Kościół św. Katarzyny Brąswałd (warmińsko-mazurskie)

Obecny, monumentalny kościół w Brąswałdzie (niem. Braunswalde) jest już trzecim obiektem sakralnym w tym miejscu. Wybudowany został w latach 1894-1896 według projektu znanego architekta warmińskiego Fritza Heitmanna z Królewca. W 1897 roku został uroczyście poświęcony przez ówczesnego biskupa warmińskiego ks. Andreasa Thiela. Kościół w Brąswałdzie słynie przede wszystkim z polichromii wypełniających całe wnętrze świątyni, wykonanych w latach 1908-1912 roku przez malarzy H. Zeptera i J. Brandta na zlecenie proboszcza ks. Walentego Barczewskiego. Przedstawiają one historyczne sceny z dziejów Polski oraz Warmii.

W poprzednim kościele nowe organy zostały zbudowane w 1848 roku przez Joachima Terletzkiego z Sząbruka. Prace organmistrzowskie ukończono w sierpniu. Instrument otrzymał 8 głosów w manuale i 2 w sekcji pedału oraz rejestry Pauken i Cymbelstern. Obecne organy zbudował znany na Warmii warsztat Maxa Terletzkiego (syn Joachima) z Królewca w 1883 roku. W innych źródła widnieje również data 1882. Podczas budowy nowego instrumentu wykorzystano elementy poprzednich organów. Max Terletzki wyposażył go w 12 głosów rozdzielonych między dwie sekcje manuałowe oraz jedną pedałową. Piszczałki są ustawione na dwóch klapowo-zasuwowych wiatrownicach: jednej dla sekcji manuału I (w przedniej części szafy) oraz drugiej dla sekcji manuału II oraz pedału (w tylnej części szafy). Podczas budowy nowego kościoła instrument rozebrano, a następnie zainstalowano go w nowym gmachu w 1895 roku. Przeniesienie organów wiązało się również z ich nowym umiejscowieniem: cały system powietrzny znajduje się na emporze organowej. Zastanawiające jest, dlaczego tak mały instrument nie został rozbudowany do tak dużej kubatury nowego kościoła. Najprawdopodobniej nie pozwoliły na to środki finansowe. Mimo tego, doskonała akustyka wnętrza sprawia, że organy są bardzo dobrze słyszalne w każdej części kościoła.

W 1899 roku, a więc krótko po wstawieniu go w nowe miesjce, instrument został zreperowany przez warsztat organmistrzowski Carla Novaka, za co parafia zapłaciła 144 marki. Zapewne podczas prac nad malowidłami ściennymi w latach 1908-1912 wymagana była ingerencja organmistrza. W 1917 roku zarekwirowano zdobione piszczałki prospektowe (nieme) wykonane z cyny. W okresie powojennym ubytki zostały uzupełnione. Instrument przetrwał II wojnę światową. W ciągu ostatnich 50 lat nieznany organmistrz przekształcił materię brzmieniową usuwając głos 8' (najprawdopodobniej Aeoline lub Gambe) i wstawiając na jej miejsce dwustopowowy flet z jednoczesną próbą dopasowania pisowni cięgła do pozostałych. Dodatkowo zainstalowano Tremolo (uruchamiane cięgłem najprawodpodobniej po dzwonku kalikanckim).

Obecnie instrument jest w złym stanie technicznym, nieszczelny miech magazynowy nie dostarcza odpowiedniej ilości sprężonego powietrza, silnik wymaga wymiany. Nieoryginalny aparat tremolo jest odłączony. Całość wymaga gruntownej renowacji, jednak nie jest widoczna działalność drewnojadów. Brąswałdzkie organy pozostają jednymi z najciekawszych instrumentów na terenie Warmii.

Skala manuałów: C-f³; skala pedału: C-d¹.