ORGANY W LATACH 1660–1872

Pierwsza pośrednia wzmianka o organach w Cerekwicy pochodzi ze stycznia 1660 roku. Wówczas Florentinus Elbel wymieniony został jako pełniący funkcję nauczyciela, organisty oraz prowadzącego kronikę parafialną. Kolejna wzmianka, pochodzi z XIX wieku, kiedy to w latach 1814–1858 urząd nauczyciela i organisty piastował Joseph Schwalme. Następnie, został powołany te funkcje Johann Jacob z Wołowa. Pełni tę funkcję do swojej śmierci wiosną 1864 roku. Po tym zatrudniono Roberta Schönbernera jako tymczasowego zastępcę. 25 września 1864 roku został zatrudniony na stałe. Instrumentem, jakim dysponowali ci organiści, był prawdopodobnie niewielki pozytyw.

ORGANY E. HORNA

W 1872 roku w kościele zostały wybudowane organy Eduarda Horna, które znajdują się tam do dnia dzisiejszego. Schönberner, za którego posługi wybudowano te organy, przeszedł na emeryturę 1 kwietnia 1906 roku. Jego miejsce zajął Bernard Richter. Jako muzyk kościelny prowadził chór parafialny wykonujący msze m.in. Schuberta, Haydna i Mozarta. Zdarzało się, że gdy Richter dyrygował swoim chórem, na organach grał jego zięć Kramer, a według notatek konieczne wtedy było, aby dwóch silnych mężczyzn obsługiwało miechy organowe z pełną siłą. 

Zespół brzmieniowy podzielony jest na trzy sekcje i składa się z 8 głosów. W sekcji pierwszego manuału znajdują się cztery głosy, w sekcji drugiego manualu dwa głosy, sekcja pedałowa obejmuje również dwa głosy. Sekcje ustawione są na osobnych wiatrownicach klapowo-zasuwowych. 

W pierwszym manuale pod registrem Prinzipal 8 Fuſs. znajduje się faktycznie ten głos organowy, ale już z roku 1874, wykonany z drewna w oktawie wielkiej oraz z cynku w następnych oktawach. Manubrium jest oryginalne, zaopatrzone w porcelanową tabliczkę z nazwą głosu zapisaną bogato zdobioną gotycką czcionką.

Oktawa 4 fuss jest wykonana całkowicie z cynku. Obok dźwigni registrowej został zapisany skrót Sal[icional] 4', sugerujący, jakoby to właśnie ten głos znajdował się pod registrem Oktawa 4 fuss, jednak swoim brzmieniem i wyglądem nie przypomina on głosu Salicional 4'.

Pod registrem Gamba 8' z manuału I znajduje się w rzeczywistości głos Flöte 8' wykonany w całości z drewna. Na jednej z piszczałek zapisana jest nazwa miejscowości Schmiedeberg (Kowary). Głos ten najprawdopodobniej pochodzi z XVIII-wiecznych, 25-głosowych organów w kościele NMP w Kowarach, gdzie Horn w 1874 roku dokonał przebudowy instrumentu i prawdopodobnie przeniósł Gambę 8' z organów z Cerekwicy do organów w Kowarach, a w zamian za to przywiózł Flöte 8' z Kowar i umieścił ten głos w instrumencie w Cerekwicy.

W rejestrze Mixtur 3 fach brakuje obecnie trzeciego rzędu. Świadczyć mogą o tym chociażby zaklejone skórą dziury w wiatrownicy na piszczałki trego rzędu. Została znaleziona także jedna piszczałka, leżąca na ziemi w organach, wykonana z cyny, podpisana jako c⁴ z trzeciego rzędu. Obecnie głos Mixtur 3 fach to w rzeczywistości Quinta 2 2/3'. Ten głos również obsługuje manubrium z porcelanową tabliczką, analogiczne jak dła głosu Prinzipal 8'.

W obecnych rejestrach sekcji manuału II nie widać nieprawidłowości. 

Oprócz dwóch głosów, których nazwy zapisano na porcelanowych tabliczkach, przy pozostałych manubriach znajdują się schowane za pleksą karteczki z nazwami głosów wydrukowanymi inną czcionką. prawdopodobnie zostały one wymienione ze względu za zły stan dawnych dźwigni.

Registry organowe obu sekcji manuałów znajdują się nad stołem gry. Zauważyć można brak kilku dźwigni w sekcji II manuału, poprzez zalepione po nich otwory. Prawdopodobnie jeden z nich (położony skrajnie po lewej stronie) odpowiedzialny był za uruchomienie mechanizmu kopulacji obu manuałów (Manual Koppel/Coppel), którego pozostałości znaleziono na strychu świątyni. Druga, prawa, brakującą dźwignia odpowiadała zapewne za uruchomienie głosu, który został z niewiadomych przyczyn usunięty. W instrumencie znaleziona została stara dźwignia rejestrowa, przypisana do głosu jedno lub dwustopowego, który prawdopodobnie się w instrumencie znajdował.

