Kościół św. Antoniego z Padwy (franciszkanów-reformatów) Warszawa (mazowieckie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Obecny kościół klasztorny wzniesiony został w latach 1668-1680. Pierwsza wzmianka o miejscowym instrumencie pochodzi z lat 1798-1799, kiedy to franciszkanie-reformaci otrzymali pozytyw sprowadzony z kaplicy pałacu Saskiego. W 1824 r. świątynię wyposażono w nowe organy, zbudowane przez Karola Żakiewicza z Brzezin za kwotę ponad 10.000 zł polskich. Zostały one zdemontowane w 1858 r. i zapewne sprzedane, być może do kościoła tej samej prowincji zakonnej.

Miejsce po usuniętym obiekcie zajął mały, 6-głosowy instrument Mateusza Mielczarskiego z Warszawy, przeznaczony do przykościelnej kaplicy pogrzebowej, a tymczasowo zastępujący konstruowane przez tego samego organmistrza organy na chórze muzycznym w nawie głównej. Ich budowa rozpoczęła się w 1859 r. i trwała w roku następnym, jednak na finalizację prac przyszło czekać do 1862 r. Ukończony instrument, po odbiorze mającym miejsce 25 czerwca tegoż roku, uznano za jeden z najlepszych w Warszawie. Dysponował on 20 głosami rozdysponowanymi pomiędzy 2 manuały i pedał. Powietrza dostarczało 6 miechów napędzanych korbą.

Jakkolwiek organy uchodziły za bardzo dobre, niedługo po wybudowaniu wymagały naprawy, którą po śmierci M. Mielczarskiego w 1868 r. wykonał jego uczeń, Henryk Hartman. W dniu 29 sierpnia 1869 r. zabrzmiały ponownie po dłuższym okresie milczenia. W 1872 r. prospekt organowy został przemalowany na kolor drewna dębowego. Wtedy również przeniesiono miechy z chóru muzycznego na przyległy korytarz. Pracę tę wraz z przeglądem i strojeniem instrumentu przeprowadził Leopold Blomberg. Kolejny remont, tym razem wykonany przez Leopolda Hartmana, miał miejsce w 1896 r.

W 1904 r. organy miano sprzedać do Aleksandrowa Pogranicznego (Kujawskiego). W rzeczywistości trafiły do pobliskiego Służewa, istniały tam przynajmniej 60 lat, a później zostały zdewastowane. Tymczasem w kościele warszawskim firma Jana Tučka z Kutnej Hory przystąpiła do budowy nowego instrumentu, którego poświęcenie odbyło się 10 października 1904 r. Organy systemu mechaniczno-pneumatycznego posiadały 24 głosy rozdzielone między 2 manuały i pedał, natomiast ich prospekt utrzymano w stylu neobarokowym. Instrument fundacji hrabiego Maurycego Zamoyskiego kosztował 6.000 rubli.

Pierwsze uszkodzenie nowych organów miało miejsce pod koniec I wojny światowej w związku z zarekwirowaniem piszczałek (pozyskana wówczas cyna ważyła 410 kg). Ostateczna zagłada instrumentu nastąpiła w 1944 r., kiedy to wraz z całym kościołem padł on pastwą płomieni, a jego zwęglone resztki usunięto podczas porządkowania świątyni w 1947 r.

W 1948 r., gdy w odbudowywanym kościele były już celebrowane nabożeństwa, zakonnicy skorzystali z oferty zakupienia używanych organów pochodzących z dawnego kościoła ewangelickiego w Podgórzynie k. Jeleniej Góry. Było to dzieło świdnickiej firmy Schlag und Söhne z 1880 r. (opus 176). Ten 22-głosowy instrument stanął na powiększonym chórze muzycznym, gdzie został zamontowany przez zakład Antoniego Grygorcewicza. Roboty stolarskie wykonał Jan Tullo, zaś prace elektrotechniczne – Czesław Cieplik. Poświęcenie organów przez bpa Zygmunta Choromańskiego miało miejsce 8 grudnia 1948 r.

