Kościół św. Jana Chrzciciela Jonkowo (warmińsko-mazurskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Pierwsza znana obecnie informacja o istnieniu organów pochodzi z około pierwszej połowy XVIII wieku, mówiąca o budowie organów przez Johanna lub Georga Wolffa. Pod koniec wieku XVIII kościół został przebudowany, jednak nie znane są losy tego instrumentu. Zachowana, choć silnie przebudowana do dziś szafa organowa zdaje się potwierdzać fakt, że w latach ok. 1840-1860 zupełnie nowe organy zbudował Joachim Terletzki z pobliskiego Sząbruka. Identyczna snycerka oraz inne detale prospektu znajduje się w innych organach tego organmistrza (Sząbruk, Florczki). Jak duży był to instrument, tego na razie nie wiadomo. Jeszcze pod koniec XIX w. A. Boetticher w swojej monografii ''Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreußen. Bd. 4: Die Bau- und Kunstdenkmäler in Ermland'' organy określił jako ''nowe''.

W latach 1911-1914 kościół został gruntownie przebudowany i rozbudowany według planów Fritza Heitmanna. Został wybudowany nowy, trójnawowy korpus świątyni w poprzek względem osi starego kościoła.  Po rozbudowie dawna oś kościoła stała się pierwszym przęsłem nowej świątyni. Centralnie, w odwrotną stronę nawy głównej zostało wybudowane wgłębienie na emporę organową (starą rozebrano, a ślady po niej zachowały się do dnia dzisiejszego).

Podczas rozbudowy kościoła usunięty został stary instrument Joachima Terletzkiego. W 1915 roku, już po zakończeniu prac budowlanych, nowe organy zbudowała firma Bruno Goebel z Królewca. Swoje dzieło oznaczyła numerem 323 (Goebel opusował swoje instrumenty z uwzględnieniem realizacji swojego poprzednika, Maxa Terletzkiego). Instrument otrzymał 15 głosów na dwóch sekcjach manuałowych i jednej pedałowej. Z starych organów Goebel wykorzystał prospekt organowy oraz najprawdopodobniej pewną ilość zdatnych do użycia piszczałek (typowa praktyka tego organmistrza na początku XX wieku). Szczególną uwagę zwraca unikatowe zastosowanie 3 szaf organowych. Sekcja manuału I w części skali C-h znajduje się w prawej szafie, a część c1-f3 w szafie lewej. Sekcja manuału II (Echowerk) oraz pedału znajdują się w szafie środkowej. Goebel rozczłonkował stary prospekt Terletzkiego tak, że dawne lewe pole piszczałkowe znajduje się przy prawej szafie, a prawe pole przy lewej. Część centralna została przyporządkowana szafie środkowej wraz z mniejszymi bocznymi panelami pól piszczałkowych (nieme), które zostały prawdopodobnie ustawione w poprzek. Wszystkie wiatrownice są systemu upustowego, obsługiwane trakturą pneumatyczną. Stół gry znajdujący się bezpośrednio przed środkową szafą organową usadowiony jest w kierunku ołtarza głównego. Typowa dla firmy Goebel, niezmieniona od 1915 roku dyspozycja zachowała swój późnoromantyczny, wschodniopruski charakter. 

Obecnie organy wymagają kapitalnego remontu i konserwacji. Występujące nieregularne opóźnienia są po części skutkiem braku konserwacji i regulacji oraz problematycznej i skomplikowanej pneumatyki firmy Goebel, skłonnej do większych opóźnień. Innym, dodatkowym problemem jest zastosowanie 3 oddalonych od siebie szaf organowych, które te opóźnienia potęgują. Mimo stanu i wad technicznych jest to jeden z najciekawszych oraz najlepiej zachowanych instrumentów firmy Goebel z Królewca. Równie cenna i zasługująca na ochronę konserwatorską jest niezmieniona przez lata romantyczna dyspozycja instrumentu, oddająca charakter ówczesnej wschodniopruskiej sztuki budownictwa organowego.


Budowniczy
Bruno Goebel
Opus
323
Rok zakończenia budowy
1915
Stan instrumentu
Dostateczny
Liczba głosów
15
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
pneumatyczna
Traktura rejestrów
pneumatyczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
1. Bourdon 16'1. Prinzipal amabile 8'1. Principalbass 16'
2. Principal 8'2. Gemshorn 8'2. Subbass 16'
3. Gamba 8'3. Salicional 8'3. Octavbass 8'
4. Flöte 8'4. Voix céleste 8'
5. Octav 4'5. Gedeckt 8'
6. Rauschquinte 2 fach 2 2/3'6. Rohrflöte 4'
Pomoce
Połączenia:
Manual-Coppel
Pedal-Coppel I M.
Pedal-Coppel II M.
Suboctav-Coppel II z. I
Superoctav-Coppel II z. I (realny)

Stałe kombinacje:
Piano
Mezzo-Forte
Tutti
Auslöser

Żaluzja dla manuału II
Stół gry

Stół gry

Tabliczka budowniczego

Tabliczka budowniczego

Szafa lewa

Szafa lewa

Szafa prawa

Szafa prawa

Szafa środkowa

Szafa środkowa

Przycięta snycerka starego prospektu

Przycięta snycerka starego prospektu






Źródło
A. Boetticher, ''Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreußen. Bd. 4: Die Bau- und Kunstdenkmäler in Ermland'', Königsberg 1898.
J. Janca, W. Renkewitz, ''Geschichte der Orgelbaukunst in Ost- und Westpreußen von 1333 bis 1944 Bd, I'', Würzburg 1984, s. 249-251.
W. Renkewitz, J. Janca, H. Fischer, ''Geschichte der Orgelbaukunst in Ost- und Westpreußen von 1333 bis 1944 Bd, II,2'', Köln 2015, s. 298-307.
Katalog firmy Bruno Goebel.
Oględziny instrumentu wraz z organistą kościoła św. Jana, Krzysztofem Porębą
Autor
Bartosz Skop


Ostatnia modyfikacja: 2021-04-17 20:36:01