpisano umowę z Eduardem Hornem na prace, w wyniku których zdemontowano szafy Rückpositivów, uzupełniono balustradę o brakujące fragmenty, a samą sekcję I manuału zamontowano na najwyższej kondygnacji instrumentu, za Okiem Opatrzności w glorii.

W latach 1878–79 miała miejsce bardzo znacząca przebudowa instrumentu, dokonana przez świdnicką firmę Schlag & Söhne. Wszystkie wiatrownice zostały wymienione na stożkowe, a traktura gry sekcji manuałowych otrzymała wspomaganie dźwignią Barkera. Po zakończeniu prac organy dysponowały 61 głosami. Skala manuałów: C-f3; pedału: C-d1.

Manual I Manual II Manual III (żaluzja) Pedal
Prinzipal 16' Bordun 16' Gedackt 16' Majorbaß 32'
Quintatön 16' Salicet 16' Geigenprinzipal 8' Violon 32'
Prinzipal 8' Prinzipal 8' Gemshorn 8' Prinzipal 16'
Praestant 8' Gedackt 8' Flauto amabile 8' Violon 16'
Hohlflöte 8' Rohrflöte 8' Fugara 8' Salicet 16'
Portunal 8' Flauto amabile 8' Salicional 8' Subbaß 16'
Gamba 8' Salicet 8' Octava 4' Nasart 10 2/3'
Octava 4' Octava 4' Fugara 4' Oktavbaß 8'
Nachthorn 4' Spitzflöte 4' Flauto traverse 4' Cello 8'
Portunal 4' Rohrflöte 4' Nasart 2 2/3' Baßflöte 8'
Quinta 2 2/3' Quinta 2 2/3' Octava 2' Quinta 5 1/3'
Octava 2' Octava 2' Vox angelica 16'* Octava 4'
Kornett 4 fach Progr. harm. 3–5 fach Klarinette 8'* Mixtur 2–4 fach
Mixtur 6 fach Oboe 8' *) głosy przelotowe Posaune 32'
Cymbel 3 fach     Posaune 16'
Trompete 16'     Trompete 8'
Trompete 8'     Clarino 4'

 

Niestety stan instrumentu był nieustannie niezadowalający dla jego użytkowników, szczególnie w zakresie mechaniki traktury, a jego kondycja jeszcze bardziej pogorszyła się po wielkiej renowacji kościoła w latach 1891–92. Dlatego na początku XX w. parafia ewangelicka wystąpiła do trzech firm z prośbą o wycenę gruntownego remontu i przebudowy organów na trakturę pneumatyczną. Owymi trzema firmami były: świdnicka Schlag & Söhne, frankfurcka Sauer i wrocławska Wilhelm. Co ciekawe wybrano najdroższą ofertę pierwszej z nich. Prace zakończono w roku 1907. Dyspozycję rozszerzono do 71 głosów, a strój obniżono o 1/8 tonu, «do normalnego stroju ustalonego przez ministerstwo» (najprawdopodobniej chodzi o a'= 435 Hz). Skala manuałów: C-a3; pedału: C-f1.

