Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty (Sióstr Miłosierdzia) Chełmno (kujawsko-pomorskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Kościół Świętych Janów zbudowano na przełomie XIII i XIV wieku dla zakonu cysterek, które do Chełmna przybyły ok. 1265 roku. W XV wieku doszło do zmiany reguły zakonnej z cysterskiej na benedyktyńską. To tu w latach 1579-1631 ksienią była Magdalena Mortęska, która zainicjowała reformy reguły benedyktynek jak również rozwój samego klasztoru chełmińskiego, także pod kątem muzyki klasztornej. Zakon benedyktynek funkcjonował do kasaty przez Prusaków w 1821 roku. Wtedy zabudowania klasztorne wraz z kościołem przejęły szarytki (Siostry Miłosierdzia).

Brak informacji na temat istnienia tu organów w czasie pobytu cysterek w tym miejscu. Reguła benedyktyńska zabraniała grania na instrumentach zakonnicom, mimo to dopuszczano akompaniament organów podczas nabożeństw. Staraniem ksieni Mortęskiej, która stawiała nacisk na różne formy muzyczne w kalsztorze, w 1580 roku rozpoczęto budowę nowych organów. Organmistrz otrzymał wtedy 500 florenów wraz z wiktem. Wkrótce potem nowo zbudowany instrument został powiększony o 5 nowych głosów oraz 6 klinowych miechów, kosztem 250 florenów. Już w 1603 roku organy zreperowano za 45 florenów. 

W latach 1613-1619 również staraniem ksieni Mortęskiej zbudowano kolejny, jeszcze bardziej okazalszy instrument. Jego twórcą był organmistrz Christian Neumann z Nowego Miasta Lubawskiego (wcześniej w Ornecie). Prawdopodobnie niektóre elementy ze starych organów zostały wykorzystane w nowym dziele. Organmistrz otrzymał 900 florenów, utrzymanie czeladników kosztowało 450 florenów, a drewno 200 fl. Mortęska podarowała ze swoich środków centar cyny oraz zapłaciła za budowę "pozytywu małego". Nowe organy miały 35 głosów na trzech sekcjach manuałowych i jednej pedałowej, które zasilało 6 miechów klinowych. Instrument Neumanna wyróżniał się nadto bogatą szafą utrzymaną w stylu późnego renesansu o cechach manierystycznych, której polichromie wykonał malarz Johann (Hanusz) Krüger ze Świecia. Do dziś należy on do najbardziej okazałych prospektów organowych w Polsce.

Organy dotrwały prawdopodobnie do 1945 roku, choć zapewnie nieużytkowane od dłuższego czasu. Wtedy to, z pominięciem bogatej szafy organowej, zostały rozebrane i zastąpione przez organy firmy Schlag & Söhne ze Świdnicy, ściągnięte z nieczynnego ewangelickiego kościoła w regionie. Wiatrownice instrumentu zainstalowano jedynie w szafie głównej organów, Rückpositiv pozostał pusty. Pneumatyczny stół gry ustawiono na chórze zakonnym, za tamtejszym ołtarzem.

Przed rokiem 1996 piszczałki głosów Bordun 16' i Gedackt 8' zostały przesunięte o oktawę do góry. 

Skala manuałów: C-f3; skala pedału: C-d1.


Budowniczy
Schlag & Söhne
Opus
561
Rok zakończenia budowy
1900
Stan instrumentu
Dostateczny
Liczba głosów
11
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
pneumatyczna
Traktura rejestrów
pneumatyczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
1. Bordun 16' *1. Salicional 8'1. Subbass 16'
2. Principal 8'2. Portunalfl. 8'2. Violoncello 8'
3. Gambe 8'3. Traversfl. 4'
4. Gedackt 8' **
5. Octave 4'
6. Quinte 2 2/3' u. Octave 2'
Pomoce
Połączenia: Manualcoppel, Pedalcoppel (I/P)
Calcantenzug
Przypisy
*) obecnie 8'
**) obecnie 4'
Stół gry

Stół gry

Prospekt z perspektywy chóru zakonnego

Prospekt z perspektywy chóru zakonnego






Źródło
E. Hinz, Z dziejów muzyki kościelnej w diecezji chełmińskiej, Pelplin 1994; Wizja lokalna.
Autor
Bartosz Skop


Ostatnia modyfikacja: 2021-03-30 18:33:57

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła (podominikański) (Chełmno ) - 24 głosów
Kościół św. Jakuba i św. Mikołaja (pofranciszkański) (Chełmno ) - 14 głosów

MagazynNaszeStrony
MagazynNaszeStrony 2022-06-01 12:45:54
Pięny instrument, dziękujemy za opis - kilka zdań z Waszego opisu zacytowane zostało pod naszym filmem z Kościoła św. Janów w Chełmnie. Dziękujemy!

https://www.youtube.com/watch?v=TM2DBR5PvUs