Kościół Chrystusa Króla Dobiegniew (lubuskie)

prospekt

prospekt

Opis Instrumentu

Organy kościoła p.w. Chrystusa Króla w Dobiegniewie, opatrzone dwoma numerami opusowymi, odznaczają się charakterystycznymi dla zakładu Gustava Heinzego rozwiązaniami konstrukcyjno-brzmieniowymi. W stole gry widnieje jednak tabliczka sygnowana przez nie mniej słynnego Barnima Grüneberga. Jako że historia odnotowała przykłady współpracy obu wspomnianych organmistrzów, nasuwa się wniosek, iż także dobiegniewski instrument wybudowano na zasadzie „podwykonawstwa”. Sygnatariuszem umowy z ówczesnymi (1926-27) administratorami świątyni była szczecińska pracownia B. Grüneberga, przy czym wykonawcą prac zakładających wybudowanie wewnątrz istniejącej, klasycystycznej szafy nowych, 30-głosowych organów, został G. Heinze z Żar.

Umiejscowienie oraz otoczenie obecnego stołu gry bez wątpienia wskazują na jego wtórność względem szafy, w którą jest wbudowany. Pierwotnie znajdowały się w niej zapewne mechaniczne organy stanowiące konstrukcyjną całość z pochodzącym z połowy XIX wieku prospektem. Zbudowany w 1927 roku instrument Heinzego/Grüneberga posiadał charakterystyczną dla tego przełomowego okresu dyspozycję, wychodzącą już niejako naprzeciw duchowi Orgelbewegung, lecz wciąż z gruntu romantyczną.

II Wojna Światowa przyniosła znaczny ubytek w materiale piszczałkowym dobiegniewskich organów. O ewentualnych remontach, bądź próbach przywrócenia pełnej funkcjonalności instrumentu w czasach PRL nic nie wiadomo. Organy jednak były przez cały ten okres wykorzystywane w liturgii. Wykonana w połowie lat 90. ubiegłego wieku amatorska dokumentacja wideo wskazuje na obecność używanych do dziś, wtórnie zainstalowanych polskojęzycznych klapek rejestrowych. Co ciekawe napisy na owych przełącznikach zawierają sporo niekonsekwencji w pisowni i nazewnictwie głosów.

Z relacji starszych parafian oraz byłego, wieloletniego proboszcza wynika, że w latach powojennych w ościennej parafii w Mierzęcinie (obecnie dobiegniewskiej filii) remont tamtejszego instrumentu przeprowadzał wroniecki organmistrz Władysław Kaczmarek wraz z uczniem Marianem Nawrotem. Jest więc możliwe, że zaangażowany wówczas w szereg projektów Kaczmarek prowadził też bliżej nieokreślone prace w Dobiegniewie.

Poza polskimi włącznikami rejestrów, również kolor i forma cięgieł wolnej kombinacji wskazuje na ich nieoryginalne pochodzenie. Najprawdopodobniej na czasy bezpośrednio powojenne datować należy również instalację urządzenia tremolo (z włącznikiem i tabliczką w miejscu dawnego przycisku Calcanten ruf). Także okrągłe oznaczenia urządzeń pomocniczych pod głównym manuałem oraz krój pisma, jakiego na nich użyto, sugerują ich wtórne względem instrumentu Heinzego pochodzenie. Generalny remont wraz z rekonstrukcją kilku brakujących głosów przeprowadziła w latach 1997-2000 firma Mariana Nawrota z Wronek. Inicjatorem prac był ówczesny proboszcz, ks. Gerard Kropidłowski, pomysłodawca późniejszych koncertów oraz współpracy ze szczecińską Salezjańską Szkołą Organistowską. Koszt renowacji wyniósł 86 000 zł. Odbioru konserwatorskiego dokonał zaś organmistrz i organista Jan Drozdowicz, którego jedyne zastrzeżenie dotyczyło krzyżakowych śrubek użytych w kontuarze.

