Kościół św. Antoniego Zabrze (śląskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Starania o organy dla nowo wybudowanego kościoła rozpoczęto już na początku 1937 roku. Swoje projekty przedłożyły wówczas firmy Carla Berschdorfa z Nysy oraz Rieger. Ostatecznie do kontaktu z tą drugą powrócono w 1939 r. Firma Rieger przedstawiła wówczas nowy projekt na organy o 19 głosach, w tym trzech transmisjach i czterech wakatach, które mogłyby być uzupełnione po poprawieniu sytuacji finansowej parafii. We wrześniu 1939 r. podpisano umowę na budowę organów i choć miały być dostarczone do świąt Bożego Narodzenia, to ze względu na trudne okoliczności związane przede wszystkim z wybuchem wojny uruchomienia i poświęcenia organów dokonano dopiero 25 maja 1941 roku. Łączny koszt budowy przekroczył 9000 RM. Już w sierpniu tego samego roku proboszcz interesował się możliwością uzupełnienia organów, szczególnie o głosy językowe. Firma Rieger zalecała jednak, żeby z tym poczekać do końca wojny.

Pomiędzy 1960 a 1965 rokiem przeprowadzono remont generalny połączony z rozbudową instrumentu. Dodano wówczas dwa głosy (Octave 2’ oraz Spitzflöte 4’) a także Tremolo, które podłączono do registru zaplanowanego na głos Krummhorn 8’. Kolejny remont odbył się tuż przed 1986 rokiem. Wykonawcy tych prac nie są znani. Z biegiem lat instrument znacznie tracił na sprawności, choć dalej był użytkowany dzięki drobnym, bieżącym naprawom. Ostatnie prace naprawcze wykonywano w marcu i kwietniu 2025 roku. Organy wówczas wyłączono z użytku aż do Wielkanocy. Prace te mają być jednak kontynuowane.

System powietrzny składa się z m.in. oryginalnej dmuchawy elektrycznej Ventus oraz dwóch miechów magazynowych jednofałdowych ze sprężynami dociskającymi. Wiatrownice stożkowe. Głos Sesquialtera o nietypowym układzie (w rzeczywistości jest to tercjan), lecz zgodnym z założeniem podanym w projekcie budowy. Głos Zartbass 16’ używa piszczałek głosu Subbass 16’ przy wykorzystaniu niższego ciśnienia. W kontuarze wciąż jest miejsce na dwa zaplanowane głosy językowe (Dulzian 16’, który miał być ekstensją manuałowego Krummhornu 8’). W archiwum parafii są zachowane oryginalne projekty firmy Berschdorf i Rieger wraz z różnymi propozycjami dotyczącymi wyglądu prospektu, m.in. rozdzielenia instrumentu na dwie symetryczne szafy organowe, bądź wykonania małego Rückpositivu nawiązującego wyglądem do zabytkowego ołtarza głównego. 


Budowniczy
Rieger
Opus
2949
Rok zakończenia budowy
1941
Stan instrumentu
Dostateczny
Liczba głosów
17  (14)
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
pneumatyczna
Traktura rejestrów
pneumatyczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
Schwellwerk 
1. Prinzipal 8’1. Nachthorn 8’1. Subbass 16’
2. Gemshorn 8’2. Salicional 8’2. Zartbass 16’ *
3. Rohrflöte 4’3. Prästant 4’3. Oktavbass 8’
4. Nassat 2 2/3’4. Spitzflöte 4’4. Gemshornbass 8’ *
5. Octave 2’5. Blockflöte 2’5. Flötbass 4’ *
6. Mixtur 4x (1 1/3'+1'+2/3'+1/2')6. Sesquialtera 2x (1 3/5'+1 1/3')6. Dulzian 16'
7. Krummhorn 8’
Pomoce
Połączenia: II/I 8’, II/I 4’, II/I 16’,
I 4’, II 4’, II 16’, I/P 8’, II/P 8’
Tutti
Freie Kombination
Walze
Schweller II Man.
Tremolo II Man.
Przypisy
*) transmisja
Stół gry

Stół gry

Zbliżenie prospektu

Zbliżenie prospektu

Niezrealizowany wariant prospektu

Niezrealizowany wariant prospektu

Jw.

Jw.






Źródło

Koenig F., Budownictwo organowe na Górnym Śląsku od połowy XIX w. do roku 1945, Opole 2019, s. 536–537.
Malitowski A., Dzieje organów firmy Rieger w kościele pw. św. Antoniego w Zabrzu, w: Organy na Śląsku X, Katowice 2024
Archiwum parafii
Oględziny własne

Autor
Andrzej Malitowski


Ostatnia modyfikacja: 2025-05-23 20:38:53

Kościół Niepokalanego Serca NMP (franciszkanów) (Zabrze) - 45 głosów
Kościół św. Józefa (Zabrze) - 29  (26 ) głosów
Kościół św. Józefa – organy w prezbiterium (Zabrze) - 14  (11 ) głosów