Manual I Manual II Manual III (żaluzja) Pedal
Prinzipal 16' Bordun 16' Gedackt 16' Majorbaß 32'
Quintatön 16' Salicet 16' Geigenprinzipal 8' Violonbaß 32'
Prinzipal 8' Prinzipal 8' Konzertflöte 8’ Prinzipalbaß 16'
Praestant 8' Gedackt 8' Liebliche Flöte 8' Violon 16'
Stentorphon 8' Quintatön 8' Portunal 8' Harmonikabaß 16'
Gambe 8' Deutsche Flöte 8' Fugara 8' Subbaß 16'
Hohlflöte 8' Labial-Oboe 8' Echogambe 8' Nasat 10 2/3'
Rohrflöte 8' Salizional 8' Aeoline 8' Oktavbaß 8'
Gemshorn 8' Unda maris 8' Vox coelestis 8' Violonzello 8'
Oktave 4' Dolze 8' Fugara 4' Baßflöte 8'
Hellflöte 4' Oktave 4' Portunal 4' Quinte 5 1/3'
Nachthorn 4' Spitzflöte 4' Querflöte 4' Oktave 4'
Rauschquinte 2 2/3' Rohrflöte 4' Nasat 2 2/3' Kornett 4–5fach
Mixtur 6 fach Gemshornquinte 2 2/3' Pikkolo 2' Posaune 32'
Kornett 4 fach  Oktave 2' Echomixtur 4fach Posaune 16'
Zimbel 3 fach Progr. harm. 3–5 fach Oboe 8'  Trompete 8'
Trompete 16' Vox angelica 16'* Vox humana 8' Clairon 4'
Tuba mirabilis 8' Klarinette 8'*    
Clairon 4' *) głosy przelotowe    

 

Prądy w budownictwie organowym mające swą genezę w Reformie Alzackiej, a później wynikające z Orgelbewegung, nie ominęły Wrocławia. Przeciwnie: organiści pracujący w największych wrocławskich kościołach byli gorącymi krzewicielami zmian, mających na celu – w ich mniemaniu – powrót do barokowych wzorców w budownictwie i wykonawstwie muzyki organowej.

Johannes Piersig, dyrektor muzyczny (niem. Kantor) i organista ewangelickiego kościoła św. Elżbiety, zaprojektował zupełnie nowy 91-głosowy instrument, który został zrealizowany w latach 1939–1941 przez firmę Sauer z Frankfurtu nad Odrą, jako jej opus 1627. Organy otrzymały wiatrownice klapowo-zasuwowe sterowane trakturą elektromagnetyczną. Całość szafy została przesunięta o pół przęsła w tył, co powoliło zwiększyć powierzchnię empory dostępną dla muzyków, a po jej bokach wybudować dwa potężne pozytywy z pryncypałem ośmiostopowym na froncie. Sauer do budowy swego instrumentu miał rzekomo wykorzystać historyczne piszczałki pochodzące z organów Englera, ale nie ma dowodów, że istotnie tak się stało.

To właśnie ten instrument przetrwał bez uszczerbku zakończenie II wojny światowej, był nazywany «Głosem Śląska», służył podczas niezliczonych koncertów – także tych w ramach Wratislavii Cantans – i dziś możemy go posłuchać na kilku nagraniach polskich organistów zarejestrowanych na płytach winylowych.

Spłonął doszczętnie 9 czerwca 1976 roku. Jego dyspozycja przedstawiała się następująco:

I Rückpositiv II Hauptwerk III Oberwerk (żaluzja) IV Brustwerk Pedal
Prinzipal 8' Prinzipal 16' Stilgedackt 16' Holzprinzipal 8' Grossuntersatz 32'
Gedackt 8' Quintadena 16' Praestant 8' Gedackt 8' Principalbaß 16'
Quintade 8' Prinzipal 8' Dolcan 8' Engprinzipal 4' Subbaß 16'
Praestant 4' Praestant 8' Koppelflöte 8' Spitzflöte 4' Pommer 16'
Rohrflaut 4' Gemshorn 8' Weidenpfeife 8' Nachthorn 4' Principal 8'
Quintgedackt 2 2/3' Rohrflöte 8' Unda maris 8' Prinzipal 2' Gemshorn 8'
Octav 2' Quinta major 5 1/3' Prinzipal 4' Kleinflöte 2' Gedackt 8'
Gemshorn 2' Octave 4' Blockflöte 4' Quinte 1 1/3' Superoctave 4'
Quinta 1 1/3' Nachthorn 4' Nasat 2 2/3' Octav 1' Rohrflöte 4'
Sifflet 1' Gedacktommer 4' Waldflöte 2' Terzian 2 fach Nachthorn 2'
Sesquialtera 2 fach Quinte 2 2/3' Nachthorn 1' Scharff 4–6 fach Bauernflöte 1'
Scharf 5–7 fach Octave 2' Terzlein 4/5' Theorbe 5–7 fach Rauchpfeife 3 fach
Dulcian 16' Flachflöte 2' Sesta 2 fach Rankett 16' Mixtur 7–9 fach
Bärpfeife 8' Glockleinton 2'+1' Septimcornett 4–5 fach Treichterregal 8' Posaune 32'
Schalmey 4' Rauschpfeife 2–3 fach Mixtur 5 fach Krummhorn 8' Posaune 16'
  Mixtur 6–8 fach Klingende Zimbel 3 fach Doppelkegelregal 4' Dulcian 16'
  Trommete 16' Bombarde 16'   Trommete 8'
  Tromba 8' Trompete 8'   Clarino 4'
  Clarino 4' Vox humana 8'   Singend Cornett 2'
    Hautbois 8'    
    Trombetta 4'    
    Zink 4'    

