Franciszkański kościół Świętej Trójcy w Gdańsku powstawał od 1422 do 1514 roku. Pierwotnie był jednonawowy pw. Wieczerzy Pańskiej (dzisiejsze prezbiterium, ok. 1430) a następnie trójnawową halą o wymiarach 51 m długości, 29 m szerokości i 23 m wysokości¹, co plasuje go na drugim miejscu pod względem wielkości kubatury wśród gotyckich kościołów Gdańska. Ewenementem jest oddzielenie nawy od prezbiterium przez lektorium o wymiarach umożliwiającego umiejscowienie na nim całej kameralnej orkiestry. Jego obecność zapewne przesądziła o lokalizacji opisywanego instrumentu, który powstawał w czasach, gdy kościół nie był już rzymskokatolicki².

Jest pewne, że pierwotnie istniały tu wcześniejsze organy, o czym świadczy wzmianka z 1566 roku o organiście. Kolejny odnotowany instrument pochodził z 1568 roku i był dziełem Balzera Stürmera z Malborka. Jest prawdopodobne, że w XVII wieku istniał tutaj przenośny pozytyw lub portatyw służący przedstawieniom muzycznych, na którym była wykonywana muzyka instrumentalna pisana specjalnie na okazje związane z działalnością profesorów i uczniów słynnego Gimnazjum Akademickiego³. Gimnazjum to mieściło się w latach 1558–1807 w murach dawnego klasztoru, po jego kasacie w 1555 roku. Istniały także organy Andreasa Hildebrandta z 1710 r. wybudowane w miejsce również wcześniejszego instrumentu z 1650 roku w przyległej kaplicy św. Anny przeznaczonej, z polecenia Zygmunta Augusta, dla rzymskich katolików.

Znane nam organy w kościele Świętej Trójcy powstały w latach 1614–1618 roku i są dziełem Martena Friese, o czym świadczy kształt segmentów międzywieżowych w instrumentach referencyjnych w kościołach gdańskich: Mariackim, św. Jana, św. Józefa (por. dokumentacje Jacoba Deurera). Jacek Dyżewski odkrył podpis „Marti” we wnętrzu prostopadłościennej kolumny z hełmu wieży środkowej Hauptwerku, co wskazywać by mogło na imię Marten. Także na lewym boku płyciny wewnątrz pozytywu widnieje nazwisko Kacper Dehtel – był to najprawdopodobniej malarz⁴.

Organy powstały na ścianie wschodniej nawy w bezpośrednim sąsiedztwie lektorium, przy prezbiterium na specjalnie wybudowanym „gnieździe”. Pierwotnie składały się z pięciodzielnej sekcji głównej (Hauptwerk), sekcji Brustwerku z własnymi piszczałkami prospektowymi opatrzonymi trójkątnymi odrzwiami oraz sekcji pozytywu przedniego (Rückpositiv) o analogicznym kształcie jak sekcja zasadnicza. Sekcja basowa znajdowała się wewnątrz instrumentu, w dwóch poziomach. Twórcą prospektu i snycerki w duchu określanym obecnie jako manierystyczno-barokowy był Hans Schnabel. Prospekt zamykany był okalającymi go skrzydłami (por. dok. Deurera oraz organy w kościele zamkowym św. Jacka w Słupsku – dok. P. Lewko⁵).

Pierwszy znany nam remont organów wykonał w 1641 roku Christian Heinrich za kwotę 1406 florenów. Z kolei w 1648 roku 1050 florenów stanowiła zapłata za malowidła na emporze i szafie, w tym być może wówczas również okalających skrzydłach⁶. Kolejny przeprowadził Johann Barenstrop w 1684 roku. Prawdopodobnie w 1641 i 1684 r. znacznym przekształceniom uległy zakresy klawiatur z A-a² na CDEFGA-c³.”Być może wtedy także wysunięto ku przodowi emporę Rückpositivu, za czym przemawia układ kwater malarskich oraz dane źródłowe o funkcjonowaniu stałej kapeli muzycznej biorącej udział w oprawie nabożeństw⁷. W 1697 roku Daniel Nitrowski dodał Cymbelsterny. W 1699 roku w sygnaturkę kościoła nad organami uderzył piorun, raniąc kilku studentów i uszkadzając organy, co rzeczywiście potwierdzono podczas prac nad elementami szafy, ujawniając zwęglenia pod malaturą. 

