Kościół Zwiastowania NMP Witków (dolnośląskie)

Nie jest obecnie możliwe zrekonstruowanie historii organów istniejących w tym kościele od czasu jego budowy do czasów obecnych, ponieważ nigdy nie były przeprowadzone szeroko zakrojone badania. Nie zachowały się żadne dokumenty i informacje o organach, które znajdowały się we wnętrzu świątyni do roku 1879. Można przyjąć założenie, że po przebudowie kościoła, która zakończyła się w roku 1710, były tam już organy. Istnienie organów jest udokumentowane w znakomitej większości kościołów należących do Opactwa Zakonu Cystersów w Krzeszowie, można zatem przypuszczać, że w pierwszej połowie XVIII wieku w Witkowie również znajdowały się organy. Nie są znane powody, dla których już drugiej połowie XIX wieku było konieczne wybudowanie nowego instrumentu.

Organy znajdujące się obecnie w kościele są dziełem firmy Gebrüder Schlag ze Świdnicy i zostały wybudowane w roku 1879. W ich wnętrzu znajdują się inskrypcje oznajmiające, iż w marcu 1899 r. firma Schlag und Söhne prowadziła prace konserwatorskie przy instrumencie, które wykonali organmistrzowie Schwarz i Krebs. Po raz kolejny organy były konserwowane w kwietniu 1902 roku. Organy przetrwały w stanie niezmienionym do czasów I wojny światowej, kiedy skonfiskowano na cele militarne cynowe piszczałki prospektowe (taki los spotkał prawie wszystkie instrumenty na terenie Śląska). Piszczałki prospektowe zostały uzupełnione przez Gustava Heinzego z Żar w grudniu 1925 roku, wstawione piszczałki zostały wykonane z blachy cynkowej. Od czasów budowy w organach zostały wstawione dwa głosy w miejsce innych: Flautamabile 4’ z manuału I oraz Aeoline 8’ z manuału II. Świadczą o tym m.in. inne materiały oraz technika wykonania. Wyróżniają je również inne inskrypcje na korpusach piszczałek. Obecnie nie jest możliwe do ustalenia, która firma dokonała tych zmian; mogła to być firma Gustava Heinzego, która wstawiła te głosy podczas rekonstrukcji piszczałek prospektowych.

Organy zachowały w większości oryginalną substancję brzmieniową oraz rozwiązania techniczne. Ich twórcy czerpali z XVIII-wiecznych technik organmistrzowskich. Całość jest wykonana starannie z użyciem dobrych materiałów, a wszystkie sekcje są rozplanowane w sposób logiczny i intuicyjny.

Ostatni remont organy przeszły w roku 2011. Dokonano wtedy konserwacji środkami owadobójczymi, naprawiono, zakonserwowano i wyregulowano trakturę gry i rejestrów. Wiatrownice zostały w pełni zrewaloryzowane, wymieniono skóry, uszczelnienia, sprężyny. Miechy zostały naprawione, wymieniono skórzane poszycie, zaimpregnowano części drewniane, zabezpieczono przed korozją części metalowe. Wszystkie piszczałki zostały zdemontowane, wyczyszczone, naprawione, zakonserwowane. Cynkowe piszczałki prospektowe zostały pomalowane farbą, zniszczone piszczałki drewniane zrekonstruowano zgodnie z parametrami dotyczącymi danego głosu. Remontu dokonała firma Stanisława i Bolesława Broszków. Rok później miała miejsce konserwacja szafy organowej. Obecnie organy są w dobrym stanie, regularnie są wykorzystywane do akompaniamentu liturgicznego. 

Prospekt: 

Pochodzi z okresu budowy organów. Jest trzyczęściowy, klasycystyczny, w kolorze zielonym i brązowym, marmoryzowany, elementy snycerskie złocone. Część środkową prospektu tworzy największe pole piszczałkowe. Jest ono ujęte pilastrami i zwieńczone prostym gzymsem, na szczycie którego znajdują się zdobienia o motywach liściastych oraz z krzyżem w części centralnej. Dwie niższe wieże boczne umieszczone są po bokach wieży centralnej. W każdej z wież bocznych znajduje się jedno pole piszczałkowe. Części boczne oddzielone są od części centralnej prostokątnymi segmentami o dwóch kondygnacjach piszczałek ujętych. Pola są zwieńczone dekoracją snycerską o motywach liściastych. Podobne prostokątne segmenty umieszczone są na skrajnych częściach prospektu. Wszystkie wieże mają wspólną dolną krawędź. Szafa organowa wybudowana jest na planie trapezu z wysuniętą do przodu wieżą centralną. Piszczałki prospektowe są kompletne, wykonane z blachy cynkowej. Prospekt organowy jest integralną częścią wystroju wnętrza. 

Stół gry: 

Stół gry wbudowany jest centralnie w cokół szafy organowej. Grający siedzi tyłem do ołtarza. Stół gry jest zamykany dwoma symetrycznymi drzwiami, które są umocowane po bokach krawędzi stołu gry. Organy mają dwa manuały o zakresie C-f3. Klawisze diatoniczne są pokryte okleiną kostną, natomiast chromatyczne — drewnem hebanowym. Klawiatura pedałowa jest prosta o zakresie C-d¹. Po bokach klawiatur umieszczone są drewniane wyciągi rejestrowe. Umieszczone są w odbiciu lustrzanym w dwóch kolumnach — po pięć wyciągów w każdej. Na wypukłych porcelanowych tabliczki umieszczone są nazwy głosów oraz urządzeń dodatkowych. Dwie tabliczki są wyraźnie różne od pozostałych: są płaskie, a nie wypukłe, różni się także czcionka. Są to tabliczki głosów Flautamabile 4’ z manuału I oraz Aeoline 8’ z manuału II. 

Wiatrownice: 

Głosy są ustawione na pięciu wiatrownicach klapowo-zasuwkowych. Osiem głosów manuału I stoi na jednej wiatrownicy umiejscowionej na osi instrumentu tuż za prospektem organowym. Pięć głosów II manuału jest ustawionych na dwóch wiatrownicach, które tworzą strony C i Cis, tuż za linią prospektu po dwóch skrajnych stronach szafy organowej. W tylnej części szafy organowej umiejscowione są dwie wiatrownice mieszczące cztery głosy sekcji pedału. Większa wiatrownica znajduje się tuż pod ścianą kościoła, po lewej stronie. Mieści się na niej 12 największych piszczałek każdego głosu. Ustawione są chromatycznie, a największe piszczałki mieszczą się na środku szerokości prospektu. Pozostałe piszczałki są umiejscowione na mniejszej wiatrownicy pod ścianą kościoła po stronie prawej.

System powietrzny: 

Organy są zaopatrywane w powietrze przez dwa miechy klinowe ustawione obok siebie na drewnianej konstrukcji. Mieszczą się one na piętrze wieży kościoła; posiadają stanowisko do kalikowania. Wejście na emporę prowadzi przejściem koło miechów.

Stan zachowania: 

Obecnie organy są w bardzo dobrym stanie technicznym. Wszystkie piszczałki są kompletne. Nie widać śladów działalności drewnojadów, a wnętrze jest czyste. Organy są wykorzystywane podczas codziennych liturgii.