Kościół św. Wojciecha Szczawnica (małopolskie)

Neogotycki kościół parafialny pod wezwaniem świętego Wojciecha w Szczawnicy był budowany w II połowie XIX wieku. Organy zostały zbudowane w 1895 roku przez Tomasza Falla, o czym świadczy porcelanowa tabliczka nad klawiaturą manuału II z napisem:

TOMASZ FALL ORGAVMISTRZ
W SZCZYRZYCU

Odbioru instrumentu dokonał 19 września 1895 r. Stefan Surzyński, organista katedry tarnowskiej, brat słynnych kompozytorów Józefa i Mieczysława. Jego opinia wydrukowana w prasie brzmiała następująco:

Dnia 19. września 895 zostałem zaproszony przez W-go Proboszcza Adolfa Albina do Szczawnicy celem ocenienia i odebrania nowo zbudowanych organów w tamtejszym przepięknym kościele parafialnym, zrobionych przez organmistrza p. Tomasza Falla w Szczyrzycu.

Na mocy szczegółowej rewizji wspomnianych organów powziąłem o nich następującą opinię:

Organy rozpuszczone (volles Werk) mają silny i wspaniały głos, brzmią mocniej niżby się tego, sądząc z zewnętrznych rozmiarów spodziewać można, co w pierwszym rzędzie wybornej akustyce kościoła przypisać należy. Brzmienie jest jednostajne t.j. przy rozpuszczonych organach nie czuć żadnego natężenia ani też osłabienia głosu, ponieważ przypływ wiatru jest równo rozprowadzony.

Pojedyncze głosy są znakomicie intonowane i nastrojone; - przy uderzeniu klawisza i odezwaniu się tonu można od razu poznać właściwy każdego głosu koloryt i precyzą. Na szczególną pochwałę zasługuje koloryt t zw. "Gamba" i "Vox coelestis" w pozytywie.

Konstrukcya miechów jest bardzo trwała - chodzą lekko, mają ruch spokojny i nawet przy najgłośniejszem graniu nie sprawiają kalkanciście żadnych trudności.

Tzw. traktury i cały mechanizm chodzą bardzo lekko, mają ruch spokojny tak, że kilka godzin bez przerwy można grać pełnymi organami i nie czuje się wytężenia, co jest wielką zaletą tych organów.

Przy uderzeniu klawiszów nie słychać żadnego tłuczenia się, ani szmeru, bo mechanizm akuratnie jest wykonany i klawisze lekko nawet przy kopulacji (połączeniu) dwóch klawiatur podnoszą się i spuszczają. Rejestra wysuwają się i zamykają bardzo lekko - wysunięte same się nie cofają. Cena organów 2.250 zł. bardzo niska, bo jest głosów brzmiących 18, za co gdzieindziej, według obliczenia sławnego organmistrza Steinmayera w Oettingen trzebaby zapłacić najmniej 3.500 zł. Widać stąd, że p. Fall zbudował te organy nie dla zarobku, lecz dla zyskania sobie imienia, które mu się sądząc po tych organach, słusznie należy.

Śmiało sądzić mogę, że przy regularnej wentylacyi kościoła i umiejętnem pielęgnowaniu i strojeniu instrument ten, piękny także i co do zewnętrznej struktury w stylu czysto gotyckim, w długie lata przyczyniać się będzie do podniesienia chwały Bożej w wspaniałej świątyni szczawnickiej.

Stefan Surzyński
dyrektor chóru przy katedrze w Tarnowie

Do powyższego pisma dodać muszę, że p. Fall to człowiek uczciwy i pobożny, skromny w wymaganiach i cichy pracownik i jako taki zasługuje na to, aby go Przew. Księżom Proboszczom polecić.

Ks. Adolf Albin,
proboszcz w Szczawnicy.

Jest to jeden z największych instrumentów tego organmistrza. Około roku 2010 organy były remontowane przez firmę Ziemiańskich, spadkobierców szczyrzyckiego mistrza. Wtedy została wymieniona klawiatura nożna ze względu na zbyt duże zużycie będące efektem ponadstuletniej eksploatacji. Organy są sukcesywnie strojone ze względu na odbywające się corocznie w lipcu koncerty w ramach festiwalu Muzyka nad Zdrojami.

Prospekt neogotycki, jedenastoosiowy (dwie skrajne wieże niższe od środkowej), zawiera 45 piszczałek głosu Principal 8. z drugiego manuału. Z tyłu widoczne są cztery największe piszczałki głosu Violon Cello 16. z pedału, które ze względu na swoją wysokość są gierowane.

Sekcja manuału I znajduje się z lewej strony szafy (patrząc od prezbiterium), sekcja manuału II z prawej strony, natomiast wiatrownica pedału znajduje się za wiatrownicami manuałów.

Stół gry jest wbudowany w lewy bok szafy organowej (patrząc od prezbiterium), natomiast dźwignia do kalikowania i dmuchawa elektryczna (cichobieżna, w pudle wytłumiającym) z prawej strony (patrząc od prezbiterium). Wiatrownice klapowo-zasuwowe. 

Skala manuałów: C-f³; skala pedału: C-d¹.

Pisownia i kolejność głosów w dyspozycji oryginalna, według ustawienia na wiatrownicach od strony prospektu.