W 1703 roku Tobias Lehmann dokonał dużej rozbudowy instrumentu, podając w swym kosztorysie zastaną dyspozycję. Jest to najdawniejszy kompletny opis organów, jaki obecnie znamy.

DYSPOZYCJA ORGANÓW W 1703 R. WG LEHMANNA:

Prace Tobiasa Lehmanna trwały dwa lata. Dobudował on oddzielną sekcją basową, umieszczając tam pięć największych głosów pedałowych, dodał dwa nowe głosy i przebudował kilka dawnych. Bardzo istotną zmianą, świadczącą o kompleksowej ingerencji w wiatrownice, było dodanie tonów Fis i Gis. Prawdopodobnie wtedy zrezygnowano ze stroju średniotonowego na rzecz temperowanego umożliwiającego szersze wykorzystanie modulacji harmonicznych i granie w tonacjach z większą liczbą znaków przykluczowych. Pośrednio wskazują na to sonaty organowe Theophila Andreasa Volckmara ze Szczecina, który piastował posadę organisty w kościele Świętej Trójcy w latach 1712–1717. Wykorzystywane były wówczas sperventile odrębne do obu sekcji pedałowych, dzięki czemu można było wyłączać kilka głosów naraz⁸. Lehmann otrzymał za prace 2750 florenów w czterech ratach, snycerz Friedrich Rehtel 256 florenów, zaś malarz Gabriel Bötichter 163 floreny⁹. Prospekt w formie ażurowej szafy, zwieńczonej zespołem bogatej ornamentyki z programem orkiestry niebiańskiej, przetrwał w oryginale do dziś, będąc tylko przesuniętym po II wojnie światowej o 1 m na balustradę empory.

Dyspozycja zamieszczona w Musikalische Handleitung przez Johanna Mathessona w 1721 roku zawiera błędne określenia szeregu głosów, na co wskazuje analiza porównawcza i nie można jej bezkrytycznie odczytywać, jako tej, którą pozostawił Lehmann¹⁰. Praca tego organmistrza była bardzo znacząca, ponieważ powołano komisję budowlaną do nadzoru i wydrukowano na okoliczność inauguracji kazanie. Okolicznościową mowę wygłosił Samuel Schelwig, rektor Gimnazjum Akademickiego w latach 1685-1715¹¹.

Kolejny remont wraz z rozbudową przeprowadził w 1757 roku Friedrich Rudolf Dalitz za sporą kwotę 2000 florenów. W Hauptwerku pojawiły się wówczas Vox humana 8’ i Rurflet 8’. Z cała pewnością od Dalitza pochodzi też zachowany do dzisiaj drewniany kryty głos fletowy funkcjonujący jako Holzflet 8’ w I manuale. Najprawdopodobniej wówczas zdemontowano skrzydła okalające prospekt i zamontowano rokokowe uszaki po obu stronach głównej szafy organowej. Do czasu 1802 roku nie są znane dalsze ingerencje w strukturę organów, toteż możemy założyć, że opis wykonany przez organistę i carillonistę Ephraima Eggerta zawiera dyspozycję organów Dalitza¹².

Po latach stagnacji kolejne prace przeprowadził Carl Friedrich Schuricht z Gdańska w 1872 roku. Zaingerował on w dyspozycję, dokonując zmian polegających na zmniejszeniu liczby głosów wysokostopowych, zwłaszcza w sekcji basowej, i nadaniu organom niższego, fundamentalnego brzmienia.

DYSPOZYCJA ORGANÓW W 1872 ROKU¹³

Skala manuałów: CDE-c³; skala pedału: CDE-d¹.

Z zachowanego zdjęcia tablicy cięgieł registrowych po lewej stronie klawiatury wynika, że nastąpiła jeszcze jedna zmiana, jaką było zastąpienie Vox humany 8’ językowym Clarinette 8’¹⁴.

