Kościół NMP Wniebowziętej Wojakowa (małopolskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

W 1949 w kościele znajdował się Organ stary – w lichym stanie, więc Zapoczątkowano akcję kupna nowego organu. Do niedawna literatura organologiczna przypisywała wykonane wtedy organy Tomaszowi Fallowi. Poprzednie organy w Wojakowej zbudował jednak nie szczyrzycki mistrz, a jego uczeń Bartłomiej Ziemiański. W kronice parafialnej znajduje się następujący zapis: We wrześniu i październiku r. 1951 zostały złożone nowe organy ufundowane z dobrowolnych datków parafia. Organy są jeszcze nie kompletne – przewidywane jest w przyszłości sześć głosów. Zostały wykonane przez Bartłomieja ze Szczyrzyca i jego synów. Według zapisów wizytacji dziekańskiej z roku 1968 instrument miał mieć 6 głosów i trakturę mechaniczną. Nie znamy niestety jego dyspozycji. W roku 1959 instrument oczyszczono i dodano do niego dmuchawę elektryczną.

Być może ze względu na szczupłość środków finansowych wybudowano tak małe organy, ale od razu przewidziano możliwość ich rozbudowy. Taka rozbudowa rzeczywiście z czasem nastąpiła, lecz, jak możemy stwierdzić z biegu wydarzeń, nie była dziełem udanym. Już w 1964 r. zapoczątkowano zbiórkę na przebudowę i powiększenie organ [sic!] do 16 głosów – budowa części głosów i kontuaru nowego – pneumatycznego jest w toku. O rozbudowie wspominano w aktach wizytacyjnych w latach: 1965, 1968, 1970 i 1971. Liczba głosów, do jakiej miały zostać powiększone organy, jest niejasna: wizytacja z 1970 r. podaje, że miało być to 18 głosów, zaś kronika parafialna – 16. Z kolei według wizytacji z 1965 r. miano dodać 8 nowych głosów, co dawałoby w sumie 14. W sprawie wykonania nowych głosów z metalu korespondowano ze Stanisławem Szamockim z Warszawy, którego kilka listów zachowanych jest w archiwum parafialnym. Niestety, na podstawie zachowanej korespondencji nie można ustalić, jakie miały być to głosy (poza dwoma – Pryncypał skrzypcowy [8’?] i Czello [8’?]), ani ile miał on ich wykonać. Nie znamy także autora samej przebudowy, chociaż pewne przypuszczenia co do jego osoby nasuwają dwa dokumenty. Pierwszy z nich to niedatowany rachunek za strojenie wystawiony przez Tadeusza Salwierza z Mielca. Normalne jest, że wykonawca większych prac przy organach sprawuje w ich czasie i po ich zakończeniu opiekę nad instrumentem, dokonując np. strojenia. Innym, choć mniej prawdopodobnym „kandydatem” jest Władysław Cepuch z Krakowa, którego nazwisko i adres zostały ręcznie zanotowane przez proboszcza na odwrocie jednego z dokumentów. Chociaż według akt wizytacji z 1970 r. prace miano ukończyć już w tym roku, prawdopodobnie stało się to dopiero przed 1976 rokiem, bowiem w tym właśnie roku zapisano: Organ jest nowy. Przebudowany instrument musiał jednak źle funkcjonować i sprawiać problemy, skoro zaledwie po 8 latach zdecydowano się na budowę kolejnych organów.

W sprawie nowych organów zwrócono się do Mieczysława Gwoździa z Nowego Sącza. Organmistrz ten nadesłał dwa projekty prospektu oraz 17-głosową dyspozycję, przy czym zaznaczył, że Violon, Bourdon oraz częściowo Pryncypał 8’ zostaną wykorzystane ze starych organów. Proponowana dyspozycja była następująca:

Manuał I Manuał II Pedał
Pryncypał 8’ Flet rurkowy 8’ Subbas 16’
Holflet 8’ Salicet 8’ Fletbas 8’
Bourdon 8’ Pryncypał 4’ Violon 8’
Oktawa 4’ Blok Flet 4’ Chorałbas 4’
Flet kryty 4’ Oktawa 2’  
Flet leśny 2’    Sesquialtera 2x     
Mixtura 3x    

