Kościół Świętej Rodziny Wrocław (dolnośląskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Kościół Świętej Rodziny powstał w latach 1929–1930 jako świątynia katolicka według projektu architekta Kurta Langera. Został zaprojektowany jako budowla modernistyczna z elementami neoromanizmu. Jest wybudowaną z cegły trzynawową bazyliką z wielką, masywną wieżą frontową.

Dostępne źródła błędnie datują budowę organów w kościele św. Rodziny podając rok 1934, a niektóre nawet 1937. Z „Zimpeler Nachrichten-Blatt” jasno wynika, że organy zostały zbudowane w roku 1931. Na stronie 2 wśród ogłoszeń parafialnych można tam przeczytać: „niedziela, 20 grudnia, godz. 5 po południu: uroczyste poświęcenie nowych organów połączone z nabożeństwem muzyki kościelnej”1. Ponadto Ludwig Burgemeister podaje wprost datę budowy organów: „Bracia Rieger, Karniów, Śląsk Sudecki: 1931 Wrocław–Sępolno”2.

Instrument został zbudowany jako opus 2522. Organy te miały wówczas 40 głosów (37 głosów realnych i 3 transmisje) i kwalifikowały się do grona większych instrumentów we Wrocławiu. Miały elektropneumatyczną trakturę gry i rejestrów, 3 manuały, klawiaturę nożną, 2 szafy ekspresyjne dla manuałów II i III  oraz unikalne jak na tamte czasy urządzenie: pamięć elektryczno-pneumatyczną umożliwiającą zapisywanie i zapamiętywanie 8 dowolnych kombinacji rejestrowych. Dzięki zapisowi dokonanemu przez Józefa Cynara przed przystąpieniem do przebudowy w 1980 r. możemy poznać oryginalną dyspozycję organów. Była ona następująca:

Manuał I Manuał II Manuał III Pedał
Hohlflöte 8' Vox Coelestis 8' Lieblich Gedakt 8' Echobass 16'
Principal 8' Salicional 8' Travers Flöte 8' Subbass 16'
Gemshorn 4' Quintade 8' Geigen Principal 8'    Contrabass 16'
Oktave 4' Quertflöte 8' Rohrquintade 4' Oktavbass 8'
Blockflöte 2 2/3'   Flöten Principal 8'    Prästant 4' Holzflöte 4'
Oktavin 2' Rohrflöte 4' Quertflöte 2' Nachthorn 2'
Mixtur 4 fach Principal 4' Terz 1 3/5' Dulcian 16'
Bordun 16' Waldflöte 2' Quinte 1 1/3' Posaune 16'
Trompete 8' Kornet 3-4 fach Sifflöte 1' Regal 4'
  Vox humana 8' Krumhorn 8'  
    Regal 4'  
    Dulcian 16'  

Połączenia: II/I 8’, III/I 8’, I 4’, II/I 4’, III/I 4’, II/I 16’, III/I 16’, I ab, III/II 8’, II 4’, III/II 4’, II 16’, III/II 16’, II ab, III 4’, III 16’, III ab, I/P 8’, II/P 8’, III/P 8’
Brak danych o urządzeniach dodatkowych i rejestrach zbiorowych

W takim oryginalnym stanie instrument służył przez lata, ale jego stan techniczny był coraz gorszy, szczególnie traktury elektropneumatycznej, która była już mocno zużyta i stopniowo stawała się przestarzałą. Kolejnym bardzo poważnym utrudnieniem w przeprowadzaniu drobnych napraw była bardzo wielka ciasnota wewnątrz instrumentu, uniemożliwiająca jakikolwiek dostęp do części mechanizmów, piszczałek w celu naprawy lub usunięcia banalnych, ale uciążliwych usterek, które pod koniec lat 70. XX wieku praktycznie uniemożliwiły grę. Wobec takiej sytuacji została podjęta decyzja o przeprowadzeniu kapitalnego remontu organów wraz z ich rozbudową. Szafa organowa została przesunięta do przodu (w kierunku ołtarza głównego) z głębi chóru muzycznego o 1,5 m, lecz z zachowaniem oryginalnego prospektu. Stół gry został wymieniony i usytuowany w nowym miejscu. Dyspozycja instrumentu została rozbudowana z 40 do 45 głosów. Dostęp do niektórych elementów możliwy był po raz pierwszy od momentu budowy organów w 1931 roku dopiero po przebudowaniu szafy organowej i jej wysunięciu. Remont wraz z przebudową i rozbudową instrumentu trwał od kwietnia 1980 roku do lutego 1981 roku. Prowadzony był przez zakład organmistrzowski Józefa Cynara z Wrocławia.

W 1995 roku, po kilkunastu latach eksploatacji, został przeprowadzony kolejny remont. Całość prac przeprowadził zakład organmistrzowski Antoniego Szydłowskiego. 

W roku 2005 Antoni Szydłowski przeprowadził kolejny remont wraz ze zmianą kolorystyki szafy organowej oraz renowacją piszczałek prospektowych. Zmiany również objęły trakturę kontuaru. Dotychczas istniejące w kontuarze przekaźniki i elektromagnesy zastąpiono nowszym systemem elektronicznym.

Od 1 do 4 marca 2016 roku prowadzono prace przy zmianie położenia kontuaru z bocznego na centralny. Obecnie kontuar usytuowany jest pod cokołem prospektu organów, a organista siedzi przodem do ołtarza, a nie, jak poprzednio, lewym bokiem. Prace te przeprowadziła firma organmistrzowska „Cynar” Piotra Cynara (wnuka śp. Józefa Cynara).

