Bazylika Wniebowzięcia NMP Trzemeszno (wielkopolskie)

Historia bazyliki mniejszej Wniebowzięcia NMP w Trzemesznie sięga I połowy XII wieku, kiedy na szlaku piastowskim wzniesiono pierwszą świątynię w stylu romańskim. Późniejsze przebudowy odpowiednio w stylach gotyckim oraz barokowym w II połowie XVII w. wiązały się z rozbudową i zmianą wystroju świątyni. Przy tej ostatniej, przeprowadzonej z inicjatywy ówczesnego opata trzemeszeńskiego Michała Kosmowskiego, zyskała on wygląd zbliżony do dzisiejszego. Wówczas w kościele znajdowały się organy o dwóch barokowych szafach rozmieszczonych po bokach okna chórowego oraz szafy pozytywu wkomponowanej w balustradę chóru. Całość stanowiła zwartą formę barokową o bogatych zdobieniach zwieńczonych glorią powyżej okna, a wewnątrz znajdował się kilkunastogłosowy, wielokrotnie przebudowywany instrument. W swojej finalnej formie miał on kilkanaście głosów rozdysponowanych pomiędzy trzy sekcje brzmieniowe: dwie manuałowe oraz jedną pedałową. Instrument ten spłonął doszczętnie 21 stycznia 1945 roku w wyniku pożaru, który wzniecili wycofujący się przed frontem radzieckim Niemcy. 

Podczas odbudowy bazyliki miejscowi parafianie korzystali z przekazanego im przez radzieckiego komendanta nieczynnego kościoła ewangelicko-unijnego, który znajdował się w obrębie dzisiejszego dworca PKS. Wewnątrz znajdowały się 19-głosowe organy Paula Voelknera, które po odbudowaniu kościoła Wniebowzięcia NMP zdemontowano i translokowano tamże. Pierwotnie oceniano instrument jako zbyt mały do kubatury bazyliki i proponowano jego rozbudowę do ok. 40 głosów, jednak zamysł ten został zaniechany, a instrument zmontowany został w dotychczasowej formie. Otrzymał jednak nową szafę i prospekt, w którego środkowej części znajdują się piszczałki głosu Principal 8', pozostałe natomiast to piszczałki nieme. W bliżej nieokreślonym czasie dokonano częściowej przebudowy instrumentu: głosy oznaczone gwiazdką (*) wstawiono w miejsce głosów Voelknera, zacierając częściowo zamysł pierwotny budowniczego. Również doszło do zamiany układu chórów w głosie Mixtur 4 fach: jeden z chórów kwintowych został zamieniony na tercjowy.

W obecnej formie organy mają 19 głosów podzielonych natrzy sekcje brzmieniowe: sekcję manuału głównego (8 głosów znajdujących się na wiatrownicy ustawionej tuż za prospektem organowym), sekcję manuału żaluzjowego (Schwellwerk; 7 głosów umieszczonych w żaluzji ekspresyjnej wzdłuż prawej ściany chóru) oraz sekcji pedału (4 głosy). Instrument ma trakturę pneumatyczną oraz wiatrownice stożkowe. Jeden miech pływakowy z możliwością kalikowania oraz wentylatorem elektrycznym umieszczony jest w wieży znajdującej się z lewej strony chóru. W latach późniejszych dodano również Tremolo, które zamontowane jest na kanale poniżej głównego manuału. Kontuar ustawiony jest przed szafą organową, grający w trakcie gry zwrócony jest twarzą w kierunku prezbiterium. Większość szyldów i tabliczek rejestrowych została wymieniona na nowe wraz z nadaniem nowych nazw głosów.

Obecnie (grudzień 2020 r.) trwa pierwszy etap remontu organów mający na celu przywrócenie im dawnej świetności oraz oryginalnego stanu materii brzmieniowej. Prace tego etapu obejmują generalny remont kontuaru, miecha wraz z kanałami oraz relajsów głównych każdej z sekcji brzmieniowej. Rozpatrywane jest przywrócenie oryginalnej dyspozycji Paula Voelknera. Prace przy instrumencie prowadzi firma "Ars Organum" Adama Olejnika z Głogusza k. Sulechowa.