Kościół św. Jana Chrzciciela Orneta (warmińsko-mazurskie)

Pierwsza wzmianka o organach orneckiej fary pochodzi z ok. 1712 roku i dotyczy ona reperacji starego instrumentu dokonanego przez Johanna Georga Wolffa. W 1740 roku ten sam organmistrz zbudował nowe organy, jednak poza tą informacją nie wiadomo nic więcej o tym instrumencie. Organy Wolffa istniały równo 100 lat, do czasu, kiedy to w 1840 organmistrz Johann Rohn z Ornety zbudował nowy werk na zachodniej ścianie kościoła. Ze starego instrumentu Rohn wykorzystał 5 figur prospektowych, które umieścił w nowej kompozycji. Jak w przypadku organów Wolffa, tak i o tych zasób informacji jest bardzo znikomy. Z całą pewnością był to jeden z największych instrumentów dynastii Rohnów. Nieznana jest jego dyspozycja. Z archiwalnej fotografii sprzed 1929 roku można jedynie wywnioskować, że szafka gry była wbudowana centralnie w szafę organową. Szafa organowa oraz układ wież i pól piszczałkowych podpowiada, że instrument mógł posiadać dwie manuałowe i sekcję pedałową. Dwie wiatrownice pedałowe znajdowały się po bokach, wiatrownica Positivu najprawdopodobniej centralnie, zaraz nad szafką gry (jako Unterwerk) oraz wyżej, nad sekcją pozytywu wiatrownica Hauptwerku.

W 1929 roku zakład "Orgelbauanstalt Bruno Goebel’" z Królewca zbudował nowe organy, wykorzystując szafę po instrumencie Rohna. Goebel swoje dzieło oznaczył numerem 366. Zachowany do naszych czasów instrument razem z transmisjami posiada 46 głosów, rozdzielonych na 3 manuały z pedałem. Były to jedne z pierwszych organów o trakturze elektro-pneumatycznej tego organmistrza. Goebel całkowicie usunął dół szafy organowej zostawiając jedynie dwie kolumny na osi niewielkich wież piszczałkowych. Wiatrownice typu upustowego tzw. Taschenlade dla sekcji pedału, oraz manuału II i III umieszczono w szafie, do której można dostać się jedynie po drabinie przez specjalny luk. Manuał II umieszczony został zaraz za chórem, na wysokości jego posadzki. Istnieje prawdopodobieństwo, że kontuar został zamówiony przez firmę Laukhuff z Weikersheim i dostosowany przez firmę Goebla. Pierwotnie stół gry ustawiony był w narożniku chóru, bokiem do ołtarza.

W roku 1945 instrument został tylko częściowo zdewastowany, ponieważ trudne dojście do wnętrza instrumentu uniemożliwiło rabunek i dewastację. Największe szkody poczyniono w sekcji manuału II, gdzie zginęły niemal wszystkie metalowe piszczałki (dostęp do tej sekcji jest najłatwiejszy). Po drugiej wojnie światowej instrument był remontowany przez nieznaną polską firmę organmistrzowską. W 1986 roku została odbudowana sekcja II manuału. Prace przeprowadzał zakład organmistrzowski Andrzeja Kowalewskiego z Braniewa. Organmistrz najprawdopodobniej sprowadził katalogowe piszczałki z firmy Laukhuff. Najprawdopodobniej również wtedy kontuar został niefachowo przeniesiony w obecne miejsce. Obecnie, pomijając językowy głos Euphone 8’, obecna dyspozycja jest identyczna ze stanem z 1929 roku.

Dyspozycja orneckich organów Goebla jest przykładem neobarokowej dyspozycji w typowo romantycznej intonacji. Od 1912 roku zakład Goebla w kształtowaniu dyspozycji uwzględniał postulaty Alberta Schweitzera. Co wyróżnia organy orneckie to wyjście poza schemat typowego goeblowskiego schematu koncepcji brzmieniowej. I tak, zupełnym wyróżnikiem jest brak głosu językowego w głównym manuale. W celach oszczędnościowych Mikstur oraz Cornett wykorzystują Quinte 2 2/3' i Oktawę 2 jako jedne z chórów. II manuał ma ściśle opracowaną koncepcję, typową dla sekcji Rückpositiv. Koncepcja tej sekcji oparta jest na pryncypale fletowym 8’, natomiast w całości przeważają głosy fletowe. Wyróżnikiem dla tego manuału i ogólnie wszystkich instrumentów tego budowniczego jest głos Euphone 8’ – unikat praktycznie nie spotykany w Prusach Wschodnich (obecnie na jego miejscu znajduje się językowy głos brzmieniem przypominający obój). Manuał III, zamknięty w szafie ekspresyjnej, największy z wszystkich sekcji, ma zestaw głosów od 16’ do 1 3/5’. Sekcja pedału jest w pewnej części zbudowana na zasadzie transmisji (głównie z manuału III), tj. akustyczny Contrabass 32’, Sanftbass 16’, Bassflöte 8’, Rauschpfeife 2fach oraz Trompete 8’ i Schalmey 4’.

Obecnie instrument wymaga gruntownego remontu i konserwacji. Jest to jeden z największych instrumentów zachowanych na Warmii oraz jeden z największych firmy Goebel z Królewca. Mimo złego stanu brzmienie organów jest bardzo potężne i doskonale dopasowane do akustyki kościoła.