Organy piszczałkowe w kościele parafialnym pw. św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty w Biesiadkach pochodzą z 1962 roku. Zostały wybudowane przez firmę Biernackich z Krakowa.

Fragmenty kroniki parafialnej z budowy:

28 II 1960 – pierwsza wzmianka o budowie nowych organów:
„Budowanie(?) opinii- remont starych czy budowa nowych organów – jedziemy do Porąbki Uszewskiej i Jadownik zobaczyć tam nowe organy i potym decyzja co do nas ”

Warto wspomnieć, że instrumenty w Jadownikach (37 głosów), jak i w Porąbce Uszewskiej (31 głosów) zbudowała w 1958 roku firma Biernackich (źródła podają nazwisko Wacława Biernackiego).

22 V 1960
„Budowa nowych organów- zebranie po kilku gospodarzy z każdej gromady, rozważenie sprawy – ks. Proboszcz przedstawia sprawę nowych organów – tylko pojedyncze głosy nie
zdecydowane – zapada decyzja Rady Parafialnej – Budujemy nowe organy /p. ogłoszenia str 278/”

11 XII 1960
„Zbiórki na organ – W każdą ostatnią niedzielę miesiąca składają parafianie ofiary na organ, każda gromada na listy”

Kolejne wzmianki pojawiają się w 1962 roku:

16 II 1962 – Rozpoczęcie montażu organów,
„ (…) pierwsze roboty stolarskie, miech, przewody dmuchawy i podstawy manuałów”

17 IV 1962 – Zakończenie montażu organów
„Nowe organy; montaż i prace koło organu ukooczono we W. Wtorek - za tym prace trwały 30 dni z przerwami od 6 II do 17 IV. Organy wykonała firma Biernacki – Kraków Franciszkaoska 4. (…) Organ elektryczny 12to głosowy – dwa manuały, pedał, napęd – elektrowentylator –motor na łożyskach kulkowych – b. cicho „chodzi”

Koszt organu – 12 głosów a 24 tyś zł – 288 tyś zł + przywóz, auta, różne pomoce, utrzymanie pracowników = razem 300 tyś zł.

Organy ukończono w W. Wtorek – kiedy zagrają? Pierwszy raz na Gloria w Wielki Czwartek na Mszy Św. „Wieczerzy Paoskiej” – bardzo piękny moment. Poświęcenie później”

30 VII 1962 – trwają przygotowania do poświęcenia organów w Biesiadkach.
„Przygotowano 1300 „zaproszeń” i „gwoździ” Otrzymali je wszyscy parafianie, tzn. małżeostwa i młodzież od 18 lat oraz rozesłano do parafian poza parafią, przebywających bliżej i dalej- Adresów dostarczyły nam rodziny (…)” Zaproszenia roznosiły m.in. dzieci - przyjęli je niemal wszyscy. „Uroczystośd ustalono z ks. Biskupem na niedzielę 19/VIII”

19/VIII 1962
„Uroczystość poświęcenia organów. Poświęcenia organów dokonał J. Exc. Ks. Biskup Karol Pękala w asystencji ks. Dziekana Jana Rzepki, prob. z Wojnicza, Kan. Hon. Kap. Katedr. Ks. Dziekana Jana Skalskiego z Czchowa ”

W uroczystościach uczestniczył też Dominik Biernacki, przedstawiciel firmy, i ks. Pawełczyk z Tarnowa. Tego dnia zebrano aż 75 tys. zł na pokrycie
kosztów budowy instrumentu. Niedługo po poświęceniu na parafię nałożono grzywnę w kwocie 1500 zł za nielegalną organizację uroczystości.

W 1970 roku remont organów przeprowadził Stanisław Ziaja z Chmielnika k. Rzeszowa¹, były pracownik firmy Wacława Biernackiego.

W 2002 roku remont organów przeprowadził Kazimierz Plewa z Nowego Sącza, wtedy też posrebrzono piszczałki prospektowe.

Choć wybudowano nowe organy, stanęły one jednak w starszej szafie – pozostałości po dawnym instrumencie, który mógł zbudować Antoni Sapalski w II połowie XIX wieku. Prospekt został wykonany w tradycji barokowo-klasycystycznej. Organy te były remontowane w 1919 roku, o czym świadczy znaleziony na wewnętrznej stronie starej szafy organowej wpis dokonany ołówkiem: "Reperowany Strojony w r. 1919, 24 Września; Bronisław Markiewicz, organmistrz ze Lwowa². Jednak już w 1931 r. wspomniano, że były w lichym stanie³, a ok. 1949 roku nadal wymagały restauracji. Z tego samego roku pochodzi informacja, że instrument nie posiadał klawiatury pedałowej⁴. Stan organów uległ poprawie po strojeniu w sierpniu 1951 roku⁵. Zapewne ich ostatnią modyfikacją był montaż dmuchawy elektrycznej przed budową obecnego instrumentu.

W sumie organy liczą 12 głosów rozdzielonych na trzy sekcje: manuału I, manuału II i pedału. Mają jeden miech pływakowy, do którego powietrze pod ciśnieniem dostarcza nieco już zużyta elektryczna dmuchawa organowa, pochodząca z organów Tadeusza Rajkowskiego zbudowanych w 1983 roku w tarnowskim kościele św. Józefa. Została ona wstawiona do organów podczas ostatniego remontu, który przeprowadził w 2013 roku Kazimierz Plewa z Nowego Sącza, stale odtąd opiekujący się instrumentem. Miech wraz z dmuchawą umieszczone są w wieży kościoła. Przy okazji remontu zmieniono ich połączenie na elastyczne, w miejsce sztywnego konduktu drewnianego, a także umieszczono dmuchawę na gumowych amortyzatorach, celem zmniejszenia hałasu i drgań.

Instrument ma elektro-pneumatyczną trakturę gry i rejestrów. Stół gry jest wolno stojący (grający siedzi bokiem do prezbiterium, mając je po swojej lewej stronie). Całe organy liczą 874 piszczałki grające (drewniane oraz metalowe: ze stopu ołowiu z cyną i z blachy cynkowej) oraz prospektowe srebrzone piszczałki nieme. Dyspozycja organów powstała w oparciu o tradycję romantyczną i nie wyróżnia się od innych organów budowanych przez firmę Biernacki.

Ciekawostką jest, że manuał II ma dodatkową najwyższą oktawę piszczałek dla realnej realizacji połączenia „Super M.II-M.I”.

Przypisy:

¹ Archiwum Diecezjalne w Tarnowie (dalej ADT), sygn. ARz 119, ankieta dotycząca organów.
² Bronisław Markiewicz urodził się w 1874 roku. Był uczniem Jana Śliwińskiego ze Lwowa. W 1896 roku otworzył własny zakład w Tarnowie, a po 1912 roku wrócił do Lwowa, gdzie działał jeszcze w latach 30. XX wieku. Na terenie diecezji tarnowskiej zbudował organy w Dąbrowie Tarnowskiej i Zwierniku. Zob. M. Babnis, Kultura organowa Galicji, Słupsk 2012, s. 386.
³ ADT, akta parafii Biesiadki, Protokół z dnia 20.05.1931 r. w Biesiadkach – przy oddaniu majątku kościelnego ks. Feliksowi Pudełce.
⁴ ADT, sygn. WK VII/2, akta wizytacji dziekańskich dekanatu czchowskiego.
⁵ ADT, akta parafii Biesiadki, Protokół z wizytacji dziekańskiej dokonanej w dniu 6.06.1951.