Połączenia: M II – M I, M I – P, M II – P
Urządzenie dodatkowe: Tremolo manuału II

Projekt ten nie został zrealizowany. Prawdopodobnie równolegle nawiązano kontakt z Włodzimierzem Truszczyńskim z Warszawy, którego warunki musiały się okazać korzystniejsze, i to z nim prowadzono dalsze negocjacje. W 1984 roku została sporządzona Umowa-zamówienie, określająca termin wykonania 18-głosowych organów na jesień 1987 roku. W 1986 r. firma dostarczyła stół gry, po czym budowę przerwano. Wpłynęło na to prowadzenie w tym czasie wielu inwestycji przez parafię, m.in. budowy plebanii. Dopiero 23 grudnia 1989 r. kolejny proboszcz, ks. Józef Nowak, skontaktował się z organmistrzem w sprawie kontynuacji budowy. 10 stycznia 1990 r. Truszczyński odpowiedział, zapewniając o swojej gotowości do pra3 i już 15 lutego została podpisana kolejna umowa na budowę w dwóch etapach, z których pierwszy miał obejmować 12 głosów w manuale I i pedale. 13 września organmistrz pobrał zaliczkę na wentylator8, który dotarł do parafii 14 stycznia 1991 roku. Przed 22 czerwca 1991 r. zgłoszono do kurii rozpoczęcie montażu, a 10 sierpnia miał miejsce odbiór organów z udziałem ks. Kazimierza Pasionka. Następnego dnia o godzinie 15 instrument poświęcił bp Jan Styrna. Było to jednak ukończenie tylko I etapu budowy, a więc 12 głosów w manuale pierwszym i pedale. W takim stanie organy pozostawały aż do roku 2014, kiedy rozbudowę przeprowadził Andrzej Ragan z Włocławka. Powiększono wtedy organy do stanu pierwotnie projektowanego, czyli 18 głosów, zmieniając jednak dwa głosy względem pierwotnego projektu. Odwrócono także stół gry: odtąd organista zwrócony jest lewym, a nie prawym bokiem do prezbiterium.

Omawiane organy są instrumentem o 18 głosach, dwóch manuałach z pedałem, trakturze elektropneumatycznej i wiatrownicach stożkowych. Prospekt jest dwuczłonowy, symetryczny, bez górnej obudowy architektonicznej. Cały zespół brzmieniowy znajduje się na chórze bocznym, a stół gry – na chórze naprzeciwko głównego ołtarza. W lewej szafie organowej znajdują się piszczałki należące do sekcji manuałów, w prawej – sekcja pedału. System powietrzny stanowią trzy miechy pływakowe obsługiwane przez dmuchawę elektryczną firmy Laukhuff.

Skala manuałów: C–a3; skala pedału: C–f1.


Budowniczy
Włodzimierz Truszczyński
Rok zakończenia budowy
1991
Stan instrumentu
Bardzo dobry
Liczba głosów
18
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
elektro-pneumatyczna
Traktura rejestrów
elektro-pneumatyczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
1. Bourdon 16’1. Gedeckt 8’1. Subbas 16’
2. Pryncypał 8’2. Salicet 8’2. Oktawbas 8’
3. Rurflet 8’3. Prestant 4’ *3. Fletbas 8’
4. Oktawa 4’4. Sesqui altera 2x4. Chorałbas 4’
5. Flet kryty 4’5. Pryncypał 2’
6. Nasard 2 2/3’6. Obój 8’ **
7. Gemshorn 2’
8. Mixtura 4x
Pomoce
Połączenia: II-I, I-P, II-P
Urządzenia dodatkowe: automat pedałowy, dwie wolne kombinacje, tremolo manuału II
Rejestr zbiorowy: Tutti.
Przypisy
*) według pierwotnego projektu Blokflet 4’
**) według pierwotnego projektu Acuta 4x
Stół gry

Stół gry

Sekcja manuału I

Sekcja manuału I

Miechy

Miechy






Źródło
P. Pasternak, Budowa organów w Wojakowej w świetle archiwum parafialnego, „Hosanna” nr 31 (tam też szczegółowa bibliografia)
Autor
Paweł Pasternak


Ostatnia modyfikacja: 2021-09-23 11:52:01