Najdalej idące zmiany nastąpiły w 1914 roku, kiedy działający niedaleko na ul. Żabi Kruk Otto Heinrichsdorff rozszerzył dyspozycję do 57 głosów, usuwając trakturę mechaniczną, wprowadzając pneumatykę rurkową oraz nowy kontuar z dwiema wolnymi kombinacjami, ustawiony na lektorium. W szafie głównej znalazły miejsce wyłącznie głosy manuału I. Jego Mixtura została umieszczona na dodatkowej wiatrownicy zaraz za piszczałkami dawnego Brustwerku. W szafie pedałowej i pozytywie umieszczono głosy manuału II i manuał III, a pedał znajdował się z tyłu za nowo wprowadzonymi neobarokowymi osłonami. Tak daleka ingerencja niemal całkowicie zerwała z dotychczasową logiką rozmieszczenia sekcji brzmieniowych odpowiadających strukturze prospektu. Organmistrz zachował na szczęście oryginalne piszczałki prospektowe i niewielką część wewnętrznych, czego dowody znalazłem podczas wykonywanej inwentaryzacji w 2008 roku.

DYSPOZYCJA ORGANÓW W LATACH 1914-1943

W 1943 roku w ramach akcji inwentaryzacji, a zaraz później demontażu i zabezpieczania zabytków, prowadzonej przez konserwatorów w ramach Baugruppe Keibel, prospekt został fotograficznie i pomiarowo udokumentowany, a następnie zdemontowany i wywieziony na Żuławy do wsi Lichnowy i Lasowice Wielkie¹⁵.

Kościół poza prezbiterium szczęśliwie nie został doszczętnie zniszczony. Po wojnie w 1947 roku elementy prospektu zostały przywiezione w skrzyniach do kościoła i wniesione na strych, gdzie były jeszcze w końcówce lat 80. Część z nich znaleziono także w składnicy konserwatorskiej w dawnej wozowni w Parku Oliwskim. Poza tym niektóre elementy pneumatyki i wiatrownice pozostały w kościele i część z nich została wykorzystana w organach, które dopiero w 1960 roku wybudował na południowym balkonie za prospektem Tobiasza Lehmanna kartuski organmistrz Ryszard Plenikowski, zmarły 26 stycznia 2017 roku. M.in. skonstruował on nową wiatrowniczkę dla potrzeb połączenia super II, ale wykorzystał też dostępny aparat piszczałkowy i jedną z wiatrownic. Kontuar, rurki igielitowe i aparaty relajsowe były nowe. Dyspozycja była następująca:

MANUAŁ I

Burdon 16' [36 sztuk-drewno kryte, 18-metal. kryte, 1914 i 1960]
Pryncypał 8' [12-drewno otwarte, 42-metal, niejednorodne]
Holzflet 8' [54 szt., drewno kryte, XVIII w.]
Salicet 8' [54 szt., metal, miejednorodny]
Koncertflet 8' [12-drewno kryte, 12-drewno otwarte, 30-metal; 1914]
Oktawa 4' [54 szt., metal]
Rurflet 4' [18 szt. otwarty, 36 półkryty, metal]
Superoktawa 2' [54 szt. metal]
Mixtura 4-5x [w rzeczywistości 3x: 2'+1 1/3'+1', 162 szt. meta;]

MANUAŁ II

Pryncypał 8' [12 sztuk-drewno otwarte, 42-metal, 1960]
Aeolina 8' [54 szt., metal]
Róg kozi 8' [54 szt., metal, lekko koniczne, 1960]
Gedeckt 8' [12 szt. drewno kryte, 36-metal kryty, 6-metal otwarty]
Hohlflet 4' [54 szt., metal otwarty, 1914]
Kwinta 2 2/3' [54  szt., metal]
Róg nocny 2' [54 szt., metal]
Tercja 1 3/5' [54 szt., metal]
Sifflet 1' [54 szt., metal]

PEDAŁ

Kontrabas 16' [27 sztuk, drewno otwarte, 1914 i przed 1914]
Subbas 16' [27 sztuk, drewno kryte, 1914 i 1960, niejednorodne]
Kwintbas 10 2/3' [27 sztuk, drewno kryte, 1914]
Oktawbas 8' [27 sztuk, drewno otwarte, 1914]
Cello 8' [27 sztuk, metal otwarty, 1960]
Chorałbas 4' [27 sztuk, metal otwarty, 1960]

Połączenia: II-I, Sub. II-I, Super II, Super II-I, Super I, Man I – Ped, Man II – Ped
Urządzenia dodatkowe: Dzwony (C-c¹), Tremolo, Auto-Ped, Crescendo
Włączniki zbiorcze: Tutti, Forte, Piano

