Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła (Ojców Benedyktynów) w Tyńcu Kraków (małopolskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Opactwo benedyktyńskie, sięgające swymi początkami XI w., dysponowało organami już w XV w., o czym świadczą wzmianki o miejscowych organistach. Na podstawie odnalezionych dotąd źródeł archiwalnych można przytoczyć szereg faktów z historii tynieckiego instrumentarium.

Na mocy umowy z maja 1640 r. organmistrz Błażej Frankowicz sprzedał benedyktynom pozytyw oraz zobowiązał się naprawić organy.

W 1673 r. powstał nowy instrument, zapewne ustawiony na chórze muzycznym w nawie głównej. W 1832 r. został on wywieziony do kościoła pw. Ducha Świętego w Nowym Sączu przez jezuitów, którzy w XIX w. tymczasowo mieli pieczę nad świątynią tyniecką. Około 1888 r. trafił do kościoła pw. św. Rocha w Nowym Sączu. Nie zachował się do naszych czasów.

W 1691 r. Jan Głowiński z Krakowa zbudował nowe organy dla świątyni benedyktyńskiej. Były one usytuowane na niewielkim balkonie w prezbiterium. Przetrwały, jakkolwiek uszkodzone przez pożar, aż do 1940 r., kiedy to uległy likwidacji.

Około 1835 r. na chórze muzycznym w nawie głównej umieszczono dziewięciogłosowy pozytyw przeniesiony ze zburzonego kościoła parafialnego pw. św. Andrzeja w Tyńcu. Instrument ten, zbudowany w 1781 r. przez Jakuba Stankiewicza z Zatora, był naprawiany w czerwcu 1946 r. przez Bartłomieja Ziemiańskiego ze Szczyrzyca. W czerwcu 1947 r. ten sam organmistrz przebudował organy i powiększył je o dwugłosową sekcję pedału. Później przeniesiono je do Maniów, a następnie do Czorsztyna, gdzie istnieją do dziś. Ich obecna dyspozycja jest następująca:

Manuał Pedał
Principal 8’ Subbass 16’
Flauto Major 8’    Celo 8’
Salicional 8’  
Vox Celeste 8’  
Octawa 4’  
Flauto Minor 4’  
Quinta 3’  
Piccolo 2’  
Mixtura  

 

W Tyńcu idea budowy nowego instrumentu zrodziła się w 1955 r. W sierpniu tegoż roku Stanisław Żebrowski z Krakowa zobowiązał się wykonać organy, jednak umowa została zerwana. Pod koniec listopada 1956 r. zawarto nową umowę, tym razem z krakowską firmą Wacława Biernackiego. Konsultantem był prof. Józef Chwedczuk. Instrument miał liczyć 35 głosów, a kosztorys opiewał na prawie milion złotych. Prace trwały bez mała 20 lat. W czerwcu 1957 r. przywieziono i zainstalowano stół gry, uruchamiając pierwsze 10 głosów manuałowych. Przed Bożym Narodzeniem liczba głosów miała zostać powiększona do 18 (w tym kilka głosów pedałowych). Z kolei w 1959 r. organy dysponowały już 25 głosami. Brakowało dalszych 10. Część z nich miała być wstawiona w 1960 r. Ostatni głos uzupełniono dopiero w 1975 r. Dnia 1 czerwca tegoż roku instrument został uroczyście pobłogosławiony. 

W 2001 r. remont organów przeprowadziła firma Józefa Mamela. 

Instrument o trakturze elektropneumatycznej, z wolnostojącym stołem gry o trzech manuałach (C-a3) i pedale (C-f1).


Budowniczy
Wacław Biernacki
Rok zakończenia budowy
1975
Liczba głosów
34
Liczba klawiatur
3+P
Traktura gry
elektro-pneumatyczna
Traktura rejestrów
elektro-pneumatyczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIManuał IIIPedał
1. Pryncypał 8'1. Pryncypał fletowy 8'1. Flet 16'1. Pryncypał 16'
2. Flet kryty 8'2. Flet kryty 8'2. Flet otwarty 8'2. Subbas 16'
3. Gemshorn 8'3. Pryncypał 4'3. Vox coelestis 8'3. Octavbas 8'
4. Pryncypał 4'4. Flet minor 4'4. Pryncypał 4'4. Fletbas 8'
5. Flet rurkowy 4'5. Róg nocny 4'5. Octava 2'5. Chorałbas 4'
6. Kwinta 2 2/3'6. Flet leśny 2'6. Flecik 1'6. Mixtura 4x
7. Superoctava 2'7. Nazard 2 2/3'7. Cymbel 3x7. Puzon 16'
8. Mixtura 4-5x8. Tercja 1 3/5'8. Obój 8'
9. Trąbka 8'9. Mixtura ostra 4x
10. Krumhorn 8'
Pomoce
II-I, III-I, III-II, I-P, II-P, III-P
Tremolo II i III manuału
Automat pedału
Wyłącznik głosów językowych
3 wolne kombinacje
Stałe kombinacje: P, F, T
Crescendo
Żaluzja manuału III
Stół gry

Stół gry

Niezachowane organy J. Głowińskiego z 1691 r. (fot. z lat 20. XX w.)

Niezachowane organy J. Głowińskiego z 1691 r. (fot. z lat 20. XX w.)

Przebudowany pozytyw J. Stankiewicza z 1781 r. (obecnie w Czorsztynie)

Przebudowany pozytyw J. Stankiewicza z 1781 r. (obecnie w Czorsztynie)






Opis na medal

Powyższy artykuł został uznany przez Redakcję jako wzorcowy. Jest to szczególne wyróżnienie dla profesjonalnych opisów instrumentów: opartych o bogatą bibliografię oraz wizję lokalną, posiadających wyczerpujący i ciekawy opis, udokumentowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości oraz powstałych z dbałością o szczegóły. Opis posiadający to wyróżnienie jest wzorem dla wszystkich innych i powinien być przez nie naśladowany. Potwierdza również wiedzę i umiejętności autora w zakresie analizy budowy instrumentu.




Źródło

Archiwum Opactwa Benedyktynów w Tyńcu: kroniki, inwentarze
Archiwum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie: historia domu zakonnego w Nowym Sączu
Lwowska Narodowa Biblioteka: zbiór rękopisów Biblioteki Baworowskich, akta opactwa tynieckiego
T. M. Gronowski, Zwyczajny klasztor, zwyczajni mnisi. Wspólnota tyniecka w średniowieczu, Kraków 2007
P. Sczaniecki, Katalog opatów tynieckich [w:] Nasza Przeszłość, t. XLIX, Kraków 1978
P. Sczaniecki, Tyniec, Kraków 1980
Zdjęcie prospektu: Piotr Dudzic

Autor
Piotr Matoga


Ostatnia modyfikacja: 2024-08-07 21:10:04

Kościół NMP Matki Kościoła (Prądnik Biały) (Kraków) - 29 głosów
Kościół Najświętszego Imienia Maryi (pijarów – Rakowice) (Kraków) - 13 głosów
Kościół Stygmatów św. Franciszka z Asyżu (OO. Franciszkanów-Reformatów – Bronowice Wielkie) (Kraków) - 27 głosów