Kościół św. Wojciecha (Bnin) Kórnik (wielkopolskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Świątynia powstała w latach 1826–1827 jako drugi już kościół wspólnoty ewangelickiej. Budowa pierwszego kościoła ewangelickiego zakończyła się w 1777 roku, a jego fundatorką była Teofila z Działyńskich. Była to prawdopodobnie budowla szachulcowa zaprojektowana i wykonana przez mistrza ciesielskiego Georga Wandelta z Góry na Śląsku. Prace związane z wyposażeniem tego kościoła zlecono lokalnym rzemieślnikom. Byli to m.in. cieśla zamku kórnickiego Stephani i snycerz Johann Gottlob Risterski.

Na chórze muzycznym znajdowały się małe organy, które wybudował najprawdopodobniej niemiecki organmistrz Georg Anton Jacob. Kontrakt na budowę tego instrumentu podpisano 29 września 1776 roku, a ich koszt miał wynieść 136 talarów rzeszy. Na początku XIX wieku kościół z 1777 roku zaczął niszczeć i grozić katastrofą budowlaną. W 1826 roku staraniem pastora Jacoba Andreasa Rotwitta parafia uzyskała od Tytusa Działyńskiego materiały na budowę nowego kościoła. Poświęcono go 7 stycznia 1827 roku. Do końca II wojny światowej kościół cały czas służył wspólnocie ewangelickiej. W roku 1945, po opuszczeniu Bnina przez Niemców, kościół przejęli katolicy, którzy utracili swój parafialny kościół w wyniku katastrofy budowlanej i zburzenia przez nazistów w 1942 roku.

Obecne organy zbudowane zostały przez firmę organmistrzowską Gebrüder Walter z Góry w 1886 roku, jako 175. dzieło tego zakładu. Instrument umieszczony jest w przebudowanej szafie poprzednich organów z końca XVIII wieku, które prawdopodobnie zostały przeniesione do nowej świątyni w 1826 roku. Barokowo-klasycystyczna szafa organowa umieszczona została w centralnej części empory znajdującej się nad głównym wejściem do kościoła. Stół gry, zamykany rozsuwanymi drzwiczkami, wbudowany jest we frontową ścianę szafy. Prospekt pięcioosiowy o strukturze dośrodkowej osadzony na falistym, profilowanym cokole. Osie wydzielone są lizenami udekorowanymi ozdobnymi liśćmi. Środkowa oś na planie wypukłym, najwyższa, zamknięta niepełnym belkowaniem z prześwitem na piszczałki w formie stojącego prostokąta. Osie środkowe najniższe, zakończone fragmentami niepełnego, falistego belkowania, z prześwitami na piszczałki w formie stojącego prostokąta. Dwie skrajne osie wypukłe, niższe od środkowej, zamknięte niepełnym belkowaniem przyjmującym esowaty zarys, z prześwitami na piszczałki w formie zbliżonej do stojącego prostokąta o wypukłym górnym boku. Oś środkowa zwieńczona złotą, ruchomą, choć aktualnie niesprawną gwiazdą pochodzącą z poprzednich organów. Na belkowaniu ustawionych jest sześć klasycystycznych wazonów. Szafa dekorowana rokokowym ażurowym rocaille'm w partii prześwitów na piszczałki, lizen, uszu i szczytów na belkowaniu.

Organy mają trzy sekcje: dwa manuały (skala C–f3, 54 tony) i pedał (skala C–d1, 27 tonów). Liczą 13 realnych głosów, w tym dwa głosy wielochórowe. Instrument wyposażono w trzy miechy klinowe z dźwigniami nożnymi do kalikowania. Miechy zasilane są dmuchawą elektryczną. Traktura gry i rejestrów jest mechaniczna. W instrumencie znajdują się trzy wiatrownice stożkowe, po jednej dla każdej z sekcji.

Obecnie instrument jest w złym stanie technicznym. Głównymi tego przyczynami są przede wszystkim wysoki stopień wyeksploatowania, zanieczyszczenia, nieprofesjonalne naprawy i próby strojenia oraz postępująca degradacja w związku z działalnością szkodników drewna.


Budowniczy
Gebrüder Walter
Opus
175
Rok zakończenia budowy
1886
Stan instrumentu
Zły
Liczba głosów
13
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
mechaniczna
Traktura rejestrów
mechaniczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
1. Bordun 16 Fuſs1. Rohrflaut 4 Fuſs1. Subbaſs 16 Fuſs
2. Principal 8 Fuſs2. Lieblich Gedact 8 Fuſs2. Octavbaſs 8 Fuſs
3. Portunal flaut 8 Fuſs3. Salicet 8 Fuſs3. Violoncello 8 Fuſs
4. Gamba 8 Fuſs
5. Octave 4 Fuſs
6. Octave 2&2⅔ Fuſs
7. Mixtur 2_3 fach
Pomoce
Manual Coppel
Pedal Coppel
Kalkanten ruf
[Tutti]
Stół gry

Stół gry

Tabliczka firmowa

Tabliczka firmowa

Traktura

Traktura






Opis na medal

Powyższy artykuł został uznany przez Redakcję jako wzorcowy. Jest to szczególne wyróżnienie dla profesjonalnych opisów instrumentów: opartych o bogatą bibliografię oraz wizję lokalną, posiadających wyczerpujący i ciekawy opis, udokumentowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości oraz powstałych z dbałością o szczegóły. Opis posiadający to wyróżnienie jest wzorem dla wszystkich innych i powinien być przez nie naśladowany. Potwierdza również wiedzę i umiejętności autora w zakresie analizy budowy instrumentu.




Źródło

Tekst opracował Marek Borucki, który jest również autorem zdjęć prospektu i traktury


Bibliografia:


Biblioteka Kórnicka, zbiór dokumentów dotyczących parafii ewangelickiej w Bninie (nr akc. 379c 2020)
L. Czacharowski, Organmistrzowie śląscy i śląskie firmy organowe działające w Wielkim Księstwie Poznańskim, [w:] Organy na Śląsku II, red. J. Gembalski, Katowice 2000
W. Lis, Początki parafii ewangelickiej w Bninie w świetle nowych dokumentów ze zbiorów Biblioteki Kórnickiej, [w:] Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej, red. B. Wysocka, Kórnik 2021, z. 38
D. Steindorf-Sabath, Zakład budowy [i rekonstrukcji] organów braci Walter z Góry, tłum. Daniel Wojciechowski, [w:] „Kwartalnik Górowski. Jesień” 2010, nr 32

Autor
Przemysław Kania


Ostatnia modyfikacja: 2024-03-17 23:16:55