Po lewej stronie prospektu (patrząc z wnętrza kościoła) na dole umieszczono sekcję manuału I, nad nią na konstrukcji wsporczej sekcję II manuału, zaś po prawej znajdował się pedał. Wiatrowniczka do połączeń Super była ustawiona najwyżej. Pomimo niewątpliwie olbrzymiego wysiłku włożonego w skonstruowanie tego instrumentu na tak niewielkiej przestrzeni (o głębokości 197 cm; ażurowy prospekt postawiono w pionie balustrady empory, aby zwiększyć dostępną przestrzeń na instrument), wewnętrzne podzespoły były ustawione na tyle ciasno, że nie było nawet możliwości wybicia drzwi w ścianie kościoła do pomieszczenia zajmowanego przez Muzeum Narodowe w murach dawnego klasztoru. Dostęp do wnętrza organów możliwy był tylko z drabiny. Z kolei duża odległość pomiędzy kontuarem a wiatrownicami w połączeniu z kubaturą kościoła i trakturą czysto pneumatyczną powodowały, że w grze występowało tak duże opóźnienie, że można je było porównywać z graniem na instrumentach chórowych z kontuarów głównych w szeregu założeń połączonych organów z XX wieku z trakturą elektryczną. Już przy odbiorze instrumentu w 1960 roku zwrócił na to uwagę prof. Bronisław Rutkowski, wskazując na trudności w przyszłym serwisowaniu¹⁶. Organy te zostały tylko raz poddane naprawie bieżącej i strojeniu w 1983 roku przez firmę Józefa Mollina.

Stan ten nie mógł dłużej trwać. Jednak konkretne możliwości pojawiły się po dokonaniu rekonstrukcji sklepień i odbudowy prezbiterium kościoła, co zakończono w 1983 roku. Następnie wyburzono tymczasową ścianę grodzącą pod łukiem tęczowym prezbiterium od reszty hali umożliwiając, tym samym dostępność i odbudowę lektorium. W 2003 roku zniesiono do prezbiterium elementy prospektu ze strychu i rozpoczęto proces jego inwentaryzacji i kompletowania. Pierwszą dokumentację przeprowadziła jeszcze w 1986 roku Katarzyna Darecka w ramach swojej pracy magisterskiej. Kolejną wykonali konserwatorzy Maria i Leszek Zakrzewscy przy udziale studentów Uniwersytetu Gdańskiego z Koła Naukowego im. Willego Drosta z Wydziału Historycznego. W 2006 roku ponownie Katarzyna Darecka wspólnie z dr inż. Aleksandrem Piwkiem dokonywali poszukiwań elementów, oznaczając na kopii rysunku rzutu całego prospektu elementy zachowane. W 2009 roku po podjęciu prac przez firmę DART Pracownie Konserwacji Zabytków udało się jej szefowi Jackowi Dyżewskiemu uzupełnić ilostan elementów o dalsze istotne fragmenty szafy i prospektu. Na podstawie podjętych prac konserwatorsko-rekonstrukcyjnych ocenia on, że Rückpositiv nie był przebudowywany oraz że demontowany był starannie i bez pośpiechu, czego nie można powiedzieć o szafie zasadniczej, w której zastano widoczne uszkodzenia drewna takie jak wyłamania i spękania powstałe na skutek używania narzędzi gwarantujących szybki efekt demontażu. Być może stało się tak na skutek pośpiechu przed zbliżającym się frontem – albo dokonanej przebudowy w 1914 roku. Również widoczna jest różnica warsztatu pierwotnego wykonania na zdecydowaną korzyść Rückpositivu.

Począwszy od 2000 roku zaczęły się pojawiać głosy, a także podejmowano konkretne działania mające na celu przywrócenie dawnej oprawy organów i całego instrumentu.
Sformułowano następujące propozycje dotyczące odbudowy szafy w oryginalnej lokalizacji i wypełnienia jej instrumentem:

1. Propozycja zamontowania instrumentu używanego w zabytkowej szafie, motywowana realizmem ekonomicznym (prof. R. Perucki),
2. Budowa nowego instrumentu uniwersalnego (kręgi franciszkańskie, czeska firma Rieger-Kloss),
3. Budowa organów w odrestaurowanych szafach, będących kontynuacją ciągłości historycznej trwania obiektu, zawierających w sobie jak najwięcej zachowanych elementów aparatu piszczałkowego, z wykorzystaniem szafy Tobiasza Lehmanna na sekcję za żaluzjami, z walorami instrumentu koncertowego, w tym do muzyki w stylistyce francuskiej (dr P. Lewko),
4. Odtworzenie instrumentu stylistycznie zgodnego z wystrojem i funkcją historyczną szaf organowych (dr A. Szadejko).