W drugiej połowie XX w. instrument remontowany był dwukrotnie. Najpierw w 1951 r. przez br. Teodora Września, który przeniósł miechy i dmuchawę elektryczną na korytarz sąsiadujący z chórem muzycznym. Z kolei w 1971 r. organy wyremontowała firma Zygmunta Kamińskiego z Warszawy. Zmodyfikowano wówczas dyspozycję II manuału, a także poszerzono zakres manuałów do dźwięku a3 (pierwotnie: C-f3), co wiązało się z dobudowaniem małej wiatrownicy stożkowej sterowanej trakturą pneumatyczną. Dawny zakres pedału (C-d1) został poszerzony do dźwięku f1 tylko pozornie, bowiem nie zainstalowano wiatrownicy uzupełniającej. Przy okazji wspomnianego remontu prospekt instrumentu ozdobiły nowe rzeźby Tadeusza Świerczka i złocenia Józefa Krysińskiego.

Instrument 22-głosowy, o trakturze mechanicznej (z pneumatyczną wiatrownicą uzupełniającą dla manuałów), z wbudowanym stołem gry o dwóch manuałach (C-a3) i pedale (C-d1; klawiatura: C-f1).

Prospekt organowy architektoniczny, neobarokowy, jednosekcyjny, jedenastopolowy.


Budowniczy
Schlag & Söhne
Opus
176
Rok zakończenia budowy
1880
Liczba głosów
22
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
mechaniczna
Traktura rejestrów
mechaniczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
1. Bourdon 16'1. Portunal 8' *1. Subbass 16'
2. Principal 8'2. Salicet 8'2. Violon 16'
3. Octave 4'3. Gemshorn 4'3. Octavbass 8'
4. Gambe 8'4. Flöte 8'4. Flautbass 8'
5. Rohrflöte 8'5. Fl. trav. 4' **5. Posaune 16'
6. Spitzflöte 4'6. L. Gedackt 16' ***6. Octavbass 4'
7. Mixtur 3-4 fach7. H. Progress. 1-3 fach
8. Quinte 2 2/3' u. Octave 2'
9. Trompete 8'
Pomoce
Połączenia: Manual Coppel, Pedal Coppel;
Urządzenie dodatkowe: Calcanten ruf (obecnie: tremolo).
Przypisy
*) faktycznie Fl. trav. 4'
**) faktycznie Principal 2'
***) faktycznie Quinte 1 1/3'
Stół gry

Stół gry

Tabliczka firmowa

Tabliczka firmowa

Widok wiatrownicy od spodu

Widok wiatrownicy od spodu

Pneumatyczna wiatrownica uzupełniająca

Pneumatyczna wiatrownica uzupełniająca

Prospekt organów M. Mielczarskiego z lat 1859-1862 (fotografia archiwalna)

Prospekt organów M. Mielczarskiego z lat 1859-1862 (fotografia archiwalna)






Źródło
Archiwum Prowincji OO. Franciszkanów-Reformatów w Krakowie: kroniki (XIX-XX w.) klasztoru warszawskiego.Opracowania:Wiktor Łyjak, "Pozawarszawskie losy stołecznych organów" [w:] „Kultura artystyczna Warszawy XVII-XXI w.”, red. Z. Michalczyk [i in.], Warszawa 2010;o. Anzelm Janusz Szteinke, "Kościół Świętego Antoniego i Klasztor Franciszkanów-Reformatów w Warszawie 1623-1987", Kraków 1990.
Zdjęcia z wnętrza instrumentu: Klaudiusz Bieńko
Autor
Bartłomiej Kopff


Ostatnia modyfikacja: 2021-04-01 11:11:18

Kościół Matki Bożej z Lourdes (marianów) (Warszawa) - 25 głosów
Kościół Matki Bożej Anielskiej (OO. Franciszkanów-Reformatów - Wierzbno) (Warszawa) - 28  (27 ) głosów
Kościół św. Antoniego z Padwy (OO. Franciszkanów-Reformatów) - kaplica Świętej Rodziny (Warszawa) - 4 głosów