Kościół Matki Bożej Częstochowskiej Modlikowice (dolnośląskie)

Rys historyczny kościoła i organów
Kościół parafialny pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Modlikowicach wzmiankowany w źródłach w 1385 r. Budowla gruntownie przebudowana została w XVIII w. Restaurację świątyni przeprowadzono w latach 1820-1827. Kościół jest budowlą klasycystyczną, założoną na rzucie prostokąta z czworoboczną wieżą od frontu. Remont przeprowadzony został w 1995 r. Przed II wojną światową kościół był własnością Parafii Ewangelickiej. Po 1945 r. Modlikowice przyłączone zostały do Parafii Rzymskokatolickiej w Zagrodnie. Parafia w Modlikowicach erygowana została w 1958 r.
Organy w kościele parafialnym pw. Matki Bożej Częstochowskiej wybudował w 1876 r. organmistrz E. Wildner z Warty koło Bolesławca. Organy po 1945 uległy stopniowej degradacji. Od kilku dziesięcioleci są nieczynne. Sekcja brzmienia zupełnie pozbawiona jest piszczałek metalowych.

Szafa organowa
Instrument ustawiony jest na emporze okalającej wnętrze kościoła z trzech stron. Prospekt usytuowany jest na osi nawy głównej, po przeciwległej stronie ołtarza głównego. Nad zakrystią z tyłu ołtarza głównego umiejscowiona jest osobna empora. Wymiary szafy organowej: szerokość 284 cm, głębokość 204 cm. Prospekt klasycystyczny o prostej linii konturu. malowany (kolor: beż i brąz). Kolorystyka wtórna, szafa pomalowana jest farbą olejną. W architektonice prospektu wyodrębnić można trzy pola piszczałkowe o jednakowej wysokości.. Część centralną, tworzy jedno pole piszczałkowe ujęte w prostokątne obramienia. Części skrajne flankują dwa pola ujęte prostokątnymi segmentami. Wszystkie pola zwieńczone na jednej wysokości prostym gzymsem. Prospekt nie jest ozdobiony dekoracją snycerską. Wszystkie pola piszczałkowe pozbawione są w chwili obecnej całego kompletu piszczałek. W ich miejsce wstawiona jest jedynie prowizoryczna imitacja piszczałek wykonana z drewna. Boczne pola do połowy w skrajnych częściach przykryte są płycinami wypełnionymi drewnianą kratką o ukośnym podziale pól. Płyciny te zdjęte są z jednego z bocznych pół ściany szafy i przecięte na dwie połowy. Na podstawie zachowanych zawieszaków i otworów na klocach w prospekcie można odtworzyć następujący układ piszczałek prospektowych: 11 + 9 + 11. Podstawa prospektu wykonana w formie boazerii o podziałach nawiązujących do jego górnych partii. Boczne ściany szafy w prowizoryczny sposób przykryte są płytą pilśniową pomalowaną farbą olejną. Lewa ściana szafy organowej pozbawiona jest dwóch filunków z wypełnieniem ażurowym w części nad gzymsem, dwóch filunków z wypełnieniem płycinowym brakuje w części cokołowej. W prawej ścianie bocznej zachowały się dwa filunki z wypełnieniem ażurowym, brak dwóch filunków w części cokołowej. Prawa ściana pozbawiona jest gzymsu oddzielającego część cokołową od górnej części szafy. Na lewej ścianie stwierdza się brak mniejszego gzymsu. Brakuje filunków z wypełnieniem płycinowym w części cokołowej z obu stron stołu gry. Nie zachowały się listwy przykrywające kloce w dolnej części każdego z pól piszczałkowych.

Stół gry
Stół gry wbudowany jest w centralną część cokołu organów, bezpośrednio pod centralnym polem piszczałkowym. Organista podczas gry zwrócony jest tyłem do ołtarza. Stół gry zachowany w całości z okresu budowy organów. Zamknięcie stołu wykonane jest w formie drewnianej szafki o wym.: 129 cm x 75 cm. Do dwóch skrajnych krawędzi szafki przymocowane są drewniane drzwi. W chwili obecnej stwierdza się brak obu drzwi, pozostałością po nich są jedynie zachowane części zawiasów. Stół gry wyposażony jest w dwa manuały o zakresie klawiatury: C-d³ (51 klawiszy). Klawisze diatoniczne pokryte są okleiną kostną, nakładki klawiszy chromatyczne wykonane z hebanu. Klawisze kompletne, stwierdza się stan mocnego zabrudzenia kurzem i warstwa pyłu drewnianego, będącego skutkiem czynnego działania drewnojadów. Stan zachowania okładziny kostnej dobry, wymiana konieczna jest jedynie w kilku miejscach. Dobrze zachowane są nakładki klawiszy chromatycznych wykonane z drewna hebanowego. Obramienia klawiatury mocno zniszczone są przez drewnojady, wymagają częściowej rekonstrukcji. Całkowicie zniszczone jest ofilcowanie i kaszmirowanie. Klawiatura wymaga kompleksowej rewaloryzacji. Po bokach klawiatur umieszczone są symetrycznie w dwóch pionowych rzędach wyciągane manubria, włączające poszczególne głosy, połączenia i urządzenia dodatkowe. Łączna liczba manubriów: 16 szt. (2 x 8), stwierdza się brak 4 szt. Nazwy głosów wraz z określeniem stopażu oraz nazwy połączeń i urządzeń dodatkowych umieszczone były pierwotnie są na okrągłych, wypukłych szyldach wykonanych z porcelany. W chwili obecnej stwierdza się brak całego kompletu porcelanowych szyldów w liczbie 16 szt. Nie zachował się także pulpit na nuty.
Klawiatura pedałowa prosta, o zakresie C-d¹ (27 klawiszy). Klawiatura kompletna, stan zachowania dobry. Zachowana ławka dla organisty całkowicie zniszczona, wymaga rekonstrukcji.

