Kościół św. Jana Chrzciciela Radłów (małopolskie)

Pierwsze wzmianki świadczące o muzyce kościelnej w radłowskiej parafii pochodzą z 1536 r. i informują o fundacji organów, organiście i jego uposażeniu. Fundacja organów była dziełem proboszcza radłowskiego ks. Benedykta Izdbińskiego, kanonika krakowskiego, przy akceptacji Biskupa Piotra Tomickiego. Informacje w aktach mówią o nadaniu organiście uposażenia w postaci karczmy Bolkowskiej z przynależnościami. Karczma została nadana organiście 6 grudnia 1536 r. przez biskupa Jana Latalskiego przy zgodności całej kapituły krakowskiej. Takie uposażenie pozwalało organiście na stałe przebywać w parafii i pełnić służbę w radłowskim kościele. Nadmienić należy również, że dla organisty został przeznaczony do użytku dom z ogrodem. Dokumenty z 1602 roku ukazują nam obraz ówczesnego uposażenia kościoła. Czytamy w nich, że na końcu kościoła był chór, na którym znajdowały się małe organy. W 1618 roku pojawia się wzmianka o nowym domu dla organisty (pro magistro organorum), zaś wizytacje dziekańskie z tego samego roku wspominają zaś o organach na chórze. Podczas najazdu szwedzkiego wszystko to zostało zniszczone. 

W aktach wizytacji kanonicznej sporządzonych w 1748 roku możemy znaleźć zapis: Ambona y organy w kosciele na chorze. Nie znaczy to, że instrument stał z amboną na chórze, lecz w części kościoła, która była nazywana większym chórem. Z racji tego, iż kościół nie był wielkich rozmiarów, możemy się również spodziewać, że instrument również był niewielki. Ze względu na brak informacji w dokumentach wizytacyjnych i parafialnych nie mamy pewności, czy instrument stanął w kościele zaraz po najeździe szwedzkim i ile czasu od tego wydarzenia upłynęło. Możemy jednak przypuszczać, że podnoszenie się kościoła ze zniszczeń mogło zająć kilka lat, zanim parafia doczekała się nowego instrumentu. Niektóre źródła podają, że chór oraz instrument zostały wybudowane zaraz po 1664 roku i przetrwały aż do 1915 roku. Szczęśliwie dysponujemy fotografią autorstwa Włodzimierza Demetrykiewicza, która przedstawia chór muzyczny kościoła w Radłowie z zachowanymi do 1915 roku organami. Fotografia jednoznacznie wskazuje, że instrument powstał później niż w wieku XVII. Datę jego powstania możemy szacować na drugą połowę XVIII wieku lub pierwszą połowę XIX wieku.

Następną wzmiankę o organach mamy dopiero w szczegółowym inwentarzu kościoła sporządzonym przez władze austriackie w 1861 roku. W dokumencie tym czytamy o 12-głosowym instrumencie bez pedału, podana jest nawet jego wartość wynosząca 100 florenów. W aktach parafialnych jest za to kilka informacji o stanie instrumentu oraz o planach jego remontu. Zmarły proboszcz, ks. Marcin Goliński, przekazał część pieniędzy ze spadku na kościół radłowski. Za pieniądze spadkowe oprócz pomalowania ścian i renowacji ołtarzy planowano przeprowadzić remont organów. W 1892 roku instrument rzeczywiście został wyremontowany, nie wiadomo jednak, ile kosztował remont. Późniejsze dokumenty nie opisują dalszych losów instrumentu znajdującego się w radłowskim kościele aż do roku 1915, kiedy świątynia została całkowicie zniszczona w wyniku walk I wojny światowej.

Odbudowę kościoła rozpoczęto latem 1919 roku. Stopniowo, przy wielkim wsparciu Henryka Dolańskiego, kolatora radłowskiej parafii, podnoszono kościół z ruin. Na posiedzeniu komitetu parafialnego w 1922 roku poruszany był temat budowy instrumentu, jednak ze względu na wysokie koszty wstrzymano się z tą decyzją, widząc zapewne inne potrzeby kościoła. W 1935 roku ówczesny proboszcz Wojciech Kornaus wystosował (zapewne do członków rady parafialnej) zaproszenie na zebranie w celu omówienia zakupu instrumentu, które odbyło się 10 września. 12 dni później zamówienie na organy złożono w warszawskiej firmie Wacława Biernackiego. Koszt 17-głosowego instrumentu wyniósł 15 500 zł, a kwotę tę pokryto z dobrowolnych ofiar parafian. Prospekt organowy został zaprojektowany przez Wojciecha Jastrzębowskiego, profesora Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Organy przywieziono do parafii w kwietniu 1936 roku. 3 maja odbyło się jego poświęcenie, którego dokonał bp Franciszek Lisowski.

W 1951 r. instrument został wyposażony w napęd elektryczny. Prace wykonała również firma Wacława Biernackiego, mieszcząca się wówczas w Krakowie. W 1962 r. rozpoczęto rozbudowę organów, która dobiegła końca wiosną roku następnego. Dodano wówczas nowe głosy, powiększając dyspozycję do stanu obecnego. Także i te prace prowadziła firma Biernackiego. W 1981 roku przeprowadzono remont organów, zapewne związany ze strojeniem i czyszczeniem. Od tego momentu nie ma żadnych zapisków dotyczących prac naprawczych. Ostatni remont miał miejsce w latach 2011–2012 i powierzony został firmie organmistrzowskiej Mirosława Jakubowskiego z Włocławka. Ze względu na stan zachowania instrument musiał zostać poddany generalnemu remontowi. Zostały wymienione ołowiane rurki, mieszki, stary miech połączony z dmuchawą znajdującą się na wieży kościelnej został zamieniony na dwa mniejsze miechy pływakowe, zlokalizowane w szafach organowych, z których każdy zasilany jest osobną dmuchawą. Zniszczone drewniane piszczałki zostały wymienione na nowe. Wszystkie piszczałki zostały wyczyszczone, a drewniane także zabezpieczone przed szkodnikami. Stół gry oraz wiatrownice zostały przeglądnięte, wyczyszczone i zakonserwowane. Całości dzieła dopełniło strojenie. Warto również zaznaczyć, iż organy w radłowskiej parafii są pierwszym instrumentem w diecezji tarnowskiej wybudowanym przez firmę Wacława Biernackiego.

Prospekt organowy o dwóch członach połączonych skromnym łącznikiem wizualnym, ze skromną neobarokową dekoracją snycerską. Wiatrownice stożkowe. Stół gry wolnostojący na osi prospektu o dwóch klawiaturach ręcznych (C–a³) i klawiaturze nożnej (C–f¹).