Kościół św. Jana Chrzciciela Żuławka Sztumska (pomorskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Parafia Żuławka utworzona została około 1250 roku. Tutaj miał powstać jeden z kościołów, do których budowy zobowiązali się pokonani Prusowie w traktacie dzierzgońskim z 7 lutego 1249 roku. Obecny kościół powstał na przełomie XIII i XIV wieku. W czasach wojen szwedzkich palony, swoją obecną formę zewnętrzną jak i wewnętrzną uzyskał po odbudowie w latach 1695-1696. Krótko po odbudowie pojawiły się organy z pozłoconym prospektem, o których istnieniu wspomniano w wizytacji bp. Wojciecha Leskiego z 1749 roku. 

Zupełnie nowe organy zostały zbudowane w 1887 roku przez renomowany warsztat Augusta Terletzkiego z Elbląga. Instrument posadowiono na nowej drewnianej emporze muzycznej. Instrument otrzymał 8 głosów na jednej sekcji manuałowej i jednej pedałowej. Co ciekawe, w katalogach firmy Terletzki podawana jest liczba 9 rejestrów (być może zaliczono tu połączenie z pedałem). Sekcje te stoją na wiatrownicach o konstrukcji klapowo-zasuwowej z układem tonów na C-Cis. Stół gry przylegający do szafy organowej od strony południowej. Pod wiatrownicami (znajdującymi się na jednej wysokości), znajduje się jeden miech magazynowy, obciążony cegłami. Sprawne stanowisko do kalikowania składające się z dwóch miechów czerpakowych. Obecnie powietrza dostarcza dmuchawa elektryczna znajdująca się w wieży. Cynkowe piszczałki prosektowe zostały wstawione po 1917 roku, kiedy oryginalne, wykonane z wysokoprocentowej cyny, zostały zarekwirowane na cele wojenne. Prawdopodobnie instrument nie uległ dewastacji po działach wojennych w 1945 roku. 

Już w 1983 roku organy wymagały konserwacji, a elementy drewniane były zaatakowane przez drewnojady. Obecnie stan jest podobny. Rozregulowana traktura, jak i nieszczelności we wiatrownicy pedałowej, utrudniają używanie rejestrów tej sekcji. Jeden z tonów klawiatury manuałowej ma całkowicie zerwany abstrakt, w klawiaturze pedałowej jest ich kilka. Dwa z cięgieł są nieoryginalnej proweniencji. Instrument miał prawdpodobnie także dzwonek kalikancki. W jego miejscu znajduje się włącznik dmuchawy. Dmuchawa elektryczna dostarcza niedostateczną ilość powietrza, co wraz z nieszczelnościami w kanałach powietrznych, jak i w miechu powoduje "duszenie się" instrumentu przy włączonej większej liczbie głosów. Konstrukcja szafy, jak i statyka piszczałek, są stabilne. 

Organy kwalifikują się do kapitalnej renowacji. Wartym odnotowania jest fakt, iż są one jednym z najlepiej zachowanych w regionie mechanicznymi organami z warsztatu Augusta Terletzkiego.

Skala manuału: C-f3; skala pedału: C-d1.


Budowniczy
August Terletzki
Rok zakończenia budowy
1887
Stan instrumentu
Zły
Liczba głosów
8
Liczba klawiatur
I+P
Traktura gry
mechaniczna
Traktura rejestrów
mechaniczna
Dyspozycja instrumentu
ManuałPedał
1. Principal 8'1. Subbass 16'
2. Gambe 8'2. Octavbass 8'
3. Floete 8'
4. Salicional 8'
5. Octave 4'
6. Progressio harmonica 2-3fach
Pomoce
Pedal-coppel
Calcanten-glocke (na jego miejscu znajduje się włącznik dmuchawy)
Stół gry

Stół gry






Źródło
Bartosz Skop, lista instrumentów wybudowanych przez firmę Terletzki - Wittek (w przygotowaniu);
M. Józefczyk, Z dziejów religijnych Pomezanii w XVIII wieku, t.1 (Synteza dziejów), Malbork 2015, s. 186-192;
Karta ewidencyjna zabytku
Autor
Bartosz Skop


Ostatnia modyfikacja: 2019-05-13 19:48:06