Traktura
Traktura gry i rejestrów mechaniczna. Wałki skrętne traktury tonowej umieszczone na osobnych deskach dla I i II manuału wykonane ze stali, stan zachowania dobry. Znaczna część abstraktów traktury tonowej połamana. Zniszczone abstrakty należy zrekonstruować. Wałki skrętne sekcji pedałowej oraz połączenia Pedal coppel umieszczone na osobnych deskach wykonane z drewna. Abstrakty w tych częściach traktury wymagają uzupełnień. Stan zachowania wałków skrętnych i wyciągów registrowych dobry. Stwierdza się duży stopień zabrudzenia kurzem, w drewnianych częściach traktury stwierdza się czynne działanie drewnojadów.

Wiatrownice
Głosy organów umieszczone są na dwóch wiatrownicach klapowo-zasuwowych. Głosy sekcji manuałów ustawione są na jednej, bliźniaczej wiatrownicy klapowo-zasuwkowej bezpośrednio za prospektem, na wysokości gzymsu. Piszczałki obu sekcji ustawione są na wiatrownicy całotonowo, największe znajdują się na osi instrumentu. Głosy sekcji pedałowej ustawione są na jednej wiatrownicy klapowo-zasuwowej w tylnej części organów, bezpośrednio za pomostem oddzielającym wiatrownicę manuałów. Piszczałki ustawione są całotonowo, największe umieszczone są na osi organów. Stan zachowania wiatrownic dobry, witrownice na z zewnątrz i wewnątrz mocno zabrudzone. Klapy mocno zniszczone, oskórowanie wymaga całkowitej wymiany. Mosiężne sztyfty pokryte grubą warstwa korozji, ich znaczna część nadaje się do wymiany. Zniszczone są także sprężyny dociskające klapy. Kloce zachowane, wymagają pełnej rewaloryzacji. Ławeczki zachowane częściowo: ok 60 % stanu. Pozostała część jest połamana, bądź nie zachowała się. Czynne działanie drewnojadów stwarza zagrożenie zniszczenia wiatrownic. 

Miechy
Organy mają dwa miechy klinowe o wymiarach: 220 cm x 130 cm. Miechy ustawione są etażowo na drewnianej konstrukcji na strychu kościoła bezpośrednio nad organami. Dźwignie podnoszące miechy wysunięte są z prawej strony konstrukcji nośnej, gdzie tworzą stanowisko dla kalikanta. Drewniany kondukt łączący miechy z organami przepuszczony jest sklepienie kościoła pionowo w dół. Stan zachowania dobry, poszycie skórzane miechów całkowicie zniszczone. Organy nie mają napędu elektrycznego.

Opis inwentaryzacyjny głosów
Zachowane piszczałki sekcji brzmieniowych organów w całości pochodzą z warsztatu E. Wildnera. Stylistyka brzmieniowa organów jednorodna, reprezentuje romantyczny typ estetyki. Dyspozycja głosów w całości zachowana z okresu budowy. Stwierdza się całkowity brak metalowych piszczałek w obsadzie poszczególnych głosów. Zachowały się jedynie piszczałki drewniane. W obsadzie głosów wykonanych w całości lub częściowo z drewna zauważa się braki. Czynne działanie drewnojadów w znacznym stopniu przyczyniło się do degradacji zachowanej substancji. Z powodu braku szyldu na manubriach, dyspozycja głosów odtworzona została na podstawie inskrypcji umieszczonych na zachowanych piszczałkach oraz w oparciu o menzury otworów w ławeczkach. Nazewnictwo głosów podano w oparciu o zachowaną dyspozycję organów E Wildnera z Niwic, Parafia Kotliska. Rekonstrukcja dyspozycji głosów wraz ze szczegółowym opisem inwentaryzacyjnym znajduje się w poniższym zestawieniu. Z powodu zniszczeń traktury, przypisanie funkcji brakującym manubriom jako: Octav coppel i Calkant na obecnym etapie badań mają charakter hipotetyczny