Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia Lubiszewo Tczewskie (pomorskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Mimo iż kościół szczyci się ponad osiemsetletnią historią, nie wiadomo wiele o jego instrumentarium. Część zachodnia nawy, gdzie znajduje się chór, została zbudowana w obecnej formie dopiero w roku 1823. Szczegóły konstrukcyjne budowli wskazują, że już w momencie budowy przewidziano miejsce na instrument. Można też przypuszczać, że świątynia, która była hojnie dotowana przez właściciela pobliskiego majątku ziemskiego, dziedzica Czarlińskiego, posiadała organy. Jednak zmorą lubiszewskiej świątyni od lat są drewnojady. Jest więc wiarygodne, że w roku 1869, kiedy parafia zwróciła się do firmy Augusta i Maxa Terletzkich w Elblągu z prośbą o wybudowanie nowych organów, była w potrzebie nie z powodu dotychczasowego ich braku, ale ze względu na zniszczenie poprzednich. Zbudowano instrument o 12 głosach, który kosztował 299 talarów, 5 srebrnych groszy i 10 fenigów (zachował się rachunek). Prawdopodobnie przez działalność drewnojadów jego stan pogorszył się w następnych latach.

W roku 1914 po raz kolejny zamówiono w elbląskim warsztacie nowy instrument, istniejący do dziś. Tym razem wykonawcą był następca i uczeń Augusta Terletzkiego, Eduard Wittek. Nowe organy, opus 460 tej firmy, otrzymały 16 głosów, z czego dwa pedałowe stanowią transmisje z manuału I: Cello 8' gra piszczałkami głosu Gamba 8', Gedackt zaś jest tożsamy z głosem Bordun 16'. Ponadto głos Floete 4' (manuał II) złożony jest w części z metalowych piszczałek pochodzących z poprzedniego instrumentu. Charakterystyczny dla warsztatu Wittka głos Konzertfloete 8' (manuał II) jest w pierwszej oktawie kryty, dwie następne są otwarte, natomiast ostatnia jest przedęta. Także Gedackt 8' (manuał II) złożony jest z piszczałek krytych w dolnym rejestrze, rurfletu w środkowym i otwartych w górnym. Głos Vox Coelestis 8' (manuał II) korzysta z piszczałek Aeoliny strojonych równo z innymi, dodając do nich nieznacznie odstrojony chór, generujący delikatne akustyczne dudnienie. Prospekt z niemymi piszczałkami oraz szafa organowa pochodzą z czasów budowy organów. Jedynie gwiazda prospektowa zdaje się być starsza. Być może w poprzednich organach była ona ruchoma. Organy te były od początku wyposażone w dmuchawę elektryczną, ale zachował się zespół miechów uruchamianych nożnie.

W roku 1961 organy zostały gruntownie wyremontowane. Drewniana część instrumentu została częściowo wymieniona, a niektóre piszczałki uzupełnione. Miechy wraz z dmuchawą przeniesiono na strych kościoła, co później niekorzystnie wpływało na działanie instrumentu. Stół gry, który pierwotnie umieszczony był w boku szafy organowej, został odwrócony, co poprawiło kontakt wzrokowy organisty z prezbiterium. Zachowały się naklejki przewozowe na elementach organów, stąd wiadomo, że były one naprawiane w Bydgoszczy. 

Aż do roku 2008 dotrwały te organy bez żadnej reperacji, wskutek czego znalazły się w bardzo złym stanie. Piszczałki drewniane w znacznej mierze należało wykonać na nowo, gruntownej naprawy wymagała też traktura. Proszona o opinię diecezialna komisja stwierdziła, że organy należy wymienić w całości. Zaproponowano wstawienie do starej szafy organów sprowadzonych ze zdesakralizowanego kościoła w Niemczech. Jednak dzięki staraniom ówczesnego proboszcza, śp. ks. Romana Misiaka, remontu podjął się organmistrz Jerzy Kurecki z Koźmina, który z wielkim pietyzmem potraktował istniejącą materię brzmieniową (niektóre piszczałki sklejając w części z zachowanego materiału, inne rekonstruując). Częściowo wymienił trakturę i zainstalował nową dmuchawę z miechem magazynowym, umieszczoną tym razem w pomieszczeniu nawy. Inwestycja została sfinansowana z ofiar parafian z Lubiszewa i z zaprzyjaźnionej niemieckiej parafii Kirschhausen. Renowacja zakończyła się w lipcu 2009 roku. Podczas uroczystości połączonej z koncertem organy poświęcił biskup pelpliński Jan Bernard Szlaga.

Od tamtego czasu cały instrument jest sprawny. Cieszy fakt, że mimo wielu niesprzyjających okoliczności zachowano oryginalną dypozycję, a koncepcja budowniczego została niezmieniona po dzień dzisiejszy.

Skala manuałów: C-f3, skala pedału: C-d1.


Budowniczy
Eduard Wittek
Opus
460
Rok zakończenia budowy
1914
Stan instrumentu
Bardzo dobry
Liczba głosów
16  (14)
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
pneumatyczna
Traktura rejestrów
pneumatyczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
1. Konzertflӧte 8'1. Vox Coelestis 8'1. Oktavbass 8'
2. Gamba 8'2. Flӧte 4'2. Cello 8' *
3. Principal 8'3. Geigen-principal 8'3. Subbass 16'
4. Bordun 16'4. Gemshorn 8'4. Gedackt 16' *
5. Oktave 4'5. Gedackt 8'
6. Mixtur 4fach 2 2/36. Aeolina 8'
Pomoce
Połączenia:
Pedalkoppel II
Pedalkoppel I
Superoktavkoppel II z. II
Superoktavkoppel II z. I
Suboktavkoppel II z. I
Manualkoppel

Tremolo (dobudowane)
Pedalumschaltung ab
Piano, Mezzoforte, Forte, Tutti
Kalkanten Glocke (nieczynny)
Przypisy
*) transmisja z manuału I
Stół gry

Stół gry

Manuały i włączniki rejestrów

Manuały i włączniki rejestrów

Wnętrze szafy

Wnętrze szafy

Detal prospektu z gwiazdą

Detal prospektu z gwiazdą






Źródło
Katalog reklamowy firmy "August Terletzki" z Elbląga
Autopsja
Za część informacji dziękuję kolegom Bartoszowi Skopowi i Piotrowi Mańkowskiemu
Autor
Karol Giełdon


Ostatnia modyfikacja: 2021-03-31 13:59:46