Kościół św. Piotra Apostoła Młynary (warmińsko-mazurskie)

Pierwsze wzmiankowane organy w kościele św. Piotra Apostoła w Młynarach powstały prawdopodobnie już w 1612 roku. Zbudował je Hans Kaull. Rejestry z lat 1613-1614 wspominają, że „150 grzywien otrzymał tu na rachunek Hans Kaull ze Świętej Siekierki za nowo sporządzone organy, pozostaje mu jeszcze 150 grzywien”. W latach 1739-1740 dokonano przebudowy kościoła. Przy tej okazji usunięto starą emporę wraz z organami H. Kaulla.

Wykonania nowego instrumentu podjął się wybitny królewski organmistrz z Królewca Adam Gottlob Casparini (1715-1788). Budowę organów „dobrze dostosowanych do odnowionego wnętrza świątyni”, według umowy z 2 października 1741 r. zawartej między mistrzem i parafią, ukończyć miał Casparini w terminie do września przyszłego roku. Za całość prac ustalono sumę 2700 guldenów. Treść umowy była bardzo szczegółowa: zawierała dokładne wymiary, materiał wykonania i cechy poszczególnych elementów instrumentu.

Dzieło swoje Casparini ukończył dopiero w 1745 r. o czym świadczy pokwitowanie z 29 lipca tegoż roku stwierdzające, że „według umowy” po uprzednim odbiorze organów otrzymał on 600 guldenów przewidzianych na „ostatni termin”. Odbioru nowych organów dokonał organista staromiejskiego kościoła parafialnego w Królewcu, Gotfryd Podbielski. Organy okazały się bez zarzutu. Podbielski zawiadamiając władze rządowe w Królewcu o wynikach odbioru, stwierdził, że „wszystkie części organów wykonane są dobrze i starannie, zgodnie z umową”. Obudowę organów z barokowym ornamentem roślinnym i orłem poruszającym skrzydłami, umieszczonym na zwieńczeniu instrumentu, wykonano w Młynarach. Malowanie prospektu organowego wraz ze złoceniami wykonał nieco później (1756) Jan Türck, malarz z Ostródy. Według ks. Józefa Sianki, w pierwotnym stanie organy Caspariniego w Młynarach miały 20 głosów podzielonych na dwa zespoły (manuał i pedał) według następującej dyspozycji [ks. Sianko oczywiście spolszczył nazwy głosów — przyp. red.]:

Rejestry pomocnicze: Tremolo, Stella, Wentyl zaporowy (manuał), Wentyl zaporowy (pedał), Wentyl upustowy

Dzieło Adama Caspariniego, uznawane wówczas za idealne, przetrwało przez okres dwustu lat, zachowując stan pierwotny. Podczas II wojny światowej organy uległy poważnej dewastacji. Wprawdzie wiatrownice, stół gry i traktura zachowały się prawie w całości, ale piszczałki, zwłaszcza metalowe, niemalże całkowicie zostały zniszczone. Powojenna rekonstrukcja w latach 50. była nieprofesjonalna, a dyspozycja, którą wtedy zrealizowano, różniła się od pierwotnej. W 1991 r. Kazimierz Urbański z Bydgoszczy „wymienił zniszczone przez korniki piszczałki i uzupełnił brakujące głosy językowe”. Część pierwotnej dyspozycji została odtworzona. W 2005 roku na zwieńczenie organów trafił czarny orzeł, zabrany stąd w 1945 roku. W 2007 roku odnowiono i pozłocono prospekt. Instrument, choć jest używany podczas liturgii, wymaga gruntownego remontu, a najlepiej rekonstrukcji, która pozwoliłaby w pełni odtworzyć jego pierwotne brzmienie i właściwości. Piszczałki są rozstrojone i nie wszystkie się odzywają, co utrudnia grę. Ruchoma gwiazda i dzwonki się poruszają.