 

Odbudowę kościoła św. Elzbiety podjęto dopiero w 1981 roku, zakończono ją zaś w roku 1997. Świątynia po ponownym otwarciu dla wiernych i zwiedzających pozostawała bez instrumentu piszczałkowego. W 2004 roku rozpoczęła swoją działalność fundacja «Opus Organi», kierowana przez Bogdana Tabisza – ówczesnego miejscowego organistę – która ogłosiła plan odbudowy «organów, które spłonęły w 1976 r.», jednocześnie mając od samego początku zamiar wybudować instrument na wzór XVIII-wiecznych organów Englera. Tak sformułowane cele podjęły miejscowe media (szczególnie red. Beata Maciejewska z «Gazety Wyborczej») oraz władze miejskie i powstały w ten sposób chaos merytoryczny trwa w zasadzie po dziś dzień. Trudno obecnie oceniać czym kierowały się władze fundacji dopuszczając się takiej – niestety tak trzeba to nazwać – manipulacji faktami. W wyniku tak prowadzonej narracji w świadomości przeciętnego odbiorcy panuje dziś przekonanie, że w 1976 r. spłonęły organy autorstwa Michaela Englera i że właśnie instrument sprzed pożaru został odbudowany.

W 2004 roku, w starej bibliotece bazyliki, odbyła się interdyscyplinarna dyskusja nt. planów dotyczących organów w kościele św. Elżbiety. Uczestniczyli w niej z jednej strony historycy sztuki, historycy architektury i konserwatorzy zabytków (w tej grupie m.in. Olgierd Czerner, Rafał Eysymontt, Katarzyna Hawrylak-Brzezowska), z drugiej zaś organiści i muzykolodzy (Klemens Kaminski, Bogdan Tabisz, Piotr Rojek). Podczas spotkania prezentowano różne poglądy, często zupełnie skrajne, które można streścić w następujących punktach:
1) rekonstrukcja prospektu niemożliwa, ponieważ dysponujemy jedynie płaskimi zdjęciami i szczątkowymi pomiarami;
2) rekonstrukcja prospektu – jako ogólnej struktury architektonicznej – możliwa, ale rekonstrukcja rzeźb niemożliwa, ponieważ rzeźby można powielić/zrekonstrukować jedynie dysponując ich odlewami lub przynajmniej modelami;
3) rekonstrukcja prospektu niepotrzebna, współcześnie należy wykonywać dzieła współczesne;
4) należy wybudować prospekt na wzór Englerowskiego (w proporcjach, w rozplanowaniu pól piszczałkowych), ale nie rekonstruować dosłownie;
5) należy rekonstruować prospekt, ale nie rekonstruować organów – organy powinny być instrumentem współczesnym;
6) należy rekonstruować zarówno prospekt, jak i organy – jako jeden obiekt spójny stylistycznie;
7) należy wybudować organy w stylu Englera, ale za współczesnym prospektem.

