Archikatedra Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja Frombork (warmińsko-mazurskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Najstarsze wzmianki dotyczące organów katedralnych sięgają początku XVI wieku. Wspomina się w nich o umowie na budowę organów zawartą z organmistrzem Janem z Chojnic w dniu 23 grudnia 1506 roku. Przetrwały one ponad 100 lat, do czasu kiedy w latach 1623-1629 zostały złupione przez Szwedów. Do 1683 r. katedra dysponowała jedynie kilkugłosowym pozytywem, sprowadzonym staraniem kanonika Besthaviusa. W 1683 r. biskup Michał Radziejowski powierzył wybudowanie nowych organów znakomitemu mistrzowi z Gdańska Danielowi Nitrowskiemu, po których empora wraz z szafami i barokowym prospektem zachowały się do dziś. Organy te posiadały 27 głosów podzielonych na trzy sekcje (manuał główny, pozytyw i pedał), trakturę mechaniczną i wiatrownice klapowo-zasuwowe. Przez około 250 lat ich istnienia poddawane były konserwacji, strojeniu i różnym niewielkim przebudowom, które wykonywali organmistrzowie takcy jak: Casparini, Frölich, Mittke, Terletzki, Goebel.

Instrument przetrwał do 1934 roku, kiedy nad wysłużonym już instrumentem powierzono prace renowacyjne firmie Kemper z Bartoszyc (od 1929 znajdowała się tam filia firmy, główna siedziba firmy znajdowała się w Lubece). O to zlecenie zabiegała również firma Bruno Goebel Söhne z Królewca, postawiono jednak na sławniejszego w Niemczech Emanuela Kempera. Organmistrz zdecydował się jednak na budowę nowych organów o trakturze elektropneumatycznej z wiatrownicami systemu woreczkowo-wentylowego, zachowując jednocześnie zabytkowe szafy z prospektem. Nowe organy posiadały 35 głosów podzielone na 4 sekcje (Positiv, Hauptwerk, Schwellwerk, Pedalwerk). Instrument Kempera okazał się rozmiarami znacznie większy od instrumentu Nitrowskiego. Piszczałki rozmieszczono także poza szafą organową, tj. na emporze organowej. Zainstalowano wtedy w prospekcie słynną miedzianą trąbkę hiszpańską 8’. Ze względu na znaczne ograniczenia przestrzenne, stół gry połączono elektrycznie z organami i umieszczono go na posadzce katedry w pobliżu łuku tęczowego, w znacznym oddaleniu od organów. W tym czasie Kemper wybudował również 13-głosowe organy chórowe, również połączone elektrycznie ze stołem gry (manuały: IV i V oraz pedał), wspólnym dla obu instrumentów. W czasie II wojny światowej organy fromborskie uległy znacznej dewastacji.

W 1946 r. opiekę nad katedrą fromborską przejęli księża salezjanie. W 1960 r. ks. Józef Sianko, salezjanin, metodą gospodarczą doprowadził oba instrumenty katedralne do stanu używalności, a z czasem uzupełniono brakujące głosy, czego w poszczególnych etapach dokonywały firmy Truszczyńskiego, Sobiechowskiego i Biernackiego. Po tych pracach, podczas generalnego remontu (przeprowadzanego przez firmę Kamiński z Warszawy) zadecydowano, że niektóre dobudowane głosy trzeba usunąć z powodu odmienności charakteru brzmienia od oryginalnych głosów Kempera (szereg głosów było wykonanych z cynku). W latach 1977-1979 pod nadzorem i według projektu prof. Jana Jargonia z Krakowa firma Kamińskich dokonała zmian w dyspozycji, niektóre głosy wymieniono na inne, wykonane z wartościowszych materiałów. W ten sposób osiągnięto obecną dyspozycję. Od końca lat 70., kiedy miała miejsce ostatnia rozbudowa i remont generalny, do 2012 r. opiekę nad organami sprawował Andrzej Kowalewski. Z okazji świąt Bożego Narodzenia 2013 r. organy otrzymały odnowioną klawiaturę pedałową oraz nową ławkę z możliwością regulacji wysokości siedzenia. Prace wykonała firma Cynar z Wrocławia. Obecnie planowana jest rozbudowa instrumentu, między innymi o dodanie dwóch głosów 32' do pedału.

