Kościół filialny św. Józefa Robotnika Ponikwa (dolnośląskie)

1. Historia instrumentu

30 października 1823 roku w Bystrzycy Kłodzkiej miał miejsce wielki pożar miasta, w którym spłonął m.in. kościół szpitalny. Ponieważ w tym samym translokowano instrument z rzeczonego kościoła do świątyni w Ponikwie, najbardziej prawdopodobnym jest, że organy zostały przeniesione jeszcze przed pożogą. Zostały one wybudowane przez wrocławskiego organmistrza Ignatiusa Mentzla w 1707 r. O bardzo interesującej oprawie snycerskiej prospektu świadczy notka prasowa opublikowana z tej okazji, a także późniejsze opracowania, które wymieniają Mentzla jako jednego z czołowych reprezentantów budownictwa śląskiego typu prospektu oraz współpracę ze znakomitymi snycerzami tamtego okresu. Remont organów miał miejsce w 1840 r., a w 1905 r. je rozebrano.

23 maja tego samego roku świdnicka firma Schlag & Söhne ukończyła budowę nowego 14-głosowego instrumentu. Inwestycja kosztowała około 5000 marek. W piątkowe popołudnie 9 czerwca 1905 r. o godzinie 17 wrocławski rewizor organowy i dyrygent chóru w kościele św. Michała, Paul Mittmann, dokonał odbioru instrumentu. W sprawozdaniu prasowym z tego wydarzenia znajdujemy określenie intonacji i działania traktury pneumatycznej jako wzorcowych, które potwierdzały klasę firmy, a także dyspozycję ówczesnego instrumentu:

Tydzień przed obchodami uroczystości ku czci Opieki św. Józefa, które miały mieć miejsce 11 maja 1924 r., praca kalikanta przestała być niezbędna, bowiem firma Sauer z Frankfurtu nad Odrą podjęła się zainstalowania dmuchawy elektrycznej. Ówczesny organista i nauczyciel Karl Loske zorganizował koncert mający na celu pokrycie części kosztów montażu.

2. Stan obecny

Obecna dyspozycja jest wynikiem gruntownej przebudowy, której podjęła się firma Berschdorf z Nysy w 1940 r. Do 1945 r. firma sprawowała opiekę nad instrumentem. Z inicjatywy ówczesnego proboszcza w latach 70. XX w. miał miejsce kapitalny remont, który najprawdopodobniej wykonała firma Cynar z Wrocławia (informacja niepotwierdzona).

Instrument ma 16 głosów rozłożonych na dwa manuały i pedał. Traktura gry i rejestrów jest pneumatyczna, a powietrze do wiatrownic stożkowych dostarcza miech magazynowy z nożnym podawaczem. Całość zasila dmuchawa elektryczna, która tak jak miech umieszczona jest w pomieszczeniu w wieży kościoła. Szafa organowa umieszczona na dwóch kolumnach ponad poziomem chóru, prospekt typu parawanowego o układzie odśrodkowym. Stół gry jest wolnostojący, umieszczony centralnie na chórze (organista siedzi tyłem do ołtarza). Obecnie organy są w złym stanie, wymagają kapitalnego remontu. W obydwu manuałach nie działają wszystkie piszczałki oktawy wielkiej, połowa oktawy małej, a także wiele pojedynczych dźwięków dalszych oktaw. Gra, z racji gorszego stanu traktury i brzmienia głosów w manuale I, możliwa jest tylko na manuale II.