Przejście ks. Kropidłowskiego na emeryturę zakończyło okres priorytetowego postrzegania przez miejscowych duszpasterzy kulturotwórczej i liturgicznej roli zabytkowego instrumentu. Gdy w roku 2000 (na finiszu prac remontowych przy organach) zmarł ówczesny organista, nie zdecydowano się na zaangażowanie etatowego muzyka. Ostatnią i jedyną od kilkunastu lat inicjatywą związaną z dobiegniewskimi organami było kompleksowe czyszczenie i porządkowanie zaniedbanego otoczenia instrumentu wraz z mocno zabrudzonym kontuarem, a także sprowadzenie organmistrza celem sporządzenia dokumentacji remontowej oraz rozpoczęcie gromadzenia środków finansowych potrzebnych do wykonania przeglądu organów w marcu i kwietniu 2015 roku. Działania te nie znalazły jednak finału.

Wiatrownice stożkowe; miech fałdowy; piszczałki prospektowe oryginalne, cynkowe, niegrające; prospekt klasycystyczny, XIX-wieczny, osadzony na wysokim płycinowym cokole, pierwotny mazerunek niedbale zamalowany farbą olejną w bliżej nieokreślonym brudnoburym odcieniu; okładziny klawiszy diatonicznych z polerowanej kości wołowej, klawiszy chromatycznych z hebanu.

Skala manuałów: C - f3; skala pedału: C-d1.


Budowniczy
Gustav Heinze / Barnim Grüneberg
Opus
761
Rok zakończenia budowy
1927
Stan instrumentu
Dostateczny
Liczba głosów
30
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
pneumatyczna
Traktura rejestrów
pneumatyczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
1. Bordun 16'1. Libl. Gedakt 16'1. Princypałbas 16'
2. Pryncypał 8'2. Pr. Skrzypcowy 8'2. Subbas 16'
3. Gedakt 8'3. Fl. Rurkowy 8'3. Caribas 16'
4. Holflet 8'4. Fugara 8'4. Oktawbas 8'
5. Gamba 8'5. Aeolina 8'5. Cello 8'
6. Salicjonał 8'6. Voxcelestis 8'6. Gedaktbas 8'
7. Oktawa 4'7. Prestant 4'7. Puzon 16'
8. Quinta 2 2/38. Flet 4'
9. Oktawa 2'9. Rauszquinta 2 2/3
10. Tercja 1 1/510. Obój 8' (brak)
11. Cornet 3-ch.
12. Mixtura 4-ch.
13. Trąba 8'
Pomoce
Łącznik II-I, Subb II-I, Wył. Języków, Łącznik I-Ped., Łącznik II-Ped., Aut. P.P., W.Komb., Piano, M.Forte, Forte, Tutti, Wył.Rej., Rollschweller, Rolschweller ab, Jalousieschweller 2. Manual, Tremolo
Przypisy
Urządzenie tremolo zainstalowano wtórnie – obecnie niesprawne.
Stół gry

Stół gry

Manubria

Manubria

Detal stołu gry – zegar crescendowy

Detal stołu gry – zegar crescendowy

Wnętrze szafy organowej

Wnętrze szafy organowej






Opis na medal

Powyższy artykuł został uznany przez Redakcję jako wzorcowy. Jest to szczególne wyróżnienie dla profesjonalnych opisów instrumentów: opartych o bogatą bibliografię oraz wizję lokalną, posiadających wyczerpujący i ciekawy opis, udokumentowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości oraz powstałych z dbałością o szczegóły. Opis posiadający to wyróżnienie jest wzorem dla wszystkich innych i powinien być przez nie naśladowany. Potwierdza również wiedzę i umiejętności autora w zakresie analizy budowy instrumentu.




Źródło
Oględziny własne, rozmowa z byłym proboszczem ks. Gerardem Kropidłowskim, rozmowa z kościelnym, rozmowa z organmistrzem A. Olejnikiem, dokumentacja remontowa autorstwa A. Olejnika [2015]; zdj. nr 1 oraz zdj. nr 3 P. Spychała
Autor
Michał Pietruszak


Ostatnia modyfikacja: 2021-04-17 23:45:58