Zakres manuałów: C-f3; zakres pedału: C-f1.


Budowniczy
Emmanuel Kemper
Rok zakończenia budowy
1935
Liczba głosów
66
Liczba klawiatur
5+P
Traktura gry
elektro-pneumatyczna
Traktura rejestrów
elektro-pneumatyczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIManuał IIIManuał IVManuał VPedał
Sekcja chórowa 
1. Kwintadena 8'1. Kwintadena 16'1. Flet kryty 8'1. Flet kryty 8'1. Flet kryty 8'1. Pryncypał 16'
2. Rurflet 8'2. Pryncypał 8'2. Salicjonał 8'2. Flet 4'2. Pryncypał 4'2. Subbas 16'
3. Pryncypał 4'3. Flet otwarty 8'3. Unda maris 8' [2x] *3. Pryncypał 2'3. Flet otwarty 4'3. Bas kwint. 10 2/3' **
4. Gemshorn 4'4. Gemshorn 8'4. Prync. włoski 4'4. Kwinta 1 1/3'4. Blokflet 2'4. Oktawa 8'
5. Oktawa 2'5. Oktawa 4'5. Rurflet 4'5. Oktawa 1'5. Kwinta 1 1/3'5. Flet kryty 8'
6. Flet 1'6. Flet kryty 4'6. Flet leśny 2'6. Terc-cymbel 3x [2/5'+1/3'+1/4']6. Acuta-cymbel 4x6. Chorałbas 4'
7. Tercjan 2x [1 3/5'+1 1/3']7. Kwinta 2 2/3'7. Sesquialtera 2x [2 2/3'+1 3/5']7. Vox humana 8'Tremolo7. Alikwoty 4x [5 1/3'+3 1/5'+2 2/3'+2 2/7']
8. Mixtura acuta 4x [1'+2/3'+1/2'+1/3']8. Oktawa 2'8. Mixtura 5x [2'+1 1'3'+1'+2/3+1/2']Tremolo8. Mixtura 5x [4'+2 2/3'+2'+1 1/3'+1']
9. Róg krzywy 8'9. Mixtura 5x [1 1/3'+1'+2/3'+1/2'+1/3']9. Cymbel 3x [1/2'+1/3'+1/4']Sekcja chórowa9. Puzon 16' ***
Tremolo10. Trąbka hiszp. 8'10. Dulcjan 16'8. Pryncypał 8'10. Trąbka 4' (jest 8')
11. Trąbka franc. 4'11. Obój 8'9. Gemshorn 8'Sekcja chórowa
12. Szałamaja 4'10. Oktawa 4'11. Subbas 16'
Dzwony 11. Rurflet 4'12. Flet kryty 8'
Tremolo12. Kwinta 2 2/3'13. Chorałbas 2x [4'+2']
13. Oktawa 2'
14. Mixtura 5x
Pomoce
Stella+Angelica

Połączenia:
I/II, III/II, IV/II, V/II, III/I, IV/I, V/I, IV/III, V/III, V/IV, I/Ped, II/Ped, III/Ped, IV/Ped, V/Ped

3 wolne kombinacje (włączniki pod pierwszym manuałem skonfigurowane z pistonami nożnymi) (czerwona, biała, zielona)
Automat pedałowy I
Automat pedałowy II
Tutti
Połączenie rejestrów z wolnymi kombinacjami
Wyłącznik głosów językowych
Wyłącznik połączeń z crescenda
Wałek crescendo (10-stopniowy załączany samym sobą)
Żaluzja manuału III
Żaluzja części chórowej
Przypisy
*) Przeintonowana na francuski Voix Céleste
**) Flet kryty wąskomenzurowany
***) C-H drewniany, od c metalowy
Stół gry

Stół gry






Źródło
Na podstawie oględzin własnych.
Autor
Artur Banaszczyk


Ostatnia modyfikacja: 2017-02-07 19:12:41