Kościół św. Michała Archanioła Zebrzydowice (małopolskie)

Historia

Pierwotnie w kościele parafialnym św. Michała Archanioła w Zebrzydowicach znajdowały się starsze, prawdopodobnie 11-głosowe barokowe organy. Świadczą o tym chociażby pozostałości w postaci otworów po dawnych cięgłach rejestrowych nad manuałem widocznych wewnątrz zachowanej do dziś szafy organowej. Nie znamy jednak roku zakończenia ich budowy. Instrument był naprawiany w 1903 r. przez Aleksandra Żebrowskiego i jego ucznia Teodora Treścińskiego, a w 1916 r. przez Tomasza Falla. Ten sam Treściński, ówczesny organmistrz i organista w Kalwarii Zebrzydowskiej, przebudował instrument w 1933 roku, o czym informuje umieszczony napis na desce wewnątrz szafy organowej obok traktury manuału. Organy miały wtedy 9 głosów. W 1967 r. Henryk Siedlar zamontował napęd elektryczny oraz wymienił klawiaturę pedałową na promienistą.

Szczegóły techniczne

Organy mają obecnie 10 głosów. Głos Superoktawa 2' został dodany do sekcji manuału w późniejszym czasie, ale brak informacji, w którym roku. Instrument działa w oparciu o mechaniczną trakturę gry i rejestrów oraz wiatrownice stożkowe. Ma jeden miech pływakowy oraz dmuchawę elektryczną umieszczoną obok miecha w szafie organowej, jeden manuał (C-f³) oraz klawiaturę pedałową (C-c¹, na wiatrownicy stoi jednak tylko po 13 piszczałek z każdego głosu, ponieważ druga oktawa jest powtórzeniem pierwszej). Stół gry wbudowany jest w lewy bok szafy organowej tak, że grający ma prezbiterium po prawej stronie. W 2019 roku stół gry został zabudowany drewnianą obudową z szybą wychodzącą w kierunku ołtarza i drzwiami po przeciwległej stronie w celu zapewnienia ogrzewania dla organisty. Cięgła rejestrowe umieszczone są tuż nad manuałem, a połączenie manuału z pedałem oraz kombinacja Tutti są uruchamiane dźwigniami nożnymi umieszczonymi nad klawiaturą pedałową. W prospekcie znajduje się część piszczałek głosu Pryncypał 8’. Zostały one pomalowane na kolor srebrny podczas remontu kościoła kilkanaście lat temu. Pomalowana została również szafa organowa.

Stan zachowania

Przed listopadem 2019 roku stan organów nie pozwalał na dalszą ich eksploatację. Wszystkie głosy były w dużym stopniu rozstrojone. Traktura była całkowicie zużyta i rozregulowana. Niemożliwa była z tego powodu precyzyjna gra na instrumencie. W klawiaturach występowały duże luzy oraz wytarte okładziny klawiszowe, wiele abstraktów było uszkodzonych lub prowizorycznie naprawianych. W organach wykryto wiele śladów aktywności drewnojadów na piszczałkach i konstrukcji. W listopadzie 2019 roku w organach zostały przeprowadzone prace zabezpieczjące. Wykonał je Łukasz Kmiecik. Traktura została wyregulowana, abstrakty naprawione, a klawiatura wyrównana. Wszystkie głosy zostały nastrojone, a szafa organowa wewnątrz dokładnie wyczyszczona. Okazała się też konieczna wymiana jednej piszczałki głosu Subbas 16' na nową, ponieważ była zupełnie zniszczona przez drewnojady. W październiku 2021 roku została wymieniona dmuchawa elektryczna na cichobieżną, gdyż poprzednia, starego typu, wyposażona była w silnik przemysłowy, który generował znaczny hałas. Ponadto powietrze pompowane do miecha było ogrzewane, przez co organy bardzo szybko się rozstrajały. Prace wykonał Lech Skoczylas. Obecnie instrument jest w dobrym stanie, lecz konieczny za kilka lat będzie generalny remont. Ewentualne prace z nim związane musiałyby zawierać między innymi rekonstrukcję wszystkich wiatrownic i piszczałek pedałowych, wymianę okładzin klawiszowych w manuale oraz konserwację piszczałek i elementów drewnianych środkami owadobójczymi.

W lipcu 2024 roku uszkodzeniu uległy ramki prowadzące pływak miecha, przez co zaczęło brakować wystarczającej ilości powietrza. W tym samym miesiącu Konrad Dybczak i Michał Radliński dokonali naprawy miecha i wymiany oskórowania.