Przeciwko rekonstrukcji prospektu opowiadało się przede wszystkim środowisko historyków sztuki, którym jednocześnie obojętne było jaki powstanie instrument. Natomiast – co ciekawe – środowisko muzyków inaczej formułowano swe opinie: dotyczyły one bowiem zarówno instrumentu, jak i jego szafy.

Za rekonstrukcją prospektu i wybudowaniem za nią instrumentu współczesnego stanowczo opowiadał się Klemens Kaminski, argumentując swe stanowisko tym, że dla przeciętnego odbiorcy – mieszkańca miasta i regionu – to właśnie prospekt był elementem symbolicznym utraconego instrumentu i to właśnie on, jako ów symbol, koniecznie powinien wrócić do kościoła, zaś rodzaj instrumentu, który się znajdował za nim, dla tzw. ogółu nie miał i nie będzie miał większego znaczenia, lecz jedynie dla muzyków i bardziej zorientowanych melomanów. Twierdził również, że organy Englera były negatywnie oceniane już przez współczesnych i były instrumentem anachronicznym już w czasie swego powstania. Wskazywał na liczne przebudowy, które miały na celu ulepszyć, czy też poprawić pierwotną strukturę techniczą i dyspozycję organów. Jego zdaniem stosowniejszym wyborem byłaby budowa instrumentu wg spójnej i jednorodnej koncepcji brzmieniowej, ale niepowtarzającej rozwiązań Englerowskich. 

Przytaczam opinię Klemensa Kaminskiego tak dokładnie, ponieważ w 2022 r. możemy stwierdzić, że miał w jakimś zakresie rację. Dla przeciętnego odbiorcy nie ma żadnego znaczenia, że za zrekonstruowanym prospektem stoją w istocie zupełnie inne organy niż te, które stały tam przed i w momencie pożaru. Czy miał rację negując dokładną rekonstrukcję instrumentu Englera? – na to pytanie będzie miał sposobność odpowiedzieć każdy grający na tych organach lub ich słuchający, biorąc pod uwagę dzisiejsze i aktualne prądy wykonawstwa historycznie poinformowanego.

Wróćmy jednak do przeszłości: W roku 2011 ówczesny prezydent Wrocławia, Rafał Dutkiewicz, publicznie zadeklarował pomoc finansową Ratusza w odbudowie organów.

W kontekście nieefektywnego działania «Opus Organi», w 2017 r. fundacja została przez władze parafii odsunięta od projektu, w który w tym samym czasie osobiście mocno zaangażował się sekretarz miasta, Włodzimierz Patalas. W wyniku jego zabiegów Ratusz zadeklarował pełne sfinansowanie całego przedsięwzięcia, jako zrealizowanie symbolicznego zamknięcia odbudowy fary elżbietańskiej, której przez wieki patronowała właśnie rada miejska (w odróżnieniu od fary magdaleńskiej, którą finansowały cechy rzemieślnicze). Rajcy, na drodze uchwały, przeznaczyli na ten cel 20 mln zł.

U końca roku 2017 ogłoszono przetarg, który w lutym 2018 r. wygrało konsorcjum trzech firm: Johannes Klais Orgelbau, Manufacture d'orgues Thomas oraz Zych Zakłady Organowe – całość pod przewodnictwem tej pierwszej. Dodatkowo we Wrocławiu powstało atelier rzeźbiarskie organmistrza Andrzeja Lecha Kriesego, powołane specjalnie dla rekonstrukcji barokowego prospektu. Po prawie czterech latach prac (trwających dłużej, niż pierwotnie zakładano, z powodu pandemi koronawirusa i wielkiej powódzi w zachodnich Niemczech w roku 2021), organy zainaugurowano i poświęcono 27 stycznia 2022 roku (grał prof. Lorenzo Ghielmi).

