Kościół św. Jana Chrzciciela parafii św. Józefa (chrystusowców) Stargard (zachodniopomorskie)

Pierwsze organy w tym kościele zostały wybudowane w 1731 r. przez Joachima Wagnera, częściowo ufundowane przez stargardzkiego kupca Jakuba Sydowa wraz z żoną Katarzyną, którzy pokryli koszt 1400 talarów. Wagner musiał zmierzyć się z rozbieżnością między oczekiwaniami a dostępnymi środkami finansowymi. W efekcie zastosował zasadę podwójnej transmisji, dzięki której, bazując na 14 rzeczywistych głosach, uzyskano dodatkowe 6 transmitowanych głosów, co zwiększyło możliwości muzyczne. Dyspozycja instrumentu była następująca:

Niestety, mimo protestów fundatorów, parafia pozostawiła organy własnemu losowi i dopiero w 1746 roku magistrat zlecił ich ocenę techniczną i naprawę Johannowi Michaelowi Röderowi,
przeciwnikowi Wagnera. Za przeprowadzone naprawy otrzymał on 80 talarów. Konserwacja organów była później powierzana organmistrzom, którzy kontynuowali tradycję Wagnera – m.in. Georgowi Friedrichowi Grünebergowi (Szczecin), Johannowi Simonowi Buchholzowi i jego synowi Carl Augustowi (Berlin). Dzięki temu instrument przez długi czas pozostawał niemal w pierwotnej postaci. Zmieniło się to dopiero w 1846 roku, kiedy powierzono go stargardzikiemu organmistrzowi Heinrichowi Hottenrotowi, który dostosował brzmienie do nowych upodobań epoki. Hottenrot pozostawił jednak cenną dokumentację dotyczącą pierwotnej pracy Wagnera:

Poza wymienionymi dwoma rejestrami (Rohrflöte i Nasat) wszystkie inne rejestry Obermanualu są połączone z głównym manuałem. Przykładowo, Gedackt 8' i Oktava 4' znajdują się na dwóch wspólnych wiatrownicach. Ponieważ wiatrownice obu manuałów znajdują się obok siebie, otwory przewodzące powietrze przechodzą przez obie wiatrownice i prowadzą do piszczałek. Rejestr Trompete 8' również znajduje się na dwóch wiatrownicach, co pozwala używać dolnych oktaw w pedale bez brzmienia na manuale. Wynika z tego, że z dostępnych 20 rejestrów faktycznie istnieją jedynie 14.

Hottenrot miał możliwość wymiany siedmiu starych rejestrów na bardziej nowoczesne i uzyskał efekt, który chwalił nawet kompozytor Carl Loewe. Pomimo późniejszych napraw, instrument stopniowo tracił swój pierwotny charakter. Organy zostały gruntownie przebudowane w 1907 r. przez Felixa Grüneberga, sygnowane jako opus 553. Miały one oryginalnie 19 głosów rozdzielonych na dwa manuały i pedał. Były one zbyt małe i nie spełniały oczekiwań rządców oraz muzyków, dlatego w 1933 r. zostały zbudowane praktycznie nowe organy posiadające 42 głosy, z manuałem III w żaluzji. Instrument wyposażono w wiele urządzeń dodatkowych, cztery miechy o zróżnicowanym ciśnieniu oraz dmuchawę elektryczną.                    

Zachowało się ciekawe sprawozdanie z odbioru tego instrumentu, które sporządził Gottlob Labes, dyrektor muzyki kościelnej i organista kościoła św. Jakuba w Szczecinie, a opublikowany w czasopiśmie „Zeitschrift für Instrumentenbau”: 

Nowe organy w kościele św. Jana w Stargardzie (niem. Stargard in Pommern)

Od niedawna kościół św. Jana w Stargardzie jest w posiadaniu nowo wybudowanych organów firmy B. Grüneberg ze Zdrojów koło Szczecina, największego dzieła, w którym uwzględniono w pełni tendencje nowego ruchu organowego, co czyni dyspozycję szczególnie interesującą. Protokół odbioru brzmi następująco:

„3 maja tego roku [1933], na zlecenie rady parafialnej kościoła św. Jana w Stargardzie dokonałem rzetelnej kontroli i odbioru organów nowo zbudowanych tamże przez firmę B. Grüneberg, zakład budowy organów, Zdroje koło Szczecina. Nowe organy posiadają w 3 manuałach i pedale 42 brzmiące rejestry. Budowniczemu pomyślnie udało się połączyć w swoim dziele niemieckie organy z epoki baroku z brzmieniem wymaganym we współczesności, co łączy się z dźwiękową pełnią delikatnie intonowanych rejestrów charakterystycznych. Obficie zastosowane głosy alikwotowe (Kornett, Mixtur, Scharf, Sesquialtera, Zimbel, Terz), które zostały subtelnie zintonowane i oferują zaskakującą mieszaninę barw. Nie mniejszy wkład wnoszą połączenia super- i suboktawowe, jak również skuteczna szafa ekspresyjna. Tak samo styl barokowych organów jest zachowany również pryncypały, mikstury oraz głosy językowe. Gra jest zupełnie czysta i przejrzysta.
Jeśli chodzi o stronę techniczną, należy zwrócić uwagę na fakt, iż wszystkie części konstrukcji wewnętrznej są łatwo dostępne. Nawet przy intensywnej grze doprowadzenie powietrza jest wystarczające. Bez wyjątku budowniczy zastosował materiały pierwszej klasy. Wykonanie jest czyste i szlachetne, a sposób gry lekki i cichy. Stół gry jest praktycznie wyposażony i ma estetyczny wygląd. Wszystkie włączniki są łatwo dostępne i łatwe w obsłudze. Wygląd organów jest gustowny, a styl ich wykonania dopasowany do stylu budowy kościoła.
Niniejszym organy te należy uważać za wybitnie udane, spełniające w pełni wszystkie wymagania pod względem technicznym i brzmieniowym. Niech rozbrzmiewają przez długi czas ku radości i na zbudowanie wspólnoty kościelnej.
Szczecin, 5 maja 1933
Podpisano: Gottlob Labes (Dyrektor ds. muzyki kościelnej, organista w kościele św. Jakuba)

Instrument został zdewastowany w czasie II wojny światowej. Po wojnie usunięto manuał III. Prace restauracyjne zachowanej szafy organowej, rozpoczęte w latach 80. XX wieku, mogą stanowić pierwszy krok w kierunku pełnej rekonstrukcji instrumentu. Organy nadal są używane w codziennej liturgii, czekają na dalsze działania.