Kościół św. Jana Chrzciciela Orneta (warmińsko-mazurskie)

Pierwsza wzmianka o organach orneckiej fary pochodzi z ok. 1712 roku i dotyczy ona reperacji starego instrumentu dokonanego przez Johanna Georga Wolffa. W 1740 roku ten sam organmistrz zbudował nowe organy, jednak poza tą informacją nie wiadomo nic więcej o tym instrumencie. Organy Wolffa istniały równo 100 lat, do czasu, kiedy w 1840 r. organmistrz Johann Rohn z Ornety zbudował nowy werk na zachodniej ścianie kościoła. Ze starego instrumentu Rohn wykorzystał pięć figur prospektowych, które umieścił w nowej kompozycji. Jak w przypadku organów Wolffa, tak i o tych zasób informacji jest bardzo znikomy. Z całą pewnością był to jeden z największych instrumentów dynastii Rohnów. Nieznana jest jego dyspozycja. Z archiwalnej fotografii sprzed 1929 roku można jedynie wywnioskować, że szafka gry była wbudowana centralnie w szafę organową. Szafa organowa oraz układ wież i pól piszczałkowych podpowiada, że instrument mógł mieć dwie sekcje manuałowe i jedną pedałową. Dwie wiatrownice pedałowe znajdowały się po bokach, wiatrownica Positivu najprawdopodobniej centralnie, zaraz nad szafką gry (jako Unterwerk), zaś wyżej, nad sekcją pozytywu była wiatrownica Hauptwerku.

W 1929 roku zakład Orgelbauanstalt Bruno Goebel z Królewca zbudował nowe organy, wykorzystując szafę po instrumencie Rohna. Goebel swoje dzieło oznaczył numerem 366. Zachowany do naszych czasów instrument razem z transmisjami ma 46 głosów rozdzielonych na trzy manuały z pedałem. Były to jedne z pierwszych organów o trakturze elektropneumatycznej tego organmistrza. Goebel całkowicie usunął dół szafy organowej, zostawiając jedynie dwie kolumny na osi niewielkich wież piszczałkowych. Wiatrownice typu upustowego (tzw. Taschenlade) dla sekcji pedału oraz manuałów I i III umieszczono w szafie, do której można dostać się jedynie po drabinie przez specjalny luk. Sekcja manuału II umieszczona została zaraz za chórem, na wysokości jego posadzki. Istnieje prawdopodobieństwo, że kontuar został wykonany przez firmę Laukhuff z Weikersheim i dostosowany przez firmę Goebla. Pierwotnie gry ustawiony był w narożniku chóru, bokiem do ołtarza.

W roku 1945 instrument został tylko częściowo zdewastowany, ponieważ trudne dojście do wnętrza instrumentu uniemożliwiło rabunek i dewastację. Największe szkody poczyniono w sekcji manuału II, z której zginęły niemal wszystkie metalowe piszczałki (dostęp do tej sekcji jest najłatwiejszy). Po II wojnie światowej instrument był remontowany przez nieznaną polską firmę organmistrzowską. W 1986 roku została odbudowana sekcja manuału II. Prace przeprowadzał zakład organmistrzowski Andrzeja Kowalewskiego z Braniewa. Organmistrz najprawdopodobniej sprowadził katalogowe piszczałki z firmy Laukhuff. Najprawdopodobniej również wtedy kontuar został niefachowo przeniesiony w obecne miejsce. Obecnie, pomijając językowy głos Euphone 8’, obecna dyspozycja jest identyczna ze stanem z 1929 roku.

Dyspozycja orneckich organów Goebla jest przykładem neobarokowego wyboru głosów w typowo romantycznej intonacji. Od 1912 roku zakład Goebla w kształtowaniu dyspozycji uwzględniał postulaty Alberta Schweitzera. Organy orneckie wyróżnia wyjście poza schemat typowego goeblowskiego schematu koncepcji brzmieniowej. I tak zupełnym ewenementem jest brak głosu językowego w głównym manuale. W celach oszczędnościowych Mixtur oraz Cornett wykorzystują Quinte 2 2/3’ i Oktave 2’ jako jedne z chórów. Manuał II ma ściśle opracowaną koncepcję, typową dla sekcji Rückpositiv. Koncepcja tej sekcji oparta jest na pryncypale fletowym 8’, natomiast w całości przeważają głosy fletowe. Unikatem w tym manuale i ogólnie wszystkich instrumentach tego budowniczego był głos Euphone 8’, praktycznie niespotykany w Prusach Wschodnich (obecnie na jego miejscu znajduje się językowy głos brzmieniem przypominający obój). Manuał III, zamknięty w szafie ekspresyjnej, największa z wszystkich sekcji, dysponuje zestawem głosów o stopażu od 16’ do 1 3/5’. Sekcja pedału jest w pewnej części zbudowana na zasadzie transmisji (głównie z manuału III), tj. akustyczny Contrabass 32’, Sanftbass 16’, Bassflöte 8’, Rauschpfeife 2f. oraz Trompete 8’ i Schalmey 4’.

Instrument jest jednym z największych na Warmii oraz jednym z największych dzieł firmy Goebel z Królewca. Brzmienie organów jest bardzo potężne i doskonale dopasowane do akustyki kościoła. Od 2024 r. prace remontowe prowadzi Zdzisław Mollin.