W sierpniu 2018 roku została zamontowana nowoczesna rozdzielnia prądu oraz zainstalowany nowy silnik wraz z dmuchawą zakupiony od węgierskiej firmy produkującej dmuchawy organowe „Könyves és Fia KFT”.

Obecnie (maj 2019) trwa I etap prac remontowych przy instrumencie. Wymienione zostały wszystkie zawory rejestrowe (typu upustowego) w każdym z manuałów oraz w sekcji pedału. Konserwacji poddany został także głos Krumhorn 8’ należący do III manuału. Prace prowadzone są przez firmę organmistrzowską „Kamerton” Wiesława Jelenia z Olszynki. Planowane są dalsze czynności przy organach.


Budowniczy
Rieger
Opus
2522
Rok zakończenia budowy
1931
Liczba głosów
45  (42)
Liczba klawiatur
3+P
Traktura gry
elektro-pneumatyczna
Traktura rejestrów
elektro-pneumatyczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIManuał IIIPedał
1. Bourdon 16'1. Prync. fl. 8'1. Prync. vl. 8'1. Kontrabas 16'
2. Pryncypał 8'2. Fl. harm. 8'2. Fl. kryty 8'2. Subbas 16'
3. Fl. otwarty 8'3. Kwintadena 8'3. Salicjonał 8'103. Echo 16'3
4. Oktawa 4'4. Pryncypał 4'4. Unda Maris 8'114. Oktawa 8'
5. Gemshorn 4'5. Fl. rurkowy 4'5. Praestant 4'5. Fl. drewn. 4'
6. Kwinta 2 2/3'66. Oktawa 2'46. Kwintadena 4'6. Róg nocny 2'
7. Oktawa 2'77. Fl. leśny 2'7. Nasard 2 2/3'7. Cynk 3x4
8. Cornet 4x88. Kwinta 1 1/3'98. Picolo 2'8. Mixtura 4x4
9. Mixtura 4x49. Acuta 4x49. Tercja 1 3/5'9. Puzon 16'
10. Trompet 8'10. Vox humana 8'10. Sifflet 1'10. Dulcjan 16'5
11. Mixtura 4x1211. Regał 4'5
12. Dulcjan 16'
13. Krumhorn 8'
14. Regał 4'
Pomoce
Połączenia: II-I, III-I, III-II, I super, II-I super, II-I sub, II super, I-P, II-P, III-P
Stała kombinacja: Tutti
4 wolne kombinacje, automat pedałowy, wyłączniki indywidualne głosów językowych, crescendo, tremolo manuału II, tremolo manuału III, żaluzja manuału III
Przypisy
1) „Zimpeler Nachrichten-Blatt” 3. Jahrgang, Nr 15, 15 grudnia 1931, s. 2.
2) Ludwig Burgemeister, „Der Orgelbau in Schlesien”, Zweite, erweiterte Auflage, bearbeitet von Hermann J. Busch, Dieter Großmann und Rudolf Walter, mit einem Beitrag über den Orgelbau zwischen den beiden Weltkriegen von Rudolf Walter. Frankfurt am Main, 1973, s. 245
3) transmisja głosu Bourdon 16' z manuału I
4) głos dodany przez Józefa Cynara w latach 1980-81
5) transmisja z manuału III
6) błędna nazwa, faktycznie głos fletowy 2 2/3’
7) pierwotnie Oktavin 2’. A. Szydłowski około roku 2011-2012 wymienił piszczałki na Oktawę 2’
8) w dyspozycji Riegera głos znajdował się w manuale II w wersji 3-4 fach
9) w dyspozycji Riegera głos znajdował się w manuale III
10) w dyspozycji Riegera głos znajdował się w manuale II
11) w dyspozycji Riegera głos znajdował się w manuale II pod nazwą Vox Coelestis 8’
Stół gry

Stół gry

Stara dmuchawa

Stara dmuchawa

Nowa dmuchawa

Nowa dmuchawa

Listwa z zaworami w czasie remontu

Listwa z zaworami w czasie remontu

Listwa z zaworami w czasie montażu po remoncie

Listwa z zaworami w czasie montażu po remoncie

Zdjęcie archiwalne

Zdjęcie archiwalne

Prospekt przed remontem (2005)

Prospekt przed remontem (2005)






Opis na medal

Powyższy artykuł został uznany przez Redakcję jako wzorcowy. Jest to szczególne wyróżnienie dla profesjonalnych opisów instrumentów: opartych o bogatą bibliografię oraz wizję lokalną, posiadających wyczerpujący i ciekawy opis, udokumentowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości oraz powstałych z dbałością o szczegóły. Opis posiadający to wyróżnienie jest wzorem dla wszystkich innych i powinien być przez nie naśladowany. Potwierdza również wiedzę i umiejętności autora w zakresie analizy budowy instrumentu.




Autor
Damian Dębicki


Ostatnia modyfikacja: 2021-04-01 12:17:52

Kościół NMP Wspomożycielki Wiernych (Księże Małe) (Wrocław) - 12 głosów
Kościół św. Wojciecha (Wrocław) - 54 głosów
Kolegiata Świętego Krzyża – kościół dolny św. Bartłomieja (Wrocław) - 10 głosów