W wyniku starań Andrzeja Szadejki i decyzji o. Tomasza Janka, rektora kościoła, podjęto realizację ostatniej koncepcji.

W pierwszym etapie dotyczącym organów, firma Zdzisława Mollina dokonała demontażu instrumentu z 1960 roku, a Andrzeja Szadejko, Przemysław Lewko i Tomasz Szałajda sporządzili jego dokumentację pomiarową. Fotografie realizował Stanisław Bednarz, pomoc Maciej Szuba. Wówczas również dla Urzędu Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wykonana została karta ewidencyjna tego instrumentu. W następnej kolejności przystąpiono do zasadniczych prac związanych z odbudową gniazda, klatki schodowej do lektorium i organów. Nie byłoby to jednak możliwe gdyby nie uzyskana zaraz na starcie projektu przychylność władz samorządowych, a później rządowych, w tym w szczególności Jarosława Sellina, wiceministra kultury i dziedzictwa narodowego, Pawła Adamowicza, prezydenta miasta Gdańska, jak również szeregu innych osób, w tym prof. Andrzeja Januszajtisa czy prezesa Jacka Skarbka, które ze swoich prywatnych środków przeznaczały ofiary na odbudowę organów, m.in. w ramach programu patronackiego fundowania konkretnych piszczałek. Podmioty i osoby te zostały uwidocznione na mosiężnych tablicach przymocowanych do dębowych płycin umieszczonych pod organami, wykonanych specjalnie na tę potrzebę. Powołanie Stowarzyszenia Przyjaciół Kościoła Świętej Trójcy „Dziedziniec” jak również realizacja działań kierowanych do dzieci z gdańskich przedszkoli np. w dzień św. Mikołaja „Popiszczmy razem” czy cykli koncertowych „Koncerty dla Gdańszczan”, Festiwalu ORGANy PLUS+, których inicjatorem byli: Andrzej Szadejko, Janusz Karc i Elżbieta Orłowska, a przede wszystkim organizacji przez Alinę Ratkowską Festiwalu Goldbergowskiego zasługują na odrębne omówienie, jako procesu znakomicie uspołeczniającego i rozszerzającego projekt rekonstrukcji tego ważnego instrumentu i będące swoistym wzorcem dla innych.

Pozyskane środki umożliwiły przystąpienie do zasadniczego etapu prac budowlanych. Firma „Plintus Bis” Wiesławy Glińskiej wykonała prace konserwatorskie, budowlane i przygotowawcze na ścianie, na której miały zostać osadzone organy. Pracowania konserwatorska „Prolithos” Leszka i Marii Zakrzewskich zabezpieczyła i poddała konserwacji prospekt z 1703 roku wraz z balkonem. Pracowania konserwatorska „Dart” odtworzyła balustradę lektorium, zaś firma Ekoinbud pod kierunkiem Andrzeja Gruby wykonała konstrukcję empory organowej, który była korygowana przez organmistrza Szymona Januszkiewicza. Specjalnym wyzwaniem było znalezienie i osadzenie czterech dębowych dźwigarów o przekroju 40x40 cm i długości 8 m, a także restauracja i rekonstrukcja wystroju malarskiego szafy, płycin i podsufitki. Tym zajęła się konserwatorka Jolanta Pabiś-Ptak, wykonując szereg prac w technice camaié i technice wielobarwnej. Komplet napisów nazw głosów tłoczonych złotymi literami na skórze koziej przytwierdzanej na płaskich deseczkach na podstawie pięciu zachowanych z Brustwerku wykonała Joanna Sroka przy pomocy mosiężnych tłoków, które odlał Teodor Kawecki. Jednak trzon wyzwania stanowiły organy. Koncepcję rekonstrukcji technologicznej i brzmieniowej instrumentu opracował Andrzej Szadejko. Instrument miał odzwierciedlać swoją strukturą i technologią wykonania okres 140 lat od 1618 do 1757 roku. Wyjściowa dyspozycja była więc taka, jaką pozostawił Dalitz. Instrument spełniać miał nie tylko założenia liturgiczne, ale przede wszystkim umożliwiać wierną realizację gdańskiej muzyki barokowej, jaką pisali Daniel Magnus Gronau czy Theophil Volckmar. Z manuskryptów ich utworów znane są uwagi registracyjne.