Wybudowany instrument jest – na tyle, na ile było to możliwe w kontekście istniejących źródeł, które przebadano z wielką pieczołowitością – kopią XVIII-wiecznych organów Englera. Zastosowano jednak pewne rozwiązania kompromisowe. Klawiatury zostały uzupełnione o dźwięk Cis, a ich skala została rozszerzona do dźwięku f3. Klawisze wychodzące poza skalę «englerowską» zostały wykonane w sposób kontrastujący kolorystycznie. Jednak największe konstrowersje najprawdopodobniej będzie wzbudzać przyjęta wysokość stroju: a' = 440 Hz.

Organy posiadają osiem miechów klinowych z urządzeniami do kalikowania i 3468 piszczałek. Temperacja: Bach-Lohmann. Skala manuałów: C–f3; skala pedału: C–f1.


Budowniczy
Johannes Klais Orgelbau, Manufacture d'orgues Thomas, Zych Zakłady Organowe
Rok zakończenia budowy
2022
Stan instrumentu
Bardzo dobry
Liczba głosów
54
Liczba klawiatur
3+P
Traktura gry
mechaniczna
Traktura rejestrów
mechaniczna
Dyspozycja instrumentu
Rück-Positiv Haupt-Manual Ober-Werck Pedal 
1. Principal 8 Fuß1. Violon 16 Fuß1. Principal 8 Fuß1. Major-Baß 32 Fuß
2. Flaute amabile 8 Fuß2. Salicet 16 Fuß2. Rohr-Flaute 8 Fuß2. Principal 16 Fuß
3. Flaute Allemande 8 Fuß3. Bordun Flaute 16 Fuß3. Trinuna 8 Fuß3. Violon-Baß 16 Fuß
4. Quintadena 8 Fuß4. Quintadena 16 Fuß4. Unda maris 8 Fuß4. Salicet 16 Fuß
5. Octave 4 Fuß5. Principal 8 Fuß5. Octave 4 Fuß5. Sub-Baß 16 Fuß
6. Quinte 3 Fuß6. Flaute major 8 Fuß6. Spitz-Flaute 4 Fuß6. Quintadena 16 Fuß
7. Super-Octave 2 Fuß7. Gems-Horn 8 Fuß7. Flaute minor 4 Fuß7. Octave 8 Fuß
8. Mixtur 4 Chor8. Salicet 8 Fuß8. Quinte 3 Fuß8. Flaute 8 Fuß
9. Cimbel 2 Chor9. Vox humana 8 Fuß9. Super-Octave 2 Fuß9. Gems-Horn Quinte 6 Fuß
10. Hautbois 8 Fuß10. Octave 4 Fuß10. Quinta 1 1/2 Fuß10. Super-Octave 4 Fuß
11. Nachthorn 4 Fuß11. Sedecima 1 Fuß11. Mixtur 6 Chor
12. Quinte 3 Fuß12. Sesquialtera 2 Chor12. Posaune 32 Fuß
13. Super-Octave 2 Fuß13. Mixtur 4 Chor13. Posaune 16 Fuß
14. Mixtur 6 Chor14. Chalumeau 8 Fuß14. Trombet 8 Fuß
15. Cimbel 3 Chor
16. Trombet 8 Fuß
Pomoce
Glockenspiel 8 Fuß (w pedale)
Paucken – dwa bębny na szczytach wież basowych, uderzane pałkami trzymanymi przez putta, sterowanymi czterema dźwigniami umieszczonymi nad klawiaturą pedałową.
Calcanten-Glöcklein – dzwonek kalikancki

Połączenia szufladkowe:
RP/HM
OW/HM
lata 20. XX wieku

lata 20. XX wieku

1960 r.

1960 r.

Romuald Sroczyński przy kontuarze organów Sauera

Romuald Sroczyński przy kontuarze organów Sauera

10 czerwca 1976 r.

