Kolegiata Najświętszego Serca Jezusowego (Wrzeszcz) Gdańsk (pomorskie)

Organy kolegiaty w Gdańsku Wrzeszczu zostały zbudowane w 1910 roku przez firmę Paula Bertholda Voelknera z Bydgoszczy. Autorem dyspozycji był rewizor diecezji chełmińskiej Oskar Hermańczyk, organista tumski z Pelplina. 42-głosowa koncepcja brzmieniowa była oparta na regulacjach dotyczących budowy organów wypracowanych podczas III Kongresu Towarzystwa Muzycznego we Wiedniu (tzw. Wiener Orgelbauregulativ) z 1909 roku. Hermańczyk uwzględnił uwagi uznanych ekspertów budownictwa organowego: prof. Arthura Egidiego oraz Maxa Allihna. Odbiór nowego instrumentu odbył się 25 stycznia 1911 roku. Obok Hermańczyka kwestii budowlanych (w tym wykonania prospektu) z urzędu doglądał rejencyjny radca budowlany Zillmer oraz zarząd kościoła. Dzieło Voelknera oceniono jako instrument wysokiej klasy. W pierwotnym założeniu organy miały 42 rejestry podzielone na trzy sekcje manuałowe i jedną pedałową. Wolnostojący stół gry połączony był z wiatrownicami trakturą pneumatyczną. Od początku dzieło to zasilane było dmuchawą elektryczną.

Pierwsze modyfikacje w dzieło Voelknera zostały wprowadzone w 1943 roku przez organmistrza Josefa Goebla z Gdańska. Planowano rozbudowę do 46 głosów, jednak z powodu trudności gospodarczych w czasie wojny zrealizowano jedynie część prac. Goebel wymienił kilka rejestrów oraz wstawił nowe, nadając organom charakter neobarokowy. Niska jakość działań tego organmistrza wykonywanych w czasie II wojny światowej dała o sobie znać już w latach powojennych. W 1953 roku przeprowadzaono gruntowny remont, jednak na początku lat 70. organy nie nadawały się do użytku.

W 1970 roku ówczesny proboszcz parafii Serca Jezusowego, ks. kan. Paweł Baranowski, nawiązał kontakt z organmistrzem Józefem Sobiechowskim, który przedstawił ofertę zachowawczej przebudowy instrumentu. Ta jednak nie została zaakceptowana i po pewnym czasie swoją ofertę w styczniu 1974 roku przedłożyła uchodząca za najlepszą w Polsce firma rodziny Kamińskich z Warszawy. Kamińscy zaproponowali głęboką ingerencję w strukturę brzmieniową i techniczną instrumentu Voelknera. Umowę podpisano w sierpniu 1974 roku, a prace ukończono w 1976 roku. W ich wyniku instrument otrzymał nowy stół gry, zmieniono trakturę na elektropneumatyczną oraz wykonano nowe miechy. Rozszerzono również zakresy manuałów i pedału. Duże zmiany zaszły w strukturze brzmieniowej. Sekcja główna stała się manuałem II, zaś pierwszy manuał (w całości nowy) został ukształtowany jako pozytyw. Ogółem Kamiński wykonał około 15 nowych głosów.

Obecnie [2022] stan instrumentu pozostaje dalece niezadowalający. Wymagany jest co najmniej kapitalny remont. Wartym przemyślenia byłby pomysł powrotu do oryginalnej dyspozycji Oskara Hermańczyka i firmy Voelkner.

Skala manuałów: C–a³; skala pedału: C–f¹.