Kościół Ducha Świętego (jezuitów) Toruń (kujawsko-pomorskie)
Prospekt
Opis Instrumentu
Pierwotne organy w kościele ewangelicko-augsburskim w Toruniu zostały zbudowane przez wybitnego gdańskiego organmistrza Rudolfa Fryderyka Dalitza. Ich poświęcenie odbyło się 24 lipca 1757 roku, a koszt budowy wyniósł 12.000 guldenów. Instrument miał dwa manuały i pedał, 34 głosy oraz trakturę mechaniczną. Szafa organowa, wykonana według wskazówek Dalitza, była dziełem gdańskiego rzeźbiarza Jana Antoniego Langenhanna Młodszego. Być może przy projekcie architektonicznym prospektu wskazówek udzielał także architekt kościoła, torunianin Efraim Schroeger.
Prospekt reprezentował typ północny. Jego forma, mimo iż utrzymana stylistycznie w rokoku, cechowała się dość tradycyjnym zgrupowaniem wież piszczałkowych, które w toruńskim prospekcie zostały jednak w przesadny sposób zwielokrotnione. Prospekt flankowany był dwiema potężnymi wieżami basowymi, wbudowanymi w parapet empory zachodniej, które z częścią centralną łączyły się fantazyjnie powyginanymi polami piszczałkowymi.
W 1873 r. instrument został przebudowany w duchu romantyzmu przez Wilhelma Sauera z Frankfurtu nad Odrą. Zmianie uległa dyspozycja, a wiatrownice z klapowo-zasuwowych zostały wymienione na stożkowe.
W nocy z 8 na 9 maja 1989 r. z nieustalonych do dziś przyczyn (być może było to podpalenie) w kościele wybuchł pożar. Doszczętnie zniszczone zostały organy. Dziesięć lat po tym tragicznym wydarzeniu zawiązany został komitet odbudowy instrumentu. Honorowy patronat nad pracami komitetu objęli m. in. biskup toruński Andrzej Suski oraz prezydent Torunia Michał Zaleski. W wyniku działań komitetu w 2004 r. zakupiono w Niemczech 63-głosowy instrument, który został zamontowany w kościele przez br. Michała Klepackiego SJ, ówczesnego organistę. Zrekonstruowano szafę organową, a obecnie trwają prace przy rekonstrukcji wystroju snycerskiego prospektu.
Prospekt obecnego instrumentu to zbliżona w formie rekonstrukcja pierwotnej koncepcji Dalitza. Sekcja główna organów, umieszczona osiowo na emporze muzycznej, połączona jest z wieżami basowymi wbudowanymi w parapet empory. Stół gry jest wbudowany centralnie w cokół szafy organowej.
Informacje o budowie
Właściwości
| Manuał I | Manuał II | Manuał III | Manuał IV | Pedał |
|---|---|---|---|---|
| Rückpositiv | Hauptwerk | Schwellwerk | Brustwerk | |
| 1. Musiziergedeckt 8' | 1. Rohrpommer 16' | 1. Gemshorn 16' | 1. Septade 4' | 1. Principal 16' |
| 2. Quintade 8' | 2. Principal 8' | 2. Bleioktave 8' | 2. Liebl. Flöte 4' | 2. Subbaß 16' |
| 3. Principal 4' | 3. Gedackt 8' | 3. Trichtergedeckt 8' | 3. Schweizerflöte 2' | 3. Holzoktave 8' |
| 4. Pommernachthorn 4' | 4. Gemshorn 8' | 4. Spitzgambe 8' | 4. Überbl. R. Gemsqu. 1 1/3' | 4. Spillflöte 8' |
| 5. Oktave 2' | 5. Oktave 4' | 5. Flauto dolce 5 1/3' | 5. Oktave 1' | 5. Oktave 4' |
| 6. Singend Nachthorn 2' | 6. Spitzflöte 4' | 6. Oktave 4' | 6. Zimbel 2 f. 1/4' | 6. Rohrflöte 4' |
| 7. Quinte 1 1/3' | 7. Schweizerpfeife 4' | 7. Singend Nachthorn 4' | 7. Untredezime 2 f. | 7. Dolkan 2' |
| 8. Oktave 1' | 8. Quinte 2 2/3' | 8. Dulzian 2' | 8. Vox virginea 8' | 8. Hintersatz 4 f. 5 1/3' |
| 9. Sesquialtera 2 f. 2 2/3' | 9. Oktave 2' | 9. Cornett 4 f. 4' | 9. Mixtur 5 f. 2' | |
| 10. Zimbelmixtur 5 f. 2/3' | 10. Überbl. D. Rohrflöte 2' | 10. Span. Hintersatz 3 f. 2 2/3' | 10. Kontrafagott 32' | |
| 11. Rohrkrummh. 16' | 11. Mixtur 6-7 f. 2' | 11. Doppeloktave 2' 2 f. | 11. Posaune 16' | |
| 12. Gemshornregal 8' | 12. Scharf 4 f. 1' | 12. Mixtur 6 f. 1' | 12. Trompete 8' | |
| 13. Fagott 16' | 13. Stillposaune 16' | 13. Helle Trompete 4' | ||
| 14. Trompete 8' | 14. Clarine 8' | |||
| 15. Rohrschalmey 4' |
Wyłączniki indywidualne głosów językowych oraz głosu Cornett
General Zungen ab
4 wolne kombinacje ogólne
2 wolne kombinacje pedałowe
Zungen ab
Tutti
Grand Jeu
Organo Pleno
Wałek crescendo
Żaluzja manuału III
Tremolo manuału I
Tremolo manuału III
Tremolo manuału IV
Zdjęcia