10 czerwca 1976 r.

10 czerwca 1976 r.

10 czerwca 1976 r.

drewniane kondukty piszczałek prospektowych

drewniane kondukty piszczałek prospektowych

piszczałki sekcji pedału

piszczałki sekcji pedału

stanowiska kalikanckie

stanowiska kalikanckie

dzwonek kalikancki

dzwonek kalikancki

piszczałki Oberwerku

piszczałki Oberwerku






Opis na medal

Powyższy artykuł został uznany przez Redakcję jako wzorcowy. Jest to szczególne wyróżnienie dla profesjonalnych opisów instrumentów: opartych o bogatą bibliografię oraz wizję lokalną, posiadających wyczerpujący i ciekawy opis, udokumentowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości oraz powstałych z dbałością o szczegóły. Opis posiadający to wyróżnienie jest wzorem dla wszystkich innych i powinien być przez nie naśladowany. Potwierdza również wiedzę i umiejętności autora w zakresie analizy budowy instrumentu.




Źródło

Fot. prospektu i stołu gry: Andrzej Lech Kriese
Fot. archiwalne: polska-org.pl
Fot. Romualda Sroczyńskiego: zbiory autora
Fot. pozostałe: autora

Literatura:
Ludwig Burgemeister, Günther Grundmann. Die Kunstdenkmäler der Stadt Breslau. Zweiter Teil. Breslau 1930
Ludwig Burgemeister. Der Orgelbau in Schlesien. Zweite Auflage. Frankfurt am Main 1973
Johannes Piersig. Die grosse Orgel zu St. Elisabeth, Breslau: Michael Engler 1752-61, Wilhelm Sauer 1939-41. Breslau 1941
Johann Julius Seidel. Die Orgel und ihr Bau[...]. Leipzig 1875
Zeitschrift für Instrumentenbau. Leipzig 1906/07, zeszyty 18 i 22

Autor
Tomasz Kmita-Skarsgård


Ostatnia modyfikacja: 2023-01-28 22:11:10

Kościół NMP Wspomożycielki Wiernych (Księże Małe) (Wrocław) - 12 głosów
Kościół św. Wojciecha (Wrocław) - 54 głosów
Kolegiata Świętego Krzyża – kościół dolny św. Bartłomieja (Wrocław) - 10 głosów

Grossbauer
Grossbauer 2022-01-29 20:07:54 Edytowany
Dobrze, że w ogóle go odbudowano. A, że minimalnie odbiega od "oryginału"....nic to takiego. Słyszałem wszystkich koncertów inauguracyjnych i przyznać to trzeba z całą stanowczością, że czuć, że to historyczne brzmienie.
lemenslemens
lemenslemens 2022-01-29 15:04:54 Edytowany
@Adam. Myślę, że budowniczowie tego instrumentu zrobili naprawdę szerokie i wystarczające badania. :) Taka dyspozycja jest w dokumencie z 1761 r. wydanym przy okazji inauguracji organów Englera.
adam.bigosinski
adam.bigosinski 2022-01-29 13:00:07 Edytowany
Przeglądając notatki Englera spostrzegłem parę nieścisłości, ale być może szersze badania te nieścisłości wyjaśniają ;)
SzymonW
SzymonW 2022-01-29 14:16:58 Edytowany
Świetnie, że ukazał się tu tak kompletny opis! Chciałbym zwrócić uwagę na pewną drobnostkę — wg dostępnych zdjęć oraz nagrania koncertu skala klawiatury nożnej obecnego instrumentu to C–f1 (klawisz f1 ma taki sam kolor jak Cis). Odpowiedź autora: tak, zauważyłem ten błąd i został poprawiony. Dzięki za dbanie o szczegóły. :)
lemenslemens
lemenslemens 2022-01-29 11:56:34 Edytowany
@Adam. A wg jakich źródeł nie jest? :)