XVIII-wieczny instrument znajdował się początkowo w kościele parafialnym św. Katarzyny i funkcjonował w nim do końca XIX wieku, po czym został przeniesiony na obecne miejsce. W roku 1974 trafił do krakowskiej Pracowni Konserwacji Zabytkowych Organów, gdzie został poddany kompleksowej renowacji. Jak pisał dokumentalista pracowni w artykule do rocznika Małopolska: Prace konserwatorskie w krakowskiej pracowni zakończono w czerwcu 1975 roku, po czym przystąpiono do montażu organów w stojącym pośród pól starym kościółku, gdzie nie doprowadzono prądu. Brak dmuchawy elektrycznej, tłoczącej powietrze do starych miechów, bardzo utrudniał prace intonacyjne oraz strojenie poszczególnych głosów. Miejscowi parafianie, którzy bardzo interesowali się przebiegiem prac organmistrzowskich, doprowadzili prąd, korzystając z przebiegającej obok, przez pola, linii energetycznej, stawiając dodatkowe drewniane słupy z przewodami elektrycznymi, które po zakończeniu prac usunięto. Inauguracja organów w małym kościółku była dla licznie zgromadzonych mieszkańców ważnym wydarzeniem, urozmaiconym góralską muzyką. Najstarsi parafianie Nowej Białej zgodnie twierdzili, że dotychczas nigdy brzmienia tego instrumentu nie słyszeli.
Podczas prac znaleziono inskrypcje świadczące o poprzednich remontach. We wnętrzu jednego z miechów obok nieczytelnej inskrypcji widnieje data 1782, którą uznano za datę budowy wobec braku wcześniejszych odnalezionych dat. Kolejne to: 1832 (Johan K...ty), 1832/1833 (Andrej Zimmer dzjałający wówczas w Matejovcach) oraz we wnętrzu wiatrownicy: 1883 (František Kolbay ze Spiskiej Nowej Wsi).
Charakterystyka poszczególnych głosów:
Obecnie (2022) organy są w bardzo złym stanie: klawisze są zniszczone, piszczałki prospektowe wybrakowane i powyginane, piszczałki wewnątrz szafy poniszczone, jednak większość jest na miejscu. Różne elementy traktury, całkiem zniszczone piszczałki, część naklejek rejestrowych i zwykłe śmieci znajdują się w losowych miejscach szafy.
Stół gry umieszczony za szafą organową, dźwignie rejestrowe po obu stronach klawiatury. W pięcioosiowym prospekcie Pryncypał 4'. Dwa w pełni sprawne miechy klinowe wielofałdowe pod wiatrownicą. Zachowane urządzenie do kalikowania (ręcznie ciągnięte pasy podnoszące górną część miecha). Skala manuału: CFDGEA-c³ (krótka oktawa).
Manuał |
---|
1. Pryncypał 4’ |
2. [Oktawa 2'] |
3. [Flet minor 4'] |
4. Quinta 1 1/3' |
5. [Cymbel 3-2x] |
6. [Flet Major 8'] |
7. [Bortunal 8'](sic!) |
Powyższy artykuł został uznany przez Redakcję jako wzorcowy. Jest to szczególne wyróżnienie dla profesjonalnych opisów instrumentów: opartych o bogatą bibliografię oraz wizję lokalną, posiadających wyczerpujący i ciekawy opis, udokumentowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości oraz powstałych z dbałością o szczegóły. Opis posiadający to wyróżnienie jest wzorem dla wszystkich innych i powinien być przez nie naśladowany. Potwierdza również wiedzę i umiejętności autora w zakresie analizy budowy instrumentu.
Oględziny własne dzięki uprzejmości ks. proboszcza i organisty
Jacek Kulig, O organach historycznych Małopolski: http://www.malopolska.org/images/pliki/roczniki/rm_20_2018/rm_20_2018_s.191-226.pdf
Karta ewidencyjna kościoła: https://zabytek.pl/pl/obiekty/g-271243
Materiały i sprawozdania konserwatorskie, Kraków 1975
Biografie organmistrzów remontujących instrument: https://organy.hc.sk/organari
Zdjęcia: Grzegorz Bryniarski, Jan Szewczyk
Ostatnia modyfikacja: 2023-04-11 10:27:24