Dźwignie registrowe sekcji pedału znajdują się po lewej stronie kontuaru przez co całość tej sekcji umieszczona jest przy tylniej ścianie szafy organowej. W tej sekcji również zauważyć można ubytki. Jeden z dwóch zaplombowanych otworów służył kiedyś dźwigni uruchamiającej mechanizm kopulacji manuału z pedałem (Pedal Koppel/Coppel), który również znaleziono na strychu kościoła, a drugi - dźwigni odpowiadającej za dodatkowy głos sekcji pedału, bądź dzwonek kalikancki. 

O ile na kontuarze ani w jego okolicy nie można znaleźć żadnej informacji o budowniczym organów czy roku budowy, tak w każdej z wiatrownic znajduje się karteczka, na której zostały zapisane wszystkie informacje wg których konstruktorem był Eduard Horn, a instrument został wybudowany w listopadzie 1872 roku. Wiatrownica sekcji pedału została doszczelniona w roku 1874, o czym może świadczyć rok ręcznie napisany ołówkiem. Na kartce budowniczego, podpisał się L. Schwarg, który najprawdopodobniej wykonywał w instrumencie prace konserwatorskie. Na tej samej klapie zamykającej wiatrownice sekcji pedału podpisał się inny organmistrz: Fr. Kaner ze Świdnicy, który w 1933 roku dokonywał naprawy lub przeglądu organów. Jego podpisy znajdują się równiez wewnątrz szafy organowej, jednak z późniejszymi datami, z roku 1935 i 1937. 

Miech organowy, który wpuszcza sprężone powietrze poprzez kanały do wiatrownic znajduje się wewnątrz instrumentu, pod wiatrownicami pierwszego i drugiego manuału. Miech ten posiada pod spodem podawacz powietrza, do którego przymocowana jest dźwignia do kalikowania. Owa dźwignia znajduje po prawej stronie instrumentu. 

Dmuchawa elektryczna, znajduje się na strychu kościoła. Powietrze stamtąd dociera do miecha poprzez kanał prowadzący przez sufit.

PROSPEKT

Prospekt organowy pochodzi z przełomu XIX i XX wieku, prawdopodobnie nie jest on oryginalny. Część secesyjnych elementów snycerskich mogła być dodana podczas przebudowy kościoła w 1910 r. Prospekt jest pod względem stylistyki, bryły i detali prawie identyczny z prospektem w kościele św. Jadwigi w leżącej nieopodal Zawoni. Oba datowane są na podobny okres. Wielce prawdopodobne, że wyszły spod jednego dłuta i projektu. Prospekt składa się z dwóch wieżyczek i trzech pól piszczałkowych obsadzonych piszczałkami głosów Prinzipal 8' i Oktawa 4'. Jedynym widocznym ubytkiem snycerskim jest wyłamana część przesłony prawej wieżyczki.

ORGANY PO ROKU 1945

Pierwsza wzmianka dotycząca remontu organów po zakończeniu II wojny światowej pochodzi z 1958 roku. Wiadomo, iż wówczas remontu podjął się Jan Marmulewicz (z pomocnikami Stanisławem i Marianem Marmulewiczami), który w okolicach dokonywał drobnych napraw i przebudów. 29 marca 1958 roku organista katedralny Romuald Sroczyński zaświadczył o złym stanie organów. 30 marca 1958 roku o godzinie 10:00 odbyło się poświęcenie instrumentu, którego dokonał bp Andrzej Wronka. 10 sierpnia 1958 r. zapisano informację o odprawieniu odpustu, podczas którego Maria Końska grała na jednym tylko głosie, który był dobrze nastrojony. Wówczas prawdopodobnie Jan Marmulewicz zdołał naprawić system powietrzny, trakturę gry i nastroić ten jeden głos, aby dało się grać. W 1966 r. organy wyremontowano pod kierunkiem Mariana Słowika, który przeprowadził także m.in. kapitalny remont organów w Bazylice Mniejszej św. Jana w Oleśnicy w 1973 roku. W sekcji pedału znajduje się kilka profesjonalnie wykonanych nowych piszczałek drewnianych, brak jednak informacji dotyczących ich wykonawcy

ORGANY OBECNIE

Organy aktualnie są w stanie dostatecznym, zapewne doprowadzane do tego stanu były za sprawą kilku drobnych napraw mających miejsce w ostatnim czasie. Wszystkie głosy odzywają się poprawnie, jak również wszystkie klawisze grają odpowiedni dźwięk. Część klawiszy skrajnie lewych i skrajnie prawych zacina się w miejscu, przez co trzeba je podnosić. Aby doprowadzić organy do stanu pozwalającego na komfortową grę, potrzeba strojenia i niedużych napraw. Niestety instrument został zaatakowany przez drewnojady, co powoduje nieszczelność systemu powietrznego.

Skala manuałów: C-d³; skala pedału: C-d¹.