Najstarsze wzmianki dotyczące organów katedralnych sięgają początku XVI wieku. Wspomina się w nich o umowie na budowę organów zawartą z organmistrzem Janem z Chojnic w dniu 23 grudnia 1506 roku. Przetrwały one ponad 100 lat, do czasu kiedy w latach 1623-1629 zostały złupione przez Szwedów. Do 1683 r. katedra dysponowała jedynie kilkugłosowym pozytywem, sprowadzonym staraniem kanonika Besthaviusa. W 1683 r. biskup Michał Radziejowski powierzył wybudowanie nowych organów znakomitemu mistrzowi z Gdańska Danielowi Nitrowskiemu, po których empora wraz z szafami i barokowym prospektem zachowały się do dziś. Organy te posiadały 27 głosów podzielonych na trzy sekcje (manuał główny, pozytyw i pedał), trakturę mechaniczną i wiatrownice klapowo-zasuwowe. Przez około 250 lat ich istnienia poddawane były konserwacji, strojeniu i różnym niewielkim przebudowom, które wykonywali organmistrzowie takcy jak: Casparini, Frölich, Mittke, Terletzki, Goebel.
Instrument przetrwał do 1934 roku, kiedy nad wysłużonym już instrumentem powierzono prace renowacyjne firmie Kemper z Bartoszyc (od 1929 znajdowała się tam filia firmy, główna siedziba firmy znajdowała się w Lubece). O to zlecenie zabiegała również firma Bruno Goebel Söhne z Królewca, postawiono jednak na sławniejszego w Niemczech Emanuela Kempera. Organmistrz zdecydował się jednak na budowę nowych organów o trakturze elektropneumatycznej z wiatrownicami systemu woreczkowo-wentylowego, zachowując jednocześnie zabytkowe szafy z prospektem. Nowe organy posiadały 35 głosów podzielone na 4 sekcje (Positiv, Hauptwerk, Schwellwerk, Pedalwerk). Instrument Kempera okazał się rozmiarami znacznie większy od instrumentu Nitrowskiego. Piszczałki rozmieszczono także poza szafą organową, tj. na emporze organowej. Zainstalowano wtedy w prospekcie słynną miedzianą trąbkę hiszpańską 8’. Ze względu na znaczne ograniczenia przestrzenne, stół gry połączono elektrycznie z organami i umieszczono go na posadzce katedry w pobliżu łuku tęczowego, w znacznym oddaleniu od organów. W tym czasie Kemper wybudował również 13-głosowe organy chórowe, również połączone elektrycznie ze stołem gry (manuały: IV i V oraz pedał), wspólnym dla obu instrumentów. W czasie II wojny światowej organy fromborskie uległy znacznej dewastacji.
W 1946 r. opiekę nad katedrą fromborską przejęli księża salezjanie. W 1960 r. ks. Józef Sianko, salezjanin, metodą gospodarczą doprowadził oba instrumenty katedralne do stanu używalności, a z czasem uzupełniono brakujące głosy, czego w poszczególnych etapach dokonywały firmy Truszczyńskiego, Sobiechowskiego i Biernackiego. Po tych pracach, podczas generalnego remontu (przeprowadzanego przez firmę Kamiński z Warszawy) zadecydowano, że niektóre dobudowane głosy trzeba usunąć z powodu odmienności charakteru brzmienia od oryginalnych głosów Kempera (szereg głosów było wykonanych z cynku). W latach 1977-1979 pod nadzorem i według projektu prof. Jana Jargonia z Krakowa firma Kamińskich dokonała zmian w dyspozycji, niektóre głosy wymieniono na inne, wykonane z wartościowszych materiałów. W ten sposób osiągnięto obecną dyspozycję. Od końca lat 70., kiedy miała miejsce ostatnia rozbudowa i remont generalny, do 2012 r. opiekę nad organami sprawował Andrzej Kowalewski. Z okazji świąt Bożego Narodzenia 2013 r. organy otrzymały odnowioną klawiaturę pedałową oraz nową ławkę z możliwością regulacji wysokości siedzenia. Prace wykonała firma Cynar z Wrocławia. Obecnie planowana jest rozbudowa instrumentu, między innymi o dodanie dwóch głosów 32' do pedału.
Zakres manuałów: C-f3; zakres pedału: C-f1.
Manuał I | Manuał II | Manuał III | Manuał IV | Manuał V | Pedał |
---|---|---|---|---|---|
Sekcja chórowa | |||||
1. Kwintadena 8' | 1. Kwintadena 16' | 1. Flet kryty 8' | 1. Flet kryty 8' | 1. Flet kryty 8' | 1. Pryncypał 16' |
2. Rurflet 8' | 2. Pryncypał 8' | 2. Salicjonał 8' | 2. Flet 4' | 2. Pryncypał 4' | 2. Subbas 16' |
3. Pryncypał 4' | 3. Flet otwarty 8' | 3. Unda maris 8' [2x] * | 3. Pryncypał 2' | 3. Flet otwarty 4' | 3. Bas kwint. 10 2/3' ** |
4. Gemshorn 4' | 4. Gemshorn 8' | 4. Prync. włoski 4' | 4. Kwinta 1 1/3' | 4. Blokflet 2' | 4. Oktawa 8' |
5. Oktawa 2' | 5. Oktawa 4' | 5. Rurflet 4' | 5. Oktawa 1' | 5. Kwinta 1 1/3' | 5. Flet kryty 8' |
6. Flet 1' | 6. Flet kryty 4' | 6. Flet leśny 2' | 6. Terc-cymbel 3x [2/5'+1/3'+1/4'] | 6. Acuta-cymbel 4x | 6. Chorałbas 4' |
7. Tercjan 2x [1 3/5'+1 1/3'] | 7. Kwinta 2 2/3' | 7. Sesquialtera 2x [2 2/3'+1 3/5'] | 7. Vox humana 8' | Tremolo | 7. Alikwoty 4x [5 1/3'+3 1/5'+2 2/3'+2 2/7'] |
8. Mixtura acuta 4x [1'+2/3'+1/2'+1/3'] | 8. Oktawa 2' | 8. Mixtura 5x [2'+1 1'3'+1'+2/3+1/2'] | Tremolo | 8. Mixtura 5x [4'+2 2/3'+2'+1 1/3'+1'] | |
9. Róg krzywy 8' | 9. Mixtura 5x [1 1/3'+1'+2/3'+1/2'+1/3'] | 9. Cymbel 3x [1/2'+1/3'+1/4'] | Sekcja chórowa | 9. Puzon 16' *** | |
Tremolo | 10. Trąbka hiszp. 8' | 10. Dulcjan 16' | 8. Pryncypał 8' | 10. Trąbka 4' (jest 8') | |
11. Trąbka franc. 4' | 11. Obój 8' | 9. Gemshorn 8' | Sekcja chórowa | ||
12. Szałamaja 4' | 10. Oktawa 4' | 11. Subbas 16' | |||
Dzwony | 11. Rurflet 4' | 12. Flet kryty 8' | |||
Tremolo | 12. Kwinta 2 2/3' | 13. Chorałbas 2x [4'+2'] | |||
13. Oktawa 2' | |||||
14. Mixtura 5x |
Ostatnia modyfikacja: 2017-02-07 19:12:41