W 2011 roku zorganizowany został międzynarodowy przetarg na rekonstrukcję organów. Komisja w składzie: dr hab. Andrzej Szadejko (Gdańsk, przewodniczący), o dr Jerzy Norel OCMV (Rzym) , prof. Joachim Grubich (Kraków), prof. Michael Kauffman (Würzburg), Marian Dorawa (Toruń) spośród firm: Herman Eule Orgelbau GmbH (Drezno), Christian Wegscheider Orgelbau GmbH (Drezno), Flentrop Orgelbouw en Orgelrestauratie (Zaandam, Holandia), Orgelmakerij Reil (Heerde, Holandia) oraz Orgelbau Schumacher GmbH (Eupen, Belgia) wybrała firmę Wegscheidera. Początkowo do przetargu przystąpiła także firma Zdzisława Mollina z Odrów k. Chojnic, ale później wycofała się z niego. Istotne są relacje Christiana Wegscheidera, który przyznaje, że pierwszy kosztorys przesłał on pod koniec września 2006 roku po wizycie w kościele i dokonaniu oględzin przechowywanych fragmentów organów. Projekt konstrukcji empory organowej powstał w 2008 roku, a w 2010 r. szafa Rückpositivu. Firma wykonywała wcześniej rekonstrukcję organów w Stralsundzie (Stellwagen, 1659), w związku z czym miała już wystarczające doświadczenie. W 2013 r. oddano do użytku sekcję Rückpositivu, w latach 2016-2017 pedał i Brustwerk a w 2018 r. Hauptwerk. Polski partner, firma SLJ Szymona Lecha Januszkiewicza, wykonała miechy i kanały.

W trakcie prac pojawiło się kilka problemów, które należało rozwiązać. Pierwszym z nich był kształt dyspozycji. Podstawowym założeniem koncepcji brzmieniowej było odtworzenie procesu nawarstwień i zmian stylistycznych w konstrukcji, temperacji i intonacji piszczałek, które miały miejsce na przestrzeni 140 lat od 1618 do 1757 roku. Materiał referencyjny dla konstrukcji poszczególnych głosów był bardzo zróżnicowany. Dla odtworzenia głosów pryncypałowych podstawą były tabele menzuracyjne zawarte w dokumentacji Deurera z 1943 roku. Zwrócono także uwagę na piszczałki prospektowe organów znajdujących się obecnie w kościele Mariackim w Gdańsku oraz wzięto próbki z zachowanych fragmentów piszczałek prospektowych użytych wtórnie zapewne po wojnie, a znajdujących się wewnątrz organów Heinrichsdorfa w pobliskiej kaplicy św. Anny. Dla Rückpositivu przede wszystkim były to organy Stellwagena ze Stralsundu, ale i z Hildebrandta w Pasłęku, a w przypadku Oboju 8’ ostatecznie w wyniku konsultacji Christiana Wegscheidera zdecydowano się na referencję Corneliusa Rhaneusa z Ugale na Łotwie. Z kolei w sekcji Brustwerku podstawę stanowią w większości referencje organów Stellwagena, ale w przypadku Regału 8’ jest to egzemplarz Arpa Schnitgera w Lüdwigworth. Sekcja Gross-Pedal zbudowana jest całkowicie według pomorskich wzorów XVIII-wiecznych.

Kwestia wysokości i rodzaju stroju również była szeroko rozważana. Na podstawie tabel menzuracyjnych pryncypałów ustalono, że najprawdopodobniej organy strojone były do Kornettonu (a¹= 482-484 Hz). Wiadomo, że dawne organy powszechnie w Gdańsku strojono o sekundę wyżej. Z kolei do warunków koncertowych należało zapewnić możliwość transpozycji. Zdecydowano się więc na wysokość 465 Hz wraz ze specjalnie wykonaną klawiaturą transponującą o sekundę wielką w dół (do a¹ = 415 Hz) nakładaną na istniejące. Pierwotny strój średniotonowy nie był brany pod uwagę. Ostatecznie zdecydowano się na strój Bach-Kellner, pomimo, iż pierwotnie kierownik projektu zakładał strój Neidhart. Sprawdzono to podczas dwuletniego użytkowania Rückpositivu, który ma piszczałki z pierścieniami i szpuntami umożliwiającymi szerszy zakres strojenia niż cięte do tonu. Piszczałki sekcji zasadniczej i czołowej są cięte do tonu, zaś kryte metalowe lutowane.

Kwerenda archiwalna, jak również prace rekonstrukcyjne potwierdziły, że organy miały krótką oktawę z dodanymi dodatkowymi tonami chromatycznymi Fis i Gis. Przyjmując perspektywę nawarstwień historycznych, uwzględniono to w formie tzw. łamanej oktawy, z dwoma dodatkowymi klawiszami „wciętymi” w chromatyczne w zakresie krótkiej oktawy. To rozwiązanie było zresztą źródłem sporego problemu w kontekście wykorzystania organów jako akompaniujących instrumentom w stroju (a¹ = 415 Hz). W gdańskich materiałach historycznych zapis organów per transpositione, uwzględniający transpozycję brzmienia o sekundę wielką w dół, był standardem. Zbudowanie wszelkich innych urządzeń transponujących w trakturze gry powodowałoby odejście od zasadniczego założenia ścisłej rekonstrukcji historycznej. Wykonano także klawiatury transponujące do a¹ = 440Hz, czyli o sekundę małą w dół, do wysokości, która obowiązuje współcześnie i jest standardem przy akompaniamencie instrumentom solowym.

Jak zaznacza Christian Wegscheider, z brakiem najniższych tonów wówczas trzeba się pogodzić, ale i tak z dużym sukcesem udało się rozmieścić zrekonstruowane głosy, w tym Salicional 8’ w Rückpositivie o całym zakresie przebiegu (CDE do c³), a nie jak początkowo, sądzono od c. Dodać należy, że głos Fagot 16’ w Hauptwerku oraz wysokostopowe głosy językowe w pedale są rozszerzeniem współczesnym wynikającym z zapisów registratury w literaturze Gronaua czy Volckmara, a nie pochodzącym z zapisów historycznych dyspozycji. Głosy te należało dodatkowe zmieścić w istniejącej szafie. Inną zmianą jest zastąpienie Rurfletu Dalitza Violą da Gamba 8’ wymienioną u Matthesona. Dodano także Hohflöte 4’ nieobecny w pierwotnej dyspozycji w Hauptwerku.
Prace intonacyjne pozytywu wykonał Rayan Albashian. Pozostałe sekcje intonowali Markus Zoitl i Michael Wetzel. Wprawne ucho uchwyci pięknie wyprowadzone różnice w charakterystyce intonacji brzmienia sekcji zasadniczej, które są bardziej ostre, metaliczne, mniej krągłe, a sekcji pozytywów zdecydowanie bardziej ciepłe i fletowe. Raymund Herzog oraz Andrzej Kriese zakładali i regulowali trakturę, która pracuje bez żadnych zbędnych oporów.

W efekcie, na skutek zaangażowania wielu osób na każdym z etapów procesu, począwszy od tych mających możliwość działania  na etapach wstępnych, poprzez tych którzy zapraszani byli do etapów wykonawczych, a także tych zaangażowanych w Stowarzyszeniu „Dziedziniec” i obsłudze, powstały organy, które wyznaczają właściwą ścieżkę rekonstrukcji organów historycznych, zaś proces ich powstawania godny jest naśladowania.

Możliwość kalikowania: 3 miechy klinowe w formie lin, 2 miechy klinowe dla Gross Ped. (sekcja południowa) w formie deptaków. Instrument obsługują dwie niezależne dmuchawy.

UKŁADY GŁOSÓW WIELORZĘDOWYCH

Mixtur 6x (Hauptwerk)
C: 1 1/3' + 1' + 4/5' + 2/3' + 1/2' + 2/5'
c': 2 2/3' + 2' + 1 3/5' + 1 1/3' + 1' + 4/5'
c'': 5 1/3' + 4' + 3 1/5' + 2 2/3' + 2' + 1 3/5'

Mixtur 5x (Rückpositiv)
C: 1' + 2/3' + 1/2' + 1/3' + 1/4'
c: 1 1/3' + 1' + 1 1/3' + 1/2' + 1/3'
c': 2' + 1 1/3' + 1 1/3' + 1' + 1'
c'': 2 2/3' + 2' + 2' + 1 1/3' + 1 1/3'

Mixtur 6x (Pedał)
C: 1 3/5' + 1 1/3' + 1' + 4/5' + 2/3' + 1/2'

Skala manuałów: CDE–c³; skala pedału: CD–d¹.