Kościół św. Marii Magdaleny Tychy (śląskie)

Początki parafii św. Marii Magdaleny w Tychach sięgają końca XV wieku. Najstarsza wzmianka o kościele w Tychach pochodzi z księgi „Liber retaxationum”, spisanej w 1529 roku. Dowiadujemy się z niej, że kościół zbudowano ok. 1482 roku. Kolejne informacje zachowały się w protokole wizytatora biskupiego, ks. Kazimierskiego, z roku 1598. W tym czasie (w latach około 1577-1628) kościół należał do pastorów ewangelickich.

Pierwszą wzmianką potwierdzającą fakt, że w kościele stały organy, jest zapis w dokumentach z wizytacji w 1720 roku, która mówi o nowym pozytywie. Instrument był niewielkich rozmiarów. Prawdopodobnie miał 8 głosów i jeden manuał (możliwe, że również pedał). Nie można wykluczyć jednak, że organy istniały już w XVII wieku, skoro w dokumentach wymieniany jest nauczyciel (rektor szkoły) który obejmował wówczas oba stanowiska.

W 1782 roku, po wieloletnich staraniach, kościół rozbudowano. Organy trzeba było wcześniej zdemontować i przenieść. Prawdopodobnie zainstalowano je w nowym kościele bez zmian, co potwierdza zapis sporządzony w 1790 roku. W opisie kościoła i jego wyposażenia jest wymieniony „pozytyw stary, reparacji potrzebujący”. Oznacza to, że wzmianka dotyczy pozytywu ze starego kościoła, który po 70 latach wymagał gruntownego remontu, z powodu braku systematycznych napraw.

W 1822 roku ksiądz proboszcz Kroczek postanowił przebudować chór kościelny. Wiązało się to z ponownym zdemontowaniem instrumentu. Po wybudowaniu nowego dużego chór zdecydowano o budowie nowych organów. Kolejny proboszcz Paweł Skóra w 1825 roku zamówił organy u organmistrza Josepha Weissa z Pyskowic. Organmistrz ten przedstawił 3 czerwca 1825 roku projekt wraz z dyspozycją zawierającą 25 głosów, rozdzielonych między 2 manuały i pedał. Projekt niestety nie został zrealizowany, gdyż organmistrz w tym samym roku zmarł. Budowy organów podjął się zatem Karl Kuttler z Opawy (1797-1876). Instrument posiadał 26 głosów, rozdzielonych na 3 manuały i pedał. Stół gry ustawiony był przodem do ołtarza, na osi instrumentu.

Gliwicki organmistrz Carl Volkmann złożył 4 czerwca 1856 roku ofertę na przebudowę organów Kuttlera, w której opisał instrument i podał jego dyspozycję. Nawiązywała ona do klasycznego wzorca.

Organy miały w sumie 5 sekcji brzmieniowych. Rozwiązanie to było nietypowe w ówczesnym budownictwie organowym na Górnym Śląsku.

Brak systematycznej opieki nad organami oraz zaniedbywanie napraw i usuwania usterek spowodowały, że po ok. 30 latach instrument nadawał się do remontu.
Do jego wykonania zgłosiło się w 1874 dwóch organmistrzów: Carl Volkmann z Gliwic i Carl Spiegel z Opola. Jednak prawdopodobnie żaden z nich nie wykonał prac związanych z odnową organów.

Stan tyskich organów nie był zadowalający, dlatego około 20 lat po próbach ich remontu i złożenia ofert przez Volkmanna i Spiegla zwrócono się o remont do firmy Heinrich Dürschlag & Söhn z Rybnika. Organmistrz przysłał ofertę w 1893 roku. Nie wiadomo, czy również i ten remont został ukończony. Brak jest w archiwum wzmianek o ukończeniu tej pracy lub protokołu jej odbioru.

W latach 1906-1907 przeprowadzono kolejną rozbudowę kościoła. W 1906 roku Karl Spiegel złożył ofertę budowy zupełnie nowego instrumentu. W 1907 roku organy już były gotowe i towarzyszyły uroczystości poświęcenia kościoła.

Dyspozycja organów przedstawiała się następująco:

Organy miały 25 głosów, 2 manuały i pedał. W instrumencie zastosowano pneumatyczną trakturę gry i rejestrów.

W 1938 roku organy wykazywały wiele usterek i wymagały ingerencji organmistrzowskiej. Ksiądz Proboszcz Jan Osyra zwrócił się w tej sprawie do firmy „Klimosz i Dyrschlag” z Rybnika, która w 1939 roku dokonała przebudowy instrumentu.

Wielokrotnie reperowany i rozbudowywany instrument, posiadający w swym wnętrzu części organów Spiegla i firmy „Klimosz i Dyrschlag”, nie spełniał oczekiwań parafii, był ponadto zawodny i wymagał ciągłych napraw. Zwrócono się więć do znanego Zakładu Organmistrzowskiego Dominika Biernackiego z Warszawy o przedstawienie projektu i kosztorysu na budowę nowych organów. Firma Biernackiego złożyła ofertę 24 maja 1964 roku. Projekt przewidywał budowę organów o trzech manuałach i pedale, z częściowym wykorzystaniem elementów poprzednich instrumentów. W sumie około 30% piszczałek pochodzi ze starych organów. Instrument ten, poświęcony w 1968 roku, istnieje do dzisiaj.

W 1976 roku, na chórze miał miejsce akt wandalizmu, w którym znacznie ucierpiał instrument. Do szafy organowej wtargnęło kilka osób, w wyniku czego kompletnemu zniszczeniu uległa duża część piszczałek, które zostały zmiażdżone poprzez podeptanie. Również jedne z drzwi prowadzących do szafy ekspresyjnej zostały wyrwane i zrzucone na piszczałki manuału II, które w wyniku tego uległy deformacji. Po tym incydencie organmistrz Jan Wyleżoł, który w tamtym czasie opiekował się instrumentem, dokonał wszystkich koniecznych napraw oraz uzupełnił znaczną część piszczałek.

Kolejny generalny remont organów wykonany został w 1994 roku przez Jana Wyleżoła, Mieczysława Klonowskiego i Marka Urbańczyka.