Kaplica grobowa księżnej Aleksandry Ogińskiej pw. Podwyższenia Krzyża Świętego Siedlce (mazowieckie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Pozytyw w kaplicy grobowej księżnej Aleksandry Ogińskiej (zm. 1791), pełniącej następnie funkcję szpitalnej, zbudowano ok. 1814 r. Ufundował go zapewne ks. Seweryn Pachta MIC. Pierwotnie znajdował się na chórze muzycznym. Interesującym rozwiązaniem jest zorganizowanie miejsca dla organisty, który gra, siedząc bezpośrednio na podłodze. Wymuszone jest to bardzo niskim sklepieniem kaplicy nad chórem. Instrument był nieużywany zapewne od lat międzywojennych (grano wtedy na fisharmonii), choć już prasa muzyczna z końca XIX w. wspominała, że jest w bardzo złym stanie. W 2001 r. z powodu przeciekającego dachu zdemontowano go z chóru muzycznego i sporządzono dokumentację. Inwentaryzacja ujawniła bardzo zły stan instrumentu. Brakowało ponad połowy piszczałek (186 z 360), trzy metalowe głosy wysokostopowe zostały niemal doszczętnie zniszczone (rozkradzione). Szczęśliwie zachowały się ławeczki po usuniętych głosach. Część zachowanych piszczałek nie nadawała się do użytku z powodu ich silnego zniszczenia (zgniecenia, złamania). Organy miały wtedy następującą dyspozycję:

Pryncypał 4'
Flet otwarty 4'
Flet kryty 8'
Kwinta 2 2/3'
Flet kryty 4'
Oktawa 2'
Kwinta 1 1/3'
Superoktawa 1' (prawdopodobnie)

W latach 2007–2009 Marian Leśniczuk z Korczewa nad Bugiem gruntownie odrestaurował instrument i przy użyciu zabytkowych piszczałek z XIX w. przywrócił przypuszczalnie pierwotną dyspozycję. Pozytyw został uroczyście oddany do użytku 14 września 2009 r. podczas mszy odpustowej w świeżo wyremontowanej kaplicy grobowej i tymczasowo ustawiony na posadzce kaplicy, nieopodal prezbiterium, po prawej stronie od wejścia. Jesienią 2021 r., na czas kolejnego remontu kaplicy, instrument przeniesiono do podziemi kościoła św. Józefa w Siedlcach, gdzie mieści się Diecezjalne Studium Muzyki Kościelnej. Po pracach przygotowawczych empory, sklepienia i arkady nad chórem kaplicy pozytyw został tam z powrotem zainstalowany (z zamontowaniem dmuchawy elektrycznej do napędu miechów) przez Mariana Leśniczuka i uroczyście zainaugurowany koncertem organowym 14 września 2024 r. w wykonaniu Małgorzaty Trzaskalik-Wyrwy. Wiatrownica klapowo-zasuwowa. Dwa miechy klinowe. Wysokość stroju: a~ 465 Hz. Manuał CFDEGA-c3. Kolejność głosów od prospektu.


Rok zakończenia budowy
ok. 1814
Liczba głosów
8
Liczba klawiatur
I
Traktura gry
mechaniczna
Traktura rejestrów
mechaniczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał
1. Pryncypał [4’]
2. Portunal [4’]
3. Maior [8’]
4. Quinta [3’]
5. Minor [4’]
6. Octava [2']
7. Sedecima [1’]*
8. Mixtura [2/3’ I]**
Przypisy
*) repetycja na dźwięku c3
**) repetycja co oktawę
Stół gry

Stół gry

Miechy klinowe

Miechy klinowe

Tabliczka upamiętniająca remont z lat 2007–2009

Tabliczka upamiętniająca remont z lat 2007–2009






Opis na medal

Powyższy artykuł został uznany przez Redakcję jako wzorcowy. Jest to szczególne wyróżnienie dla profesjonalnych opisów instrumentów: opartych o bogatą bibliografię oraz wizję lokalną, posiadających wyczerpujący i ciekawy opis, udokumentowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości oraz powstałych z dbałością o szczegóły. Opis posiadający to wyróżnienie jest wzorem dla wszystkich innych i powinien być przez nie naśladowany. Potwierdza również wiedzę i umiejętności autora w zakresie analizy budowy instrumentu.




Źródło

Małgorzata Trzaskalik-Wyrwa, „Ekspertyza konserwatorska instrumentu organowego w kaplicy pw. Św. Krzyża w Siedlcach”, Siedlce 2002 (ekspertyza wykonana na zlecenie Wojewódzkiego Oddziału Służb Ochrony Zabytków Województwa Mazowieckiego w Siedlcach)
Taż, Dokumentacja przebiegu prac konserwatorskich i organmistrzowskich Organum Positivum (organów nr rej. rob. 286-B/5) w kaplicy pw. św. Krzyża (tzw. Ogińskich) w Siedlcach, Siedlce 2007-2008, maszynopis w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Warszawie, delegaturze w Siedlcach

Autor
Piotr Woźniak


Ostatnia modyfikacja: 2024-10-03 15:28:40

Diecezjalne Studium Muzyki Kościelnej (Siedlce) - 4  (3 ) głosów
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy - sala koncertowa Wydziału Humanistycznego (Siedlce) - 13 głosów
Zespół Szkół Muzycznych – sala organowa